بحران جهانی غذا چقدر وخیم خواهد شد؟
منبع: Financial Times
مترجم: آرین پورقدیری-رویداد امروز
آیا گرانی غذا از اوج خود عبور کرده است؟ حتی قبل از اینکه قرارداد غلات با میانجیگری سازمان ملل بین کی‌یف و مسکو در هفته گذشته چراغ سبز را برای خروج محموله‌ها از بنادر دریای سیاه اوکراین نشان دهد، قیمت کالاهای غذایی در حال کاهش بود. دلیل رو به کاهش گذاشتن قیمت‌ها ترس از رکود اقتصادی، افزایش برداشت محصول در روسیه و امید به احیای جریان تجارت غلات است.
اما کاهش قیمت به معنای پایان بحران غذایی نیست. تحلیلگران می‌گویند عوامل زمینه‌ای که بازارها را به سمت تورم سوق داده‌اند هنوز بر سر جای خود هستند. جنگ جاری تنها یکی از انبوه مشکلاتی است که می‌تواند نرخ گرسنگی را در سال‌های آینده افزایش دهد.
مناقشه اوکراین زمانی رخ داد که قیمت مواد غذایی قبلا توسط طیفی از عوامل افزایش‌یافته بود. خشکسالی و کرونا از جمله آن‌هاست. برای کشورهای فقیر که اقتصادشان به دلیل قرنطینه‌های کووید 19 به‌هم‌ریخته، جنگ فقط وضعیت تأسف‌بار را تشدید کرده است.
کری فاولر، فرستاده ویژه ایالات‌متحده در امور امنیت غذایی، می‌گوید: آنچه این بحران جهانی غذا را از موقعیت‌های مشابه قبلی متمایز می‌کند این است که دلایل اصلی متعددی در پشت آن وجود دارد و تک عاملی نیست.
ابرهای طوفانی در افق
جنگ بدون شک ضربه بزرگی بر تولید جهانی غذا زد. با مسدود شدن بنادر اوکراین و محدودیت ظرفیت در مسیرهای جایگزین، حجم صادرات به میزان قابل‌توجهی کاهش‌یافته است. به گفته وزارت کشاورزی اوکراین، در ماه ژوئن، این کشور کمتر از یک‌میلیون تن گندم، ذرت و جو صادر کرد که 40 درصد کمتر از ماه مشابه در سال 2021 است.
بعد از توافق آزادی بنادر اوکراین برای صادرات غلات، برداشت غلات اوکراین از این ماه آغازشده و کشاورزان برای ذخیره‌سازی محصول جدید تلاش می‌کنند؛ اما اگر کشاورزان به هر دلیلی نتوانند غلات خود را بفروشند، در سال 2023 آن‌ها پولی برای خرید بذر و کود برای فصل آینده نخواهند داشت. یک مقام بین‌المللی سیاست غذایی هشدار می‌دهد که آن‌ها حتی ممکن است هیچ محصولی نداشته باشند.
مقامات سیاست غذایی هشدار می‌دهند که افزایش قیمت‌های انرژی که انتظار می‌رود در زمستان افزایش بیشتری پیدا کند، به تولید کود نیتروژن، یک ماده مغذی کلیدی در کشاورزی نیز ضربه زده است.
تاکنون، نگرانی اصلی در مورد مواد غذایی، ذخایر غلات، به‌ویژه گندم و روغن‌های گیاهی بوده است که اوکراین صادرکننده بزرگ آن است؛ اما برخی از تحلیلگران نگران قیمت برنج، مهم‌ترین بخش از رژیم غذایی در سراسر آسیا هستند.
در حال حاضر، سطح بالایی از موجودی در کشورهای تولیدکننده پیشرو مانند هند، تایلند و ویتنام وجود دارد. بااین‌حال، درصورتی‌که قیمت بالای گندم باعث شود مصرف‌کنندگان بیشتری به برنج به‌عنوان جایگزین روی‌آورند، ممکن است کشورهای صادرکننده محدودیت‌هایی بر صادرات اعمال کنند.
در سال‌های 2008-2007 محدودیت‌های صادراتی اعمال‌شده توسط هند و ویتنام، همراه با خرید وحشت‌زده توسط واردکنندگان بزرگ برنج مانند فیلیپین، منجر به افزایش بیش از دو برابری قیمت‌ها شد.
اثرات انسانی
مدت‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین، ناامنی غذایی در سطح بی‌سابقه‌ای قرار داشت. به دلیل همه‌گیری، خشکسالی و سایر درگیری‌های منطقه‌ای، در سال 2021 حدود 770 میلیون نفر گرسنه بودند که طبق گزارش سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد، بالاترین رقم از سال 2006 است.
فائو پیش‌بینی می‌کند که جنگ در اوکراین تعداد افراد کم تغذیه را تا 13 میلیون نفر در سال جاری و 17 میلیون نفر دیگر در سال 2023 افزایش می‌دهد. طبق گزارش بانک جهانی، به ازای هر یک درصد افزایش قیمت مواد غذایی، 10 میلیون نفر دچار فقر شدید خواهند شد.
تأثیر جنگ اوکراین بر کشورهای خاورمیانه و آفریقا که به واردات از اوکراین و روسیه وابسته هستند، شدید بوده است. مصر برای درخواست کمک به صندوق بین‌المللی پول روی آورده است، تورم در ترکیه به تقریبا 80 درصد افزایش‌یافته است و بانک جهانی، بحران لبنان را یکی از شدیدترین بحران‌های 100 سال گذشته توصیف کرده است. رئیس صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی سازمان ملل، می‌گوید در سال آینده به‌ویژه در آفریقا خطر قحطی وجود دارد. او می‌افزاید که این به‌نوبه خود می‌تواند ناآرامی‌های اجتماعی و مهاجرت‌های اقتصادی گسترده‌ای ایجاد کند.
بدون بازگشت به حالت عادی
درحالی‌که برخی از بازرگانان بین‌المللی امیدوارند که بازگشایی مسیر تجاری دریای سیاه برای غلات اوکراینی می‌تواند نشانه آغاز «آتش‌بس عملی» باشد، هنوز درباره نیات روسیه تردید وجود دارد. این کشور به حملات خود به مناطق اطراف بنادر اوکراین ادامه می‌دهد. حتی اگر جنگ فردا به پایان برسد، زیرساخت‌های کشاورزی و بندری اوکراین باید بازسازی شود و آب‌های ساحلی آن مین‌زدایی شود. کشاورزان کشور ممکن است نتوانند یا نخواهند برای کار در زمین خود بازگردند.