آیا متن توافق احیای برجام نهایی شده است؟

دیروز، یکشنبه در چهارمین روز تازه‌ترین دور مذاکرات احیای برجام در وین، نماینده روسیه به روال گذشته باز از نزدیکی به پایان مذاکرات سخن گفت. حرف های میخائیل اولیانوف البته با واکنش هایی روبرو شد.

او در پاسخ به سؤال درباره مقایسه وضعیت فعلی با زمان متوقف شدن مذاکرات در دور قبل گفت که از آن زمان مسائل بیشتری به دستور کار مذاکره‌کنندگان اضافه شده است. به گفته اولیانوف، سه یا چهار سؤال کلی همچنان حل‌نشده باقی مانده است و مشکلات باقی‌ مانده، هم برای ایران و هم برای آمریکا مسائل حساسی هستند و تا وقتی روی همه چیز توافق نشده، روی هیچ چیز توافق نشده است.

در نهایت اما او با ابراز خوشبینی محتاطانه درباره روند پیشرفت مذاکرات و این‌که هیچ تضمینی برای رسیدن به توافق نیست، یک قدم پا را فراتر گذاشت و گفت: تنها 5 دقیقه یا حتی 5 ثانیه با خط پایان فاصله داریم که نتیجه احتمالاً نه در چند هفته، بلکه ظرف چند روز آینده مشخص می‌شود.

وال استریت ژورنال و ادعایی که توسط ایران رد شد

روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی مدعی شد که با وجود باقی ماندن برخی موضوعات، ایران و آمریکا به متن توافق هسته‌ای نزدیک شده و پیش‌نویس متن تا ساعات آینده نهایی می‌شود. در این گزارش آمده؛ این پیش‌نویس که در آن اشاره‌ای به بحث پادمان نشده، برای تصمیم‌گیری نهایی طی روزهای آینده در حال آماده شدن است.

نورنیوز اما در جواب ادهای مطرح شده توسط این روزنامه را خبرسازی رسانه آمریکایی و کاملاً کذب دانسته و تأکید کرد این اقدام با هدف تشدید فشار بر هیأت مذاکره‌کننده ایرانی برای تن دادن به زیاده‌خواهی‌های طرف آمریکایی صورت گرفته است. در همین باره؛ به نقل از این رسانه نزدیک به شورای امنیت ملی یک مقام وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالی درباره اداعای وال استریت ژورنال گفت: هنوز در مرحله‌ای نیستیم که از نهایی شدن متن توافق سخن بگوییم. جمهوری اسلامی چنانچه از ابتدا به صراحت اعلام کرده بود؛ تا زمانی که از توافق درباره تمام موضوعات مورد بحث که منافع ملت ایران را تماماً حاصل نکند اطمینان نیابد، متنی را امضا نخواهد کرد.

 متن توافق همان متن اسفندماه گذشته است

ساسان کریمی تحلیلگر مسائل بین الملل در گفتگو با ایلنا، در پاسخ به این سوال، با توجه به اینکه قبلا اعلام شده بود ایران از مواضع خود در مذاکرات مانند خروج سپاه از لیست سیاه دست کشیده حالا خبر رسیده ایران همچنان بر این موضع پافشاری کرده و طبق گفته نماینده روسیه هر دو طرف در حال رسیدن به اجماع نظر هستند آیا امکان دارد اروپا خواسته‌ای درباره این درخواست داشته باشد، گفت: به نظر می‌رسد هر دو این موضع‌گیری‌ها برای پرستیژ طرفین و به نوعی پاسخگویی در مقابل رسانه‌ها و افکار عمومی داخلی تیم‌های مذاکره کننده داشته باشند و احتمال کمی هم در مورد استفاده سیاست‌سازانه و در عمل انجام شده قرار دادن از سوی یکی از طرفین یا یک طرف خارجی وجود دارد. احتمالا واقعیت چیزی میان این دو موضع حداکثری است که به هر دو معنا قابل تفسیر باشد.

کریمی همچنین در پاسخ به این سوال که طبق گفته اولیانوف متن توافق همان متن اسفند سال گذشته است که فقط برخی اصلاحات از سوی ایران  انجام شده این متن توافق نسبت به برجام چه تفاوتی دارد و آیا نسبت به برجام ضعیف است یا خیر گفت: مطمئن نیستم که متن توافق همان متن دور هشتم و حتی متن دور ششم باشد. تمام اختلافات به چند جمله بر می‌گردد. اما فارغ از موضوعات پادمانی، تحریم سپاه و نیز تضمین که گویا این دو مورد آخری به نحوی در حد وسط قرار گرفته شده‌اند، مهم‌ترین قسمت هرگونه احیای برجامی حفظ مفاد برجام است. اساسا نوشتن متن الحاقیه جدید برای چگونگی بازگشت به توافق برجام ۲۰۱۵ در بن خود به سود ما نیست و من از زمان عراقچی همین نظر را داشته‌ام. اما اگر قرار است با استناد به توافقی کوتاه و فرعی به توافق اصلی یعنی برجام برگردیم باید از تاریخ‌های آن و تمام دستاوردهای آن کاملا بهره برد.

این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که شکل تضمین آمریکا برای برجام به چه شکلی است؟ آیا واقعا دادن تضمین در این توافق اگر حتی دولت بایدن هم تغییر پیدا کند عملیاتی خواهد شد، گفت: خیر. تضمین در روابط بین‌الملل از جنس حقوقی و ناگهانی نیست. در واقع رفتارهای طرفین و شراکت‌های مختلف ایشان تضمین هر قراردادی است. با توجه به سابقه بد آمریکایی‌ها، این تضمین ظاهری که درباره موضع ایران مطرح شده تنها نوعی تضمین سیاسی برای دولت کنونی آمریکاست و اساسا هیچگاه رئیس جمهور کنونی نمی‌تواند بخشی از اختیارات رئیس جمهور را محدود کند. بنابراین تضمین ارائه شده برای تامین ژست ایران بوده و چیزی بیشتر از گذشته نیست. 

کریمی در پاسخ به این سوال که  ارزیابی شما از این دور روند مذاکرات به چه صورتی است گفت: احتمال توافق بیشتر شده ولی بسیار کند پیش می‌رود. ما باید آنقدر فشار بیاوریم که منافع بیشتری بگیریم ولی نباید آنقدر به مذاکرات فشار بیاوریم که اروپایی‌ها و طرف‌های دیگر برای مشکلاتی نظیر انرژی به دنبال راه جایگزین دیگری بروند. اما هنوز فکر می‌کنم ممکن است تیم مذاکره کننده در گلوگاه توافق قرار بگیرد.

ورود ایران به شرایط عادی مورد پسند روسیه نیست

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که نقش روسیه که برخی معتقدند بار دیگر تلاش می‌کند تا ایران را مجاب کند تا انعطاف و نرمشی از خود نشان ندهد تا توافق انجام نشود چیست، گفت: به هر حال ورود ایران به شرایط عادی و بازار رسمی انرژی مورد پسند مسکو نیست اما با ژست سازنده تلاش می‌کند شخصیت خودش را از مشروعیت نیندازد و به همین دلیل است که اظهار نظرهای روسیه سازنده است و تاکنون چندبار توافق را به تعویق انداخته است.

همچنین کریمی در پاسخ به این سوال که آیا غرب حاضر است در صورت شکست در مذاکرات با ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، بحران دیگری به وجود بیاورد یا خیر گفت: در میان مدت بله. نهایتا با فروکش کردن تب و تاب جنگ اوکراین، خیلی بازی زیادی برای ما باقی نمی‌ماند. چون غرب لاجرم همه تلاش خود را برای فشار به ما از طریق شورای امنیت خواهد کرد.

این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که دو روز گذشته جمشیدی معاون سیاسی رئیس جمهور در توییتی نوشت: «در تمامی گفت‌وگوهای تلفنی رئیس جمهور با روسای جمهور فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع ایشان این بود که فقط زمانی که ادعاهای پادمانی حل و فصل و بسته شود توافق نهایی قابل دست یافتن است» با توجه به این توییت چقدر احتمال دارد که غرب این پیش شرط را بپذیرد و آیا این خواسته فرابرجامی نیست، گفت: مشکل این است که پذیرش این نقش به معنای اعتراف به سیاسی بودن رویکرد آژانس است که همواره ادعای فنی و غیرسیاسی بودن داشته و دارد. ضمنا آژانس موضوعات را مختومه نمی‌کند و صرفا دستور کار اولویت دار را کنار می‌گذارد. همچنین من اطلاعاتی از این موارد هسته‌ای ندارم. ولی می‌توان حدس زد که اگر آلودگی وجود دارد، از دشمنان منطقه‌ای در قالب نوعی خرابکاری یا ناشی از خریدهای بازار سیاهی ایران است.