فارس| فرونشست در پی نابودی سفره‌های زیرزمینی
به گزارش تسنیم، بر اساس آمار سازمان زمین‌شناسی ایران 300 دشت در 17 استان کشور با پدیده فرونشست روبه‌رو هستند، استان فارس یکی از مناطقی است که پدیده فرونشست در آن به حالت بحران درآمده است. محمدعلی قلندری، مدیرعامل آبفای استان در مردادماه امسال اعلام کرده است که «برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی موجب شده استان فارس با بحران فرونشست‌های اراضی روبه‌رو شود و این بحران به حد‌ی است که این استان در جهان مقام اول فرونشست زمین را به خود اختصاص داده است».
دشت‌ها تحت تأثیر فرونشست یا دگرریختی در زمین قرار دارند
طهمورث یوسفی، مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور به تشریح وضعیت استان فارس در زمینه پدیده فرونشست، شکاف زمین و فروچاله پرداخت. به گفته او در حال حاضر دشت مرودشت، ایج استهبان به سمت ششده فسا و دشت داراب بیشترین فرونشست را در استان دارند. آن‌گونه که یوسفی گفت: این دشت‌ها تحت تأثیر فرونشست یا دگرریختی در زمین قرار دارند و شکاف‌هایی در سطح زمین ایجادشده است که در دشت مرودشت این شکاف‌ها به نزدیکی روستاها رسیده است. مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور به تشریح انواع مختلف فرونشست پرداخت که بر اساس آن‌یک نوع فرونشست در ارتفاع دشت شکل می‌گیرد به عبارتی در بعضی از جاها که ارتفاع دشت به دلیل اینکه تخلخل رسوبات بسته می‌شود، به‌اصطلاح منفی می‌شود که در این حالت می‌گوییم دشت فرونشست کرده است. او با اشاره به دیگر اشکال فرونشست در زمین گفت: فرونشست گاه به‌صورت شکاف روی سطح دشت ظاهر می‌شود یا به شکل خودسوزی زمین است که در نقاط مختلف مثل ارسنجان، پیربنوی شیراز، دریاچه مهارلو و دریاچه پریشان خودسوزی رخ‌داده است که به دلیل فرونشست زمین است. فروچاله شکل دیگر فرونشست است که به گفته یوسفی در استان فارس فرو چاله‌ها را در نزدیک سورمق، در مهارلو، در دشت ارژن وجود دارد و از همه مهم‌تر فروچاله ایج در استهبان است که رکورد کشور را زده است. به گفته مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور فروچاله ایج استهبان در زمان ایجاد 100 تا 120 متر عمق داشت ولی اکنون دیواره‌هایش ریخته و کمتر از 20 متر شده است.
استان فارس در شمار استان‌های پرخطر
یوسفی درباره مواردی که سبب تشدید فرونشست‌ها می‌شود، گفت: برداشت آب به‌ویژه در فصل‌هایی که کشاورزی بیشتری انجام می‌شود ازجمله دلایل افزایش فرونشست‌ها است اما در برخی موارد مانند شکاف‌ها وضعیت متفاوت است. به گفته او در مناطقی که شکاف ایجادشده نباید اجازه داد که جریان آب سطحی مانند روان آب‌ها و سیلاب‌ها وارد شکاف شوند چراکه این شکاف‌ها نمناک شده، ریزش بیشتری دارند و شکاف بازتر می‌شود و عمق و طول بیشتری پیدا می‌کند. مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور درباره رتبه استان فارس در زمینه فرونشست نیز گفت: استان بالاترین نرخ را ندارد اما در شمار استان‌های پرخطر در کنار تهران، خراسان رضوی و اصفهان هستیم. به گفته یوسفی درمجموع استان فارس جزء 5 -6 استانی است که تحت تأثیر فرونشست شدید قرار دارد. بر اساس گفته‌های او فرونشست 4 میلی‌متر در سال امری معمول است اما بیش از آن وارد محدوده خطر و بحران می‌شود که در استان فارس به‌صورت میانگین این پدیده بین 6 تا 8 سانتی‌متر در سال است که این یعنی بحران.
بارش‌هایی که سودمند نیست
برداشت آب، خشکسالی‌های 10 سال اخیر و تغییر اقلیم از مهم‌ترین علل ایجاد فرونشست و تخلیه آبخوان‌ها است که مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور به آن اشاره کرد اما نکته مهم‌تری که در صحبت‌های او وجود دارد این است که براثر ایجاد فرونشست و شکاف در زمین حتی درزمانی که بارندگی نیز باشد، بسیاری از آبخوان‌ها نمی‌توانند آب را در خود جذب کنند چون مخزن آبخوان نشست کرده و متراکم شده و آبخوان دیگر نمی‌تواند تغذیه شود. این مسئله بسیار مهم است چراکه حتی اگر خشکسالی‌ها تمام شود اما راهکاری برای مقابله با فرونشست در نظر گرفته نشود، این بارش‌ها تأثیری در تغذیه سفره‌های زیرزمینی نخواهند داشت. یوسفی درباره راهکارهای مقابله با پدیده فرونشست در استان گفت: نخستین نکته مدیریت منابع آب است که باید انجام شود و در مرحله بعد تشخیص راهکار بسته به نوع فرونشست است چراکه هر نوع فرونشست اقدامی مخصوص به خود را دارد. به گفته او اگر فرونشست در دشت باشد مدیریت منابع آب باید انجام شود ولی وقتی شکاف است باید روند جریان آب را از این شکاف‌ها دور کرد تا آب به‌صورت رودخانه و سیلابی در آن‌ها نرود علاوه بر آن باید آناتومی و شکل شکاف مشخص شود تا بتوان چاره‌ای برای آن اندیشید.
مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور معتقد است که پدیده فرونشست و شکاف زمین مثل یک زخم است و که ابتدا باید لایه‌های زیرین آن بررسی شود و سپس راهکاری برای مقابله ارائه کرد.
سونامی فرونشست در کشور
مهم‌ترین مشکل پدیده فرونشست زمین، نابودی سفره‌های زیرزمینی است، موضوعی که سید حسین افضلی عضو کمیسیون عمران مجلس و نماینده مردم اقلید در مجلس نیز به آن اشاره‌کرده است. به گفته او یکی از موضوعات بحرانی در کشور، مسئله فرونشست زمین است به‌طوری‌که امروز بسیار از مناطق شهری و دشت‌های اطراف کلان‌شهرها درگیر این پدیده هستند. افضلی به یکی دیگر از آثار این پدیده اشاره‌کرده و گفته است همچنین پدیده فرونشست، تأسیسات و زیرساخت‌های عمرانی ازجمله خطوط راه‌آهن، جاده و لوله‌های آب و گاز را نیز مورد تهدید قرار می‌دهد. نماینده مردم اقلید در مجلس تنها راه مقابله با پدیده فرونشست را کاهش برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی دانسته و معتقد است که در غیر این صورت در آینده باید شاهد سونامی فرونشست در کشور باشیم.