گوشه‌نشینی بورس در روزهای داغ تابستان
بورس این روزها حال خوشی ندارد، دیگر خبری از رکوردشکنی و استقبال‌های جنجالی مردم از بورس نیست و شرایط نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده است، اما چرا بورس به اینجا رسید؟ شاید یکی از دلایل اصلی این موضوع را بتوان بی‌اعتمادی مردم به این بازار دانست، برخی اعتقاد دارند در شرایط کنونی بورس بازدهی کافی ندارد و ضرر سرمایه‌گذاری در بورس را بیشتر از سود آن می‌دانند. در این شرایط چه اقداماتی برای نجات بورس و افزایش اعتماد مردم می‌توان انجام داد؟
عدم قیمت‌گذاری دستوری و تشویق رقابت یکی از اقدامات موثر در این فضا خواهد بود، یکی از اصول اولیه اقتصاد بازار، احترام به سازوکار عرضه و تقاضا و عدم دخالت مستقیم در بازار به منظور تعیین قیمت بهینه است. از گذشته تاکنون، بی‌شمار است مواردی که نهادهای حاکمیتی به نیت حمایت از مصرف‌کنندگان با نادیده گرفتن نیروی عرضه و تقاضا، مستقیماً مبادرت به قیمت‌گذاری نمودند و زیان اصلی را به مصرف‌کننده نهایی و مردم تحمیل کردند. تجربه‌های متعدد گذشته به ما آموخته است که، هرگونه قیمت‌گذاری دستوری در نهایت منجر به گرفتن رفاه مصرف‌کنندگان و ایجاد رانت اقتصادی از جیب تولید‌کننده و توزیع بین عده معدودی بدون کمترین اثرگذاری بر کنترل قیمت‌ها در میان مدت است.
تقویت نقش بازار سرمایه در تامین مالی از دیگر راهکارهای مهم برای تقویت بورس است، مزایای بازارمحور بودن تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی بر کسی پوشیده نیست. با وجود آنکه کشورهایی مانند آلمان و فرانسه برخلاف کشورهایی مثل انگلستان و هلند، دارای اقتصاد بانک محور هستند، طی دو دهه گذشته به سمت افزایش اتکای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی به بازار سرمایه روی آوردند. این در حالی است که بنابر اظهارات رئیس کل بانک مرکزی، بالغ بر 90 درصد تامین مالی بنگاه‌ها از طریق شبکه بانکی صورت می‌پذیرد و در کشور، عملاً نقش بازار سرمایه در این میان بسیار ناچیز است.
تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس نیز می‌تواند بورس از حال و هوای فعلی تا حدودی خارج کند. سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه نیاز به دانش، تخصص و تجربه زیادی دارد و با توجه به نوسانات زیادی که جزء ذات اصلی بازار سرمایه است، سرمایه‌گذاری مستقیم در این بخش توسط عموم مردم که عمدتاً از زمان و توان کافی برای فراگیری ملزومات سرمایه‌گذاری در این بازار برخوردار نیستند، خطرات بسیاری را هم برای سرمایه آنها و هم تشدید نوسانات بازار در پی خواهد داشت. پیشنهاد می‌شود با اصلاح روش عرضه اولیه فعلی که در آن با دعوت از عموم مردم در مشارکت برای خرید و القاء کردن این امر که خرید عرضه اولیه سرمایه‌گذاری پر بازده و بدون ریسکی است، از ورود مستقیم پول افراد غیرحرفه‌ای و به زحمت افتادن برای جبران ضرر و زیان این قشر از مردم در آینده جلوگیری شود.
با توسعه ابزارهای جدید سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و تنوع بخشی به ابزارهای موجود از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری، علاوه بر عمق بخشیدن به دانش تحلیلی فعالان بازار، می‌توان پاسخ‌گوی نیاز سرمایه‌گذارانی بود که خواهان سرمایه‌گذاری وجوه خود در بازار سرمایه هستند، بازاری که به ذات خود از قدرت خرید پول افراد در مقابل تورم به بهترین نحو محافظت می‌نماید.
افزایش شفافیت نیز از اصول بسیار مهم و حیاتی بازار سرمایه است. در حقیقت انعکاس تمامی اطلاعات موجود در قیمت‌ها و کشف صحیح قیمت‌ها از کارکردهای اصلی بازار سرمایه برشمرده می‌شود که خود منجر به تخصیص بهینه منابع به کاراترین بخش‌های اقتصاد می‌شود. این کار با انجام اقداماتی شامل موارد زیر امکان‌پذیر است: ارتقاء نظام حاکمیت شرکتی به منظور حمایت از منافع سهامدارن اقلیت و به حداقل رساندن تضاد منافع بین مدیران و سهامدارن و محدود کردن امکان فساد در شرکت‌ها؛ افزایش شفافیت ناشرین در منعکس کردن سریع اخبار با اهمیت و ارتقاء کیفیت و انتشار به موقع گزارشات مالی به بازار به منظور جلوگیری از معاملات بر مبنای اطلاعات نهانی و ضربه زدن به اعتماد و رقابت منصفانه در بازار سرمایه؛ نظارت دقیق و سیستمی بر معاملات و برخورد قاطع با دستکاری بازار و کسانی که به هر نحوی قصد گمراه کردن و سوء استفاده از بازار را دارند؛ افزایش شفایت در نهادهای ناظر و گزارشگری منظم سازمان و بورس‌ها در خصوص چگونگی ایفای نقش خود در حفاظت از مکانیزم بازار و ارتقاء جریان آزاد و غیرتبعیض‌آمیز اطلاعات برای تمامی فعالان.
از طرفی محدودسازی عضویت در هیئت مدیره شرکت‌ها صرفاً به اشخاص حقیقی و ممنوعیت حضور نمایندگان سهامداران حقوقی در هیئت مدیره و ارزیابی صلاحیت و معرفی اعضای مستقل هیئت مدیره به مجمع سهامداران، با پیشنهاد اصلاح قانون تجارت؛ ایجاد سازوکاری برای ارائه پیشنهاد سهامداران خُرد جهت طرح در هیئت مدیره و مجامع شرکت‌ها؛ افزایش شفافیت معاملات با اشخاص وابسته، بر اساس ماده 129 قانون تجارت، از طریق اقداماتی نظیر افشای جزئیات موضوع معامله، قیمت معامله، فرایند تعیین قیمت، دلایل عدم انجام معامله با اشخاص غیر وابسته و گزارش کارشناسی در خصوص قیمت‌گذاری دارایی مذکور؛ تشکیل کانون سهامداران حقیقی جهت نظارت هرچه بیشتر بر عملکرد شرکت های سرمایه‌پذیر نیز از جمله اقداماتی است که برای کمک به بهبود وضعیت بورس باید اجرایی شوند.