مشکل «چادر مشکی» چیست؟ مافیا یا قاچاق
وابستگی کشور به واردات چادر مشکی در حالی هر روز افزایش پیدا می‌کند که چندین دهه از عمر فعالیت صنعت نساجی در کشور می‌گذرد و تولیدکنندگان این حوزه هم مدعی هستند، "توانایی تولید داریم اما امکانات در اختیار ما نیست".
شاید بتوان عدم موفقیت کارخانجات چادر مشکی در کشور را در چند عامل مهم جست‌وجو کرد. نخستین مشکل نداشتنِ دانش فنیِ تولید پارچه چادر مشکی است. البته این را هم باید اضافه کنیم که در بسیاری موارد صنعتگران و پژوهشگران ما توانسته‌اند به تولیداتی دست یابند که واقعاً از محصولات مرغوب جهانی چیزی کم ندارد اما متأسفانه عزمی برای این تولید استوار وجود نداشته است، علاوه بر این بسیاری از کارخانه‌هایی که به حوزه پارچه چادر مشکی ورود پیدا کرده‌اند ماشین‌آلات آنها متناسبِ خط تولید این پارچه نبوده است.
علاوه بر این موضوعات متأسفانه سود بالای واردات چادر مشکی عاملی شده تا تولیدکننده داخلی توانایی رقابت با اجناس وارداتی را نداشته باشد. به‌اعتقاد تولیدکنندگان، واردکنندگان قدرتمندی در بخش چادر مشکی فعالیت می‌کنند که نفوذ بالای آنها عاملی شده تا اقدامی برای مقابله با فعالیت آنها در کشور انجام نشود و هر روز بازار پُر از اجناس وارداتی باشد.
خبرنگار تسنیم در همین ارتباط گفت وگویی با افسانه محرابی مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صمت انجام داده است تا دلیل اوضاع نامناسب بازار چادر مشکی و عدم تولید آن در داخل کشور را جویا شود.
تسنیم: دلیل اصلی عدم تولید چادر مشکی در کشور چیست ؟ برخی از ناتوانی تولیدکننده ایرانی در رنگ این پارچه و حجم بالای واردات چادرمشکی گله دارند و عده ای دیگر از سنگ اندازی متعدد برای فعالیت تولیدی و عدم حمایت دولت در این بخش صحبت می‌کنند. به اعتقاد شما چرا هنوز در تولید چادرمشکی ناتوان هستیم و بازار در اختیار واردکنندگان است؟
محرابی: یکی از موارد خیلی مهم در بحث رقابت‌پذیری و تولید یک محصول باکیفیت و رقابت‌پذیر، موضوع مواد اولیه و به روز بودن تکنولوژی است. به عبارتی اگر مواد اولیه خوب و تکنولوژی هم به روز رسانی شده باشد محصول با کیفیت تولید و بازار روی خوشی به آن کالا خواهد داد. در بخش چادر مشکی پیش از این نخ "آی‌تی‌وای" در ایران تولید نمی‌شد اما در حال حاضر کارخانه حجاب شهرکرد با تولید 10 میلیون متر واحد پارچه تنها واحد فعال در حوزه چادر مشکی است که از نخ‌های "آی‌تی‌وای" داخلی استفاده می‌کند. البته ما امروز به اندازۀ نیاز این واحد تولیدی نخ " آی‌تی‌وای" در اختیار داریم.
در موضوع چادر مشکی باید به این نکته اشاره کنم که کیفیت این نخ در تولید بسیار مهم است و ما در این رابطه مشکی نداریم. علاوه بر این حوزه رنگرزی و چاپ و تکمیل پارچه هم مهم است. به نحوی که پارچه باید از نظر تثبیت رنگ، زیردست، سبکی، پُرز نگرفتن و موارد دیگر مشکلی نداشته باشد. در این بخش اکثر رنگ‌ها وارداتی هستند و ما برای چادر مشکی احتیاج به ثبات رنگ داریم.
*جزئیات 2 طرح وزارت صنعت برای تولید چادرمشکی در کشور
در حال حاضر با توجه به جمعیت کشور حدوداً 32 میلیون نفر بانوان بالای 15 سال هستند و ما حداقل نیازمند 97 میلیون متر پارچه چادرمشکی هستیم که 10 میلیون متر آن را حجاب شهرکرد تأمین می‌کند. یعنی حدود 87 میلیون مترپارچه کمبود داریم که البته در سطح بازار صحبت از نیاز 50 میلیون متری است. با توجه به تبلیغات، مشوق های صورت گرفته و پیگیری‌ها برای تشویق تولیدکنندگان و سرمایه گذاران برای ورود به این حوزه دو تا سه طرح در بخش چادر مشکی مطرح شده است.
یکی از این طرح‌ها مربوط به کارخانه "دسترنج رضابافت قزوین" است که قرار شده حداکثر طی یکی دو سال آینده حدود 30 میلیون متر پارچه چادر مشکی در این واحد تولید شود. نکته قابل اهمیت تولید نخ در همین واحد است به نحوی که خودشان کار ریسندگی را هم انجام و رِنج های نمره ای مختلف نخ را تولید خواهد کرد که منجر به تولید انواع چادر مشکی خواهد شد.
علاوه بر این با کارخانه "کرپ‌ناز کرمانشاه" هم صحبت هایی شده تا در زمینه چادرمشکی حضور پررنگی داشته باشند. مردم از قدیم با این برند آشنا بوده و قرار است 10 میلیون متر پارچه چادر مشکی هم این کارخانه تولید کنند.
تسنیم: منابع مالی هم در اختیار این طرح ها قرار می‌دهید؟
محرابی : سرمایهگذار کارخانه "دسترنج رضابافت" یک سرمایهگذار قوی است که از قبل هم در زمینه هایی که فعالیت کرده برای آوردن ماشین‌آلات تسهیلاتی را درخواست نکرده است. این سرمایه گذار کلاً قصد تولید پارچه‌های کرپ در انواع و اقسام طرح‌ها و رنگ‌ها را دارد که یک بخشی از آن پارچه ها تولید چادر مشکی است.
اینکه می‌گویم دانش فنی باید درست انتقال پیدا کند منظورم دانش لازم برای تولید مواد اولیه و چاپ و رنگرزی و تکمیل برای تولید چادر مشکی است، واحدهای ما حتماً تلاش خودشان را می‌کنند که کیفیت کالاهایشان را افزایش دهند اما امروز در حد معقول مصرف هستند.
*هزینه 300 تا 350 میلیارد تومانی برای شروع تولید پارچه
تسنیم: شما در صحبت‌های خود به چندین طرح در حوزه چادر مشکی اشاره کردید اما باید بررسی شود که چرا چندین دهه از عمر صنعت نساجی در کشور می‌گذرد اما هنوز بخش قابل توجهی از نیاز کشور در حوزه چادر مشکی را از محل واردات تأمین می‌کنیم. چرا در بزرگترین کشور مصرف‌کننده چادر مشکی فقط 1 تولیدکننده چادر است؟
محرابی : به صورت کلی ماهیت کالاهای نساجی و پوشاک یک ماهیت قاچاق‌پذیر است. در حال حاضر فقط صحبت از قاچاق پوشاک است اما قاچاق پارچه کمتر از پوشاک نیست. برای جلوگیری از این موضوع باید قیمت تمام‌شده محصولات را کاهش داد و همزمان به ارتقا کیفیت هم توجه کرد. اتفاقاً بنده در جلساتی که با معاونت پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز داشتم تأکید کردم که اصلی‌ترین کار برای حمایت از تولید و مصرف‌کننده کاهش قیمت تمام شده تولیدات است.
البته در بخش تسهیل فضای کسب و کار و تأمین مواد اولیه واحدهای تولیدی هم باید تمام اقدامات لازم صورت گیرد تا تولیدکننده بتواند محصول با کیفیت و قیمت مناسب راهی بازار کند. امروز موضوع کاهش سهم بیمه کارفرما و معافیت های مالیاتی برای واحدهای تولیدی مطرح است که در دست بررسی است.به هر حال ما بسته‌ای آماده کرده‌ایم که از طریق آن بتوانیم جذب سرمایه‌گذاری را انجام دهیم. اگر امروز یک واحد تولیدی بخواهد کار خود را برای تولید حدود 10 میلیون متر پارچه آغاز کند حداقل 300 تا 350 میلیارد تومان هزینه نیاز دارد (بجز قیمت تولید نخ آی تی وای). البته این رقم بستگی به ماشین آلات هم دارد و حتی شاید این هزینه بیشتر هم شود.
*مسئول مبارزه با قاچاق پارچه نیستم
این حجم سرمایه گذاری نشان می‌دهد که سرمایه گذار باید به کار خود اعتماد داشته و رغبتی به انجام آن داشته باشد. در شرایطی که پارچه قاچاق می شود به طور حتم سرمایه گذار با تردید به فعالیت خود نگاه کرده و حتی دلسرد می شوند.
در حال حاضر قاچاقچیان پارچه هیچ کدام از هزینه هایی که تولیدکننده ملزم به پرداخت آن است را نمی‌دهند و جلوگیری از فعالیت آنها در حیطه وظایف من نیست به نحوی که ارگان‌های نظارتی، گمرک، مناطق آزاد، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز باید عزم جدی خود را برای جلوگیری از قاچاق داشته باشند.
من خودم شخصاً به این نتیجه رسیده‌ام که بهترین راه حل برای جلوگیری از قاچاق پایین آوردن قیمت تمام‌شده و حمایت از تولیدکننده داخلی است. البته ممکن است اتفاقات جدیدی در مقاطع مختلف در اقتصاد کشور رخ دهد که یکباره معادلات را بهم ریزد و همین موضوعات ریسک را برای سرمایه‌گذاران بیشتر می کند.
*مانور دلالان در بازار پارچه/ نظارتی بر قیمت گذاری نیست
تسنیم: کدام دستگاه مسئول نظارت بر قیمت گذاری پارچه چادرمشکی وارداتی است؟
محرابی : سازمان حمایت مسئول نظارت بر قیمت‌ها است علاوه بر این واحدهای نظارتی دیگری هم مسئول مدیریت قیمت ها در بازار هستند. اما این نکته را باید بگویم که پارچه‌های وارداتی که امروز در بازار به فروش میرسد با این قیمت ها وارد نشده و بسیار ارزان تر هستند. به نوعی دلالان قیمت‌ها را افزایش داده اند. در محاسبات ما چادر وارداتی به جز یکسری خاص سه تا 5 دلار بیشتر نیست و قیمت های نجومی توسط دلالان در بازار تعیین شده است.
تسنیم: شما می‌گویید سازمان حمایت باید نظارت کند. مگر نه اینکه این سازمان زیرمجموعه وزارت صنعت است چرا سیاستگذاری روشنی در این رابطه تعریف نشده ؟
محرابی: در این رابطه مشکلی که وجود دارد موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده است که زنجیرۀ آن هنوز تشکیل نشده است. هدف از اجرای این طرح گرفتن مالیات از مصرف‌کننده تا انتهای زنجیره بود اما عملاً این کار انجام نشده و این زنجیره تا تولید متوقف شده است. البته نظارتی هم در این رابطه نیست اما اگر صندوق‌های مکانیزه راه اندازی شود از ابتدا تا انتهای زنجیره که مصرف کننده است می توان کنترل های لازم را انجام و نظارت ها را مؤثرتر کرد.
*ماجرای بسته مبارزه با قاچاق که عملاً هیچ نتیجه‌ای نداد
تسنیم: برای کاهش واردات و قاچاق پوشاک از جمله پارچه چادر مشکی صحبتی با ستاد مبارزه با قاچاق کالا نداشته اید؟
محرابی : یک بسته در این رابطه آماده و ارائه داده‌ایم اما عملاً نتیجۀ خاصی نگرفتیم.
تسنیم: هنوز به صورت روشن مشکل تولید چادر مشکی در کشور را عنوان نکرده‌اید؟
محرابی: تولید این پارچه سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارد و شرایط امروز حاکم بر تولید هم ریسک سرمایه‌گذاری در تولید را کاهش داده است. ضمن اینکه پارچه به شکل قاچاق وارد کشور می‌شود و این امر هم ریسک سرمایه‌گذاری را پایین آورده است . علاوه بر این ما برای تولید چادرمشکی نیازمند انتقال دانش فنی و بروز رسانی ماشین آلات هستیم.
*گران شدن مواد اولیه را قبول دارم اما کالای نهایی هم گران شده
باید از ابتدای خط تولید تامین مواد اولیه تا رنگرزی و چاپ و تکمیل، انتقال دانش فنی و بروز رسانی تجهیزات اقدامات لازم را انجام داد تا در نهایت محصولی با کیفیت و قیمت مناسب راهی بازار شود. شما دقت کنید آغاز یک واحد تولیدی با 350 میلیارد تومان پول کمی نیست و سرمایهگذار باید با امید بازار خود وارد این فعالیت شود. در این میان کیفیت و قیمت‌تمام‌‌َشده نیز برای رقابت در بازار مهم است که هنوز در این رابطه نتوانسته ایم اقدام مؤثری را انجام دهیم.
البته بافندگی گلوگاه صنعت نساجی است که در همین ارتباط طرح هایی در بخش بافندگی و تولید چادرمشکی و پوشاک تعریف شده است. در این طرح‌ها برای جذب سرمایه گذاری منابع و مشوق هایی به صورت الزامات در برنامه رونق تولید تعریف شده است. امروز با سود 18 درصد بانک‌ها سوددهی در واحدهای تولیدی قابل پیش بینی نیست.
تسنیم: برنامه وزارت صنعت برای مدیریت افزایش مواد اولیه برای تولیدکنندگان نساجی چیست؟ امروز اصلی ترین مشکل تولید در این بخش گرانی مواد اولیه است.
محرابی : بله مواد اولیه که گران شده است. البته در کل زنجیره محصولات هم به همین نسبت افزایش قیمت ها به وجود آمده است. من گران شدن را قبول دارم زیرا این موضوع باعث شده تا در زنجیره به یک قسمت‌هایی از زنجیره بیشتر فشار وارد شود. به هر حال از الیاف تا پوشاک، همینطور که قیمت مواد اولیه افزایش یافته قیمت کالای نهایی هم گران شده است. اینجا برای مصرف‌کننده نهایی سخت می‌شود زیرا نقدینگی مردم نسبت به افزایش قیمت ها بسیار پایین است و یک حالت رکود در بازار ایجاد شده است.
*بازار پوشاک در قبضه واردکنندگان غیر رسمی
تسنیم: با این شرایط رکود، واردکنندگان فروش خوبی داشته و بازار را در اختیار گرفته‌اند.
محرابی : بله اما واردکنندگانی که به شکل غیررسمی محصول وارد می‌کنند. زیرا آنها چون حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نمی کنند و قیمت آنها نسبت به کالای داخلی ارزان تر است. البته آنها کالاهایی هم می‌آورند که از نظر کیفیتی شاید پایین تر از جنس ایرانی است اما چون قدرت خرید مردم هم کاهش یافته رغبت مردم به خرید آنها بیشتر است.
*مافیا پارچه و پوشاک هست
تسنیم: وجود مافیا در واردات چادر مشکی را قبول دارید؟
محرابی : ما باید بگوییم مافیا یعنی چه؟ آیا مافیا همین قاچاقچیان هستند؟ یعنی ممکن است مثلاً یک شرکت بازرگانی یا یک گروهی سازمان یافته در بخش قاچاق یا واردات از طریق خلاف اظهاری در گمرکات، با شناسایی نیاز جوامع اسلامی نسبت به واردات غیررسمی این کالا اقدام کنند. به هر حال ممکن است چنین چیزی وجود داشته باشد.