مازندران| دردسر کمبود چراگاه در مناطق جلگه‌ای مازندران
به گزارش ایرنا، کمبود چراگاه در دشت و جلگه مازندران امسال چنان عرصه را بر دامداران سنتی و عشایر تنگ کرده است که سبب شد تا کوچشان از ییلاق به قشلاق را حدود یک ماه دیرتر انجام دهند و حتی برابر گزارش کارشناسان دی ربط برخی از صاحبان دام‌ها به‌ناچار دامشان را روانه کشتارگاه کردند. مراتع استان مازندران در مناطق قشلاقی به دلیل توسعه فعالیت‌های کشاورزی برای تولیدات زراعی و باغی که بنا بر اظهارات کارشناسان کشاورزی، توجیه اقتصادی بهتری نسبت به تولید علوفه دارد، سبب شد تا دامداران با کمبود شدید چراگاه در دشت و جلگه استان روبه‌رو شوند. همچنین تغییر در زمان کشت و کار کشاورزی نیز سبب شد تا زمین‌هایی که به‌عنوان چراگاه آزاد دام در مناطق جلگه‌ای استفاده می‌شد، امسال زودتر از سال‌های گذشته از دسترس دامداران سنتی خارج‌شده و آنان را مجبور کند مدت‌زمان بیشتری از روزهای سال را با تغذیه دستی از دام‌هایشان نگهداری کنند. بر اساس آمارهای رسمی، از ۳۸۷ هزار و ۸۷۰ هکتار مراتع حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد آن در منطقه ییلاقی و ۲۰ هزار هکتار در منطقه میانبند قرار دارد. همچنین ۲۰ هزار هکتار از مراتع این حوزه در قالب چرای دام در قشلاق وجود دارد که عمده آن در شبه‌جزیره میانکاله واقع است. گزارش امور عشایری مازندران هم حاکی است که سه هزار و ۸۰۰ خانوار عشایر بومی و یک هزار و ۶۰۰ خانوار عشایر غیربومی با حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار واحد دامی سبک و سنگین در استان مازندران زندگی می‌کنند. استان مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین‌های زراعی و باغی دارد که ۲۳۰ هزار هکتار آن شالیزاری است و بخشی از این زمین‌ها در فصول غیر زراعی تحت عنوان چراگاه دام و تولید علوفه استفاده می‌شد، اما از چند سال پیش با توسعه کشت دوم برنج و کلزا، زمین‌ها از دسترس چراگاه آزاد دام خارج‌شده است.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران از ۲۳۰ هزار هکتار زمین‌های شالیزاری استان امسال حدود ۱۱۰ هزار هکتار زیر کشت دوم برنج به‌صورت نشای مجدد و یا پرورش ساقه شالی (دونوچ) رفت. همچنین کشت دانه روغنی کلزا که عمدتا در زمین‌های شالیزاری انجام می‌شود در سال زراعی گذشته ۲۵ هزار هکتار بود که امسال برای ۵۰ هزار هکتار برنامه‌ریزی‌شده است. توسعه باغ‌های مرکبات و سیاه ریشه و همچنین توجه به باغداری در زمین‌های شیب‌دار استان مازندران نیز سبب شد تا کمبود زمین برای چراگاه آزاد دام بیشتر شود.
فروش دام، تنها راه جایگزین
یکی از دامداران بخش لاله‌آباد بابل درباره تغییرات صورت گرفته برای دامداری در مناطق جلگه‌ای گفت: کمبود چراگاه برای گوسفندانم در زمین‌های شالیزاری روستا سبب شد تا نتوانم حتی ۳۰ رأس از گوسفندانم را حفظ کنم. سید ابوالفضل حسینی که دامدار سنتی است و از عشایر کوچ رو محسوب نمی‌شود، افزود: امسال همه زمین‌های اطراف روستاها زیر کشت دوم برنج رفت و بشدت دچار مشکل شدم چراکه سال گذشته علاوه بر اینکه حدود نیم هکتار از زمین شخصیم را پس از برنج‌کاری به کشت شبدر باهدف چرای دام اختصاص می‌دادم، بخشی از زمین کشاورزان دیگر را هم اجاره می‌کردم ولی امسال زمینی برای اجاره وجود ندارد و مجبور شدم تعداد گوسفندان و گاوهایم را بفروشم تا در روزهای آینده به‌ویژه فصل زمستان دچار مشکل نشوم. او با اعلام اینکه دامداری کوچک و خانگی در روستاهای منطقه جلگه‌ای در حال انقراض است، توضیح داد: در سال‌های گذشته بیشتر روستائیان دارای حداقل یک رأس گاو و چند رأس گوسفند بودند ولی رونق برنج‌کاری به‌ویژه کشت دوم برنج و دیگر محصولات سبب شد تا دامداری کوچک سنتی در بیشتر مناطق روستایی در جلگه و دشت از بین برود. او ادامه داد: با توجه به کمبود زمین شالیزاری برای چرای دام و تقاضا برای در اختیار گرفتن چرای دام در دشت از سوی دامداران عشایر، علاوه بر کمبود شدید، اجاره زمین‌ها نیز بسیار بالا رفته است و رقابت سختی میان دامداران به‌ویژه عشایر در این مناطق وجود دارد.
مشکل پیچیده مراتع و دامداری
معاون فنی اتحادیه شرکت‌های تعاونی کشاورزی دامداری مازندران هم گفت: کمبود، ضعیف و محدود بودن زمان استفاده از مراتع در ییلاق از یک‌سو و از بین رفتن چراگاه در دشت و جلگه و بالا بودن قیمت علوفه و نهاده‌های دامی از سوی دیگر سبب شد تا دامداران استان بشدت با مشکل مواجه باشند. محمدحسین فخاری با بیان اینکه طرح خروج دام از جنگل علاوه بر ضعیف کردن مراتع، مشکلات تغذیه دام را بیشتر کرده است، افزود: مشکلات خشکسالی و تعدد دام، مراتع ییلاقی استان را نیز ضعیف کرده است. او با توضیح این نکته که دولت به تولید ۲ محصول برنج و کلزا به‌عنوان کشاورزی استراتژیک توجه و حمایت ویژه دارد و کشاورز به دنبال منافع به‌حق خودش است، ادامه داد: در سال‌های اخیر توسعه کشت کلزا و کشت دوباره برنج سبب شد تا چراگاه در دشت و جلگه نیز بسیار کم شود و درواقع از بین برود. معاون اتحادیه شرکت‌های تعاونی کشاورزی دامداری مازندران اظهار داشت: با توجه به قیمت مناسب خرید تضمینی کلزا و بسته‌های حمایتی که از این محصول می‌شود، کشاورز حق دارد تا علوفه نکارد ولی از سوی دیگر باید برای مشکل دامداران چاره‌اندیشی کرد. او توضیح داد: از طرفی در طی ۲ دهه اخیر تمام مراتع قشلاقی استان که فقط کاربری مرتعی داشتند و حتی شخم عمیق در آن ممنوع بود از سوی شوراهای اسلامی و دهیاران روستاها باهدف ایجاد درآمد بیشتر تغییر کاربری پیداکرده است. فخاری گفت: بسیاری از زمین‌های شیب‌دار و زمین‌های شور در مازندران وجود دارد که می‌تواند به کشت علوفه اختصاص یابد و دولت با تعریف بسته‌های حمایتی در استفاده از زمین‌های ملی استان می‌تواند مشکلات دامداران را در کمبود علوفه رفع کند. او افزود: شرکت تعاونی کشاورزی دامداری مازندران طرح کشت علوفه در زمین‌های شیب‌دار و شور استان را ارائه کرده است و دامداران آمادگی دارند تا کشت علوفه را در این زمین‌ها انجام دهند ضمن اینکه نوعی علوفه دامی وجود دارد که مقاوم به آب‌وخاک شور است و این نوعِ علوفه برای تغذیه دام و سلامت آن‌ها هم مناسب است. فخاری تأکید کرد: اگر زمین‌های میانبند استان مازندران به کشت علوفه اختصاص یابد به‌طور یقین دامداری مازندران رونق دوچندانی پیدا می‌کند.
پایداری خاک با دامداری
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر در شهرستان آمل نیز گفت: دامداری و برنج‌کاری همواره مکمل فعالیت کشاورزی در استان‌های شمالی به‌ویژه مازندران بوده است چراکه حضور دام پس از برداشت کشت اول برنج در شالیزار علاوه بر پایداری و تقویت خاک مشکل کمبود علوفه و چرای دام را نیز رفع می‌کند. عبدالرحمان عرفانی افزود: از یک دهه پیش تا سال گذشته که کل کشور باکمی بارش و خشکسالی مواجه بود، این پدیده بر دشت و جلگه مازندران نیز اثرگذاری داشت و سبب شده بود تا شرایط حتی در زمین‌هایی که با غرقابی بودن در فصل پائیز و زمستان مواجه بودند، برای کشت شبدر و یونجه به‌عنوان مهم‌ترین علوفه دام مهیاتر شود، اما کشاورزان در این شرایط نیز حاضر نشدند دست از کشت دوباره برنج با نشای مجدد دست‌بردارند و امسال که شرایط بارندگی مناسب بوده است، کشت دوم برنج رونق خاصی پیدا کرد. این کارشناس ارشد تحقیقات برنج از کشاورزان مازندران خواست تا به‌جای کشت دوم برنج، در شالیزارهای خود باقلا و علوفه دامی کشت کنند. عرفانی گفت: این ۲ محصول مناسب‌ترین نوع برای کشت دوم در زمین‌های شالیزاری هستند زیرا علاوه بر درآمدزایی خوب، الگوی مناسب تناوب کشت برای زمین‌های شالیزاری محسوب می‌شوند. او اظهار داشت: توسعه فعالیت‌های کشاورزی برای تولیدات زراعی و باغی که به نظر می‌رسد توجیه اقتصادی بهتری نسبت به تولید علوفه دارد، سبب شد تا دامداران با کمبود شدید چراگاه در دشت و جلگه استان روبه‌رو شوند.
تأخیر یک‌ماهه کوچ عشایر
مدیر اداره امور عشایری مازندران نیز با بیان این نکته که کوچ عشایر از ییلاق به قشلاق با تأخیر یک‌ماهه در سال جاری صورت گرفته است، گفت که دامداران بشدت با کمبود چراگاه آزاد در دشت و جلگه مواجه هستند. صمد کاظمی توسعه کشت دوم برنج و کلزا را عامل کمبود چرای دام عنوان کرد و افزود: کشت دوم در زمین‌های کشاورزی مازندران باید به سمت شبدر و یونجه تغییر کند. مدیر اداره امور عشایر مازندران خطاب به صاحبان زمین‌های زراعی استان گفت: دامداران آماده خرید شبدر و یونجه و یا اجاره زمین باقیمت مناسب هستند و لازم است رویکرد دامداری و شالی‌کاری که سابقه طولانی در کشاورزی مازندران دارد احیاء و عملیاتی شود. معاون مدیر امور دام جهاد کشاورزی مازندران نیز دامداری کوچک و سنتی را همواره از ظرفیت‌های اصلی و درآمدزایی کشاورزی استان توصیف کرد و گفت: با توجه به پیشرفت‌های علمی و امکانات تجهیزات، دامداری‌های کوچک می‌تواند بار دیگر رونق بگیرد. فرشید فرهادی ضمن تائید کمبود چراگاه دردشت و جلگه استان درعین‌حال افزود: اصلاح نژادی که طی سال‌های اخیر در استان برای دام سبک و سنگین انجام‌شده است، سبب شد تا با کمترین هزینه تغذیه‌ای، بهره‌وری بالایی را دامداری کوچک داشته باشیم.