آب‌های ارزشمندی که به تاراج می‌روند

رویداد ایران - حسن روانشید

 می‌گویند کشت هندوانه چند سالی است به یک چالش تبدیل‌ شده اما تا این لحظه راهکاری فراگیر برای رفع این معضل نیندیشیده‌اند تا به‌طورکلی حضور میوه‌ای با این مشخصات از جالیزها حذف و اگر گروهی تمایل به مصرف آن داشتند همانند نارگیل از خارج وارد و هزینه ارزی آن را پرداخت کنند. درحالی‌که هنوز هم ایران مقام اول تولید و صادرات هندوانه را در جهان دارد! کاشت و صادرات این محصول تا حدودی ارزآور است اما جبران مافات نمی‌کند. این یک نگاه ملی است که اگر جامعه به امید و چشم‌به‌راه معجزه از پشت درهای بسته وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو، ارشاد و یا سازمان حفاظت از محیط‌زیست است باید بداند «ترسم نرسی به کعبه‌ای اعرابی/ این ره که تو می‌روی به ترکستان است»! آب امروز به یک معضل اجتماعی در دنیا تبدیل شده که بی‌اعتنایی به چالش کمبود آن به‌مرورزمان به یک بحران سیاسی می‌انجامد. چون مسیری را که تا امروز طی کرده باعث شروع برون‌رفت از سبد خانواده شده است تا حرمت دیرینه خود را نیز از کف بدهد. برخی از مناطق سرزمینی در فلات مرکزی با تداوم خشکسالی از جنوب شرقی خالی از سکنه می‌شوند تا به شمال غربی کوچ کنند که این امر به‌خودی‌خود می‌تواند به خالی شدن مرزها از سکنه تبدیل و برای کشور خطرآفرین باشد. دولت موظف است حداقل آب بهداشتی و رفاه نسبی را برای مردم این مناطق مدیریت و تأمین نماید. شغل روستانشینان از ابتدا کشاورزی بوده و هست که میراث اجدادی است، حالا اگر آب حذف شود تا صنایع و مصارف غیرضروری را تأمین کنند ناچار می‌شود به شهرها مهاجرت کند و به کارهایی که در شأن او نیست روی آورد. این‌ها همه از بی‌توجهی به معضل مدیریت آب سرچشمه می‌گیرد. دولت ناگزیر است رفع این معضل مهم را در سرلوحه اقدامات خود قرار داده تا با عزم ملی به آن کمک کند و فرهنگ آبیاری به‌صورت عمومی در این بخش به‌روزرسانی شود. کشاورز باید آگاه باشد که فصل آبیاری غرقابی سپری شده و بتواند از تسهیلات بلندمدت و بدون بهره بانکی با شرایط سهل استفاده کند و برای مدرنیزه شدن آبیاری انگیزه داشته باشد. زیرا امروز همچنان میزان آب مصرفی برای کشاورزی بالا و بهره‌وری آن بسیار پایین است. برنج هنوز هم به‌جز دو استان شمالی در دیگر نقاط کشور کم‌وبیش کشت می‌شود. شالی‌کاران ادعا دارند خودمان سهم آب داریم اما هنوز به آن‌ها تفهیم نشده آب موجود متعلق به یک فرد، قبیله، شهر یا استان نیست. همانگونه که مصرف اکسیژن هوا هم عمومیت دارد. دکتر هدایت فهیمی دکترای منابع آب معتقد است: «بیشتر هدررفت آب در کشورمان در بخش کشاورزی است و ساختار کنونی کشاورزی بهره‌وری لازم را ندارد.» معاون سابق دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو اذعان دارد «۱۰ درصد آب بخش کشاورزی معادل ۵۰ برابر ذخیره سد کرج به هدر می‌رود». با اصلاح این ساختار و پیشگیری از اسراف در این بخش می‌توان به‌راحتی از بحران آب عبور کرد. امسال بارش‌ها نسبت به ۵۲ سال گذشته حدود ۳۰ درصد افت داشته و میانگین حجم ذخایر آب پایین‌تر از ۵۰ و حتی ۳۰ درصد است که نشان‌دهنده وضعیت بحران می‌باشد و این امر ثابت می‌کند به‌طور متوسط سالی 8 میلیارد مترمکعب کاهش ذخیره ثابت آبخوان‌ها را داریم که طی 30 و 40 سال گذشته به 150 میلیارد مترمکعب رسیده است تا نشست زمین، خشکی، کاهش رطوبت و ایجاد گردوغبار و ریزگردهای بسیار خطرناک را باعث شود. شوخی نیست بلکه یک تلخند است زیرا در صورت ادامه این وضعیت، حدود 300 تا 350 شهر و بیش از 8 میلیون جمعیت روستایی دچار تنش آبی می‌شوند. درحالی‌که دمای هوا هم به میزان 1/2 درجه نسبت به بلند مدت افزایش پیدا کرده باشد که این امر تعریق را به میزان ۱۶ میلیمتر مکعب افزایش داده است»! او معتقد است «برای عبور از بحران خشکسالی و مدیریت آن دودسته فعالیت باید انجام شود، یک دسته ‌بلندمدت است که بدین منظور باید برنامه جامع خشکسالی و سیل را داشته باشید و طی برنامه‌ای درازمدت وظایف هر دستگاه و دستگاه‌ها پیش‌بینی شود. در کنار آن تغییرات الگوی مصرف نوع کشت، ابزار سیستم‌های خنک‌کننده در صنعت آبیاری مدرن و تحت‌فشار جزء کارهای زمان‌بر هستند. کل استفاده از آب در بخش شرب حدود 6 تا 7 درصد مصارف آب را تشکیل می‌دهد و در این میان ۲۵ درصد هدررفت آب در شبکه‌داریم که به آن آب بدون درآمد می‌گویند و شامل نشت از لوله و همچنین آب‌هایی است که به‌طور غیرقانونی برداشت یا به‌صورت رایگان به مدارس و مساجد داده می‌شود و درنهایت 2 تا 2/5 درصد سهم صنعت است که باید بازچرخانی و شبکه آبرسانی در جای‌جای کشور نیز از فرسودگی خارج شود» که سال‌هاست آب‌های ارزشمندی اینگونه به تاراج می‌روند!