علائم خطرناکی که نشان از مرگ خاموش دارد
علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است.
در نیمه نخست سال جاری (1398)، 223 نفر بر اثر مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند، این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات 194 نفر بود، 14.9 درصد افزایش یافته است.
بنابر آمار مذکور، در نیمه نخست امسال از کل تلفات مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در کشور، 160 نفر مرد و 63 نفر زن بودند؛ همچنین در مدت مشابه سال قبل 141 مرد و 53 زن بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند.
در این مدت استانهای تهران با 50، آذربایجان شرقی با 27، خراسان رضوی با 19، اصفهان با 17، فارس با 14، کرمانشاه با 12 و مازندران با 11 فوتی بیشترین تلفات گازگرفتگی را به خود اختصاص دادند.
آمار تلفات گازگرفتگی در دیگر استانها کمتر از 10 مورد و در پنج استان صفر گزارش شده است.
آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می‌دهد بیش از 70 درصد تلفات مسمومیت با گاز مربوط به نیمه دوم هر سال است، به نحویکه از 749 فوتی مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در سال 1397، 74.1 درصد در 6 ماهه دوم سال جان خود را از دست دادند و این درصد به طور تقریبی در دیگر سالها نیز تکرار شده است.با توجه به برودت هوا و استفاده از وسایل گرمایشی در نیمه دوم هر سال، آمار تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در این مدت با رشد قابل توجهی نسبت به نیمه نخست سال همراه است، در سال 1397 در مجموع 749 نفر بر اثر مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند که 555 نفر از آنها در نیمه دوم سال جان باخته‌اند.
بر اساس این گزارش در نیمه دوم سال گذشته بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی با 137 فوتی در دی ماه و پس از آن با 135 فوتی در بهمن ماه به ثبت رسیده است.
هر چند آمار مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در سال گذشته نسبت به سال قبل از آن با کاهش جزئی 2.2 درصدی مواجه بود اما در پنج سال گذشته (1393 تا 1397) سه هزار و 603 نفر در کشور جان خود را بر اثر گازگرفتگی از دست دادند که بیشترین آن با 836 فوتی در سال 1395 و کمترین آن با 626 نفر در سالهای 1393 و 1394 به ثبت رسیده است.
هشدار پزشکی قانونی
سازمان پزشکی قانونی کشور به استناد آمارهای موجود ضمن هشدار نسبت به افزایش تلفات مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در نیمه دوم سال بر رعایت نکات ایمنی در نصب و به‌کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان تأکید و به هم‌میهنان توصیه می‌کند در این فصول در استفاده از وسایل گرمازا که عمدتاً به سیستم گاز شهری متصلند، نهایت دقت را داشته باشند.
هم‌میهنان ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا، به توصیه‌های ایمنی درباره سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و بررسی مسیر خروجی گاز مونوکسید کربن از دودکش این وسایل توجه کنند.
چند توصیه پیشگیرانه:
گاز مونوکسید کربن گازی بدون رنگ و بو و عمده‌ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است اما اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی مخصوصاً در محیطهای در بسته و فاقد اکسیژن امکان تولید آن وجود دارد.
استفاده از آبگرمکن یا بخاریهای مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می‌دهند.
از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون ما 250 برابر بیش از اکسیژن است لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافتهای مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.
علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است، در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.
از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه، تنگی مردمکها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.
چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟
1. آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوختهای فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.
2. از بخاریهای مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.
3. توجه داشته باشید، استفاده از بخاریهای بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز مونوکسید کربن جلوگیری نمی‌کند.
4. هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.
5. هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.
6. پیش از راه‌اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترَک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل کرده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل کنید.
7. تمام دودکشها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.
8. در محیطهای شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل کنید.
9. هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به‌کارگیری آب‌گرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکانهای فاقد جریان هوا مجاز نیست.
10. شیب لوله‌های افقی داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
11. توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد، دلیل سرد بودن لوله دودکش بخاری، خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره، در محیط تهویه ایجاد کنید.
12. ضمن ایجاد تهویه مناسب ذر آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جداً خودداری کنید.
13. اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید، درزبندی و بستن منافذ درها و پنجره‌ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما درصورت استفاده از بخاریهای گازسوز به منظور گرمایش محیط حتماً مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد کرده و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.
14. در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
15. در صورت تداوم علائم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
16. رانندگان وسایل‌نقلیه سنگین، از روشن کردن گاز پیک‌نیک در اتاق وسیله‌نقلیه خود برای استراحت و خواب جداً خودداری کنند.
در برخورد با موارد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن چه باید کرد؟
1. در صورت مواجهه با مصدومان، سریعاً آنها را از محیط خارج یا در صورت عدم امکان، با باز کردن درها و پنجره‌ها، تهویه مناسب در محیط ایجاد کنید.
2. پس از خارج ساختن مصدوم از محیط آلوده و یا برقراری تهویه مناسب، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
3. علائم حیاتی مصدومان را کنترل کنید و از باز بودن راه‌های هوایی تنفسی مصدوم اطمینان حاصل کنید.
بنابر آمار مذکور، در نیمه نخست امسال از کل تلفات مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در کشور، 160 نفر مرد و 63 نفر زن بودند؛ همچنین در مدت مشابه سال قبل 141 مرد و 53 زن بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند.
در این مدت استانهای تهران با 50، آذربایجان شرقی با 27، خراسان رضوی با 19، اصفهان با 17، فارس با 14، کرمانشاه با 12 و مازندران با 11 فوتی بیشترین تلفات گازگرفتگی را به خود اختصاص دادند.
آمار تلفات گازگرفتگی در دیگر استانها کمتر از 10 مورد و در پنج استان صفر گزارش شده است.
آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می‌دهد بیش از 70 درصد تلفات مسمومیت با گاز مربوط به نیمه دوم هر سال است، به نحویکه از 749 فوتی مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در سال 1397، 74.1 درصد در 6 ماهه دوم سال جان خود را از دست دادند و این درصد به طور تقریبی در دیگر سالها نیز تکرار شده است.با توجه به برودت هوا و استفاده از وسایل گرمایشی در نیمه دوم هر سال، آمار تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در این مدت با رشد قابل توجهی نسبت به نیمه نخست سال همراه است، در سال 1397 در مجموع 749 نفر بر اثر مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند که 555 نفر از آنها در نیمه دوم سال جان باخته‌اند.
بر اساس این گزارش در نیمه دوم سال گذشته بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی با 137 فوتی در دی ماه و پس از آن با 135 فوتی در بهمن ماه به ثبت رسیده است.
هر چند آمار مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در سال گذشته نسبت به سال قبل از آن با کاهش جزئی 2.2 درصدی مواجه بود اما در پنج سال گذشته (1393 تا 1397) سه هزار و 603 نفر در کشور جان خود را بر اثر گازگرفتگی از دست دادند که بیشترین آن با 836 فوتی در سال 1395 و کمترین آن با 626 نفر در سالهای 1393 و 1394 به ثبت رسیده است.
هشدار پزشکی قانونی
سازمان پزشکی قانونی کشور به استناد آمارهای موجود ضمن هشدار نسبت به افزایش تلفات مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در نیمه دوم سال بر رعایت نکات ایمنی در نصب و به‌کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان تأکید و به هم‌میهنان توصیه می‌کند در این فصول در استفاده از وسایل گرمازا که عمدتاً به سیستم گاز شهری متصلند، نهایت دقت را داشته باشند.
هم‌میهنان ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا، به توصیه‌های ایمنی درباره سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و بررسی مسیر خروجی گاز مونوکسید کربن از دودکش این وسایل توجه کنند.
چند توصیه پیشگیرانه:
گاز مونوکسید کربن گازی بدون رنگ و بو و عمده‌ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است اما اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی مخصوصاً در محیطهای در بسته و فاقد اکسیژن امکان تولید آن وجود دارد.
استفاده از آبگرمکن یا بخاریهای مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می‌دهند.
از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون ما 250 برابر بیش از اکسیژن است لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافتهای مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.
علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است، در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.
از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه، تنگی مردمکها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.
چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟
1. آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوختهای فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.
2. از بخاریهای مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.
3. توجه داشته باشید، استفاده از بخاریهای بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز مونوکسید کربن جلوگیری نمی‌کند.
4. هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.
5. هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.
6. پیش از راه‌اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترَک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل کرده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل کنید.
7. تمام دودکشها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.
8. در محیطهای شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل کنید.
9. هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به‌کارگیری آب‌گرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکانهای فاقد جریان هوا مجاز نیست.
10. شیب لوله‌های افقی داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
11. توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد، دلیل سرد بودن لوله دودکش بخاری، خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره، در محیط تهویه ایجاد کنید.
12. ضمن ایجاد تهویه مناسب ذر آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جداً خودداری کنید.
13. اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید، درزبندی و بستن منافذ درها و پنجره‌ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما درصورت استفاده از بخاریهای گازسوز به منظور گرمایش محیط حتماً مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد کرده و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.
14. در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
15. در صورت تداوم علائم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
16. رانندگان وسایل‌نقلیه سنگین، از روشن کردن گاز پیک‌نیک در اتاق وسیله‌نقلیه خود برای استراحت و خواب جداً خودداری کنند.
در برخورد با موارد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن چه باید کرد؟
1. در صورت مواجهه با مصدومان، سریعاً آنها را از محیط خارج یا در صورت عدم امکان، با باز کردن درها و پنجره‌ها، تهویه مناسب در محیط ایجاد کنید.
2. پس از خارج ساختن مصدوم از محیط آلوده و یا برقراری تهویه مناسب، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
3. علائم حیاتی مصدومان را کنترل کنید و از باز بودن راه‌های هوایی تنفسی مصدوم اطمینان حاصل کنید.