وضعیت «وبا» در ایران؛ افزایش بیماری در برخی کشورهای همجوار
دکتر مریم مسعودی‌فر در گفت‌وگو با ایسنا، درباره شیوع بیماری وبا، گفت: بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت بیماری وبا هنوز در تعدادی از کشورهای دنیا تهدید محسوب می‌شود و در منطقه ما اندمیک است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که ۴۷ کشور در دنیا هستند که این بیماری را بومی دارند؛ به همین دلیل هدف گذاری کرده است که تا سال ۲۰۳۰ بتواند این تعداد را به حداقل رسانده و خطر مرگ و میر ناشی از وبا را کاهش دهد.
وی افزود: برخی از کشورهایی که بیماری وبا در آنها بومی و اندمیک است در مجاورت ما قرار دارند که سبب می‌شود همه ساله تعدادی از موارد بیماری را داشته باشیم. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی از اواخر سال ۲۰۲۱ و از ابتدای سال ۲۰۲۲ افزایش موارد وبا را در تعدادی از کشورهای همجوار خود داشته‌ایم.
عوامل موثر در گسترش شیوع وبا
او با اشاره به اینکه بیماری وبا به شدت با محیط زندگی افراد در ارتباط است، تصریح کرد: دسترسی مناسب به آب بهداشتی سالم، جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب، رعایت بهداشت فردی و... همگی از عوامل موثر جلوگیری از گسترش شیوع وبا است که اگر هرکدام از عوامل به درستی رعایت نشود ممکن است شاهد گسترش بیماری باشیم. از سوی دیگر ما در منطقه وارد سال‌های کم بارش و خشکسالی شده‌ایم و از طرفی با جابه‌جایی‌های جمعیتی شکل گرفته دسترسی به آب بهداشتی سالم تحت تاثیر قرار گرفته است که می‌تواند عاملی برای شیوع مجدد بیماری باشد.
وضعیت مبتلایان در ایران
وی درباره تعداد موارد مبتلا به وبا در ایران، اظهار کرد: طی سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ هر سال کلا یک مورد ابتلا به وبا داشته‌ایم. در واقع وبا در ایران کنترل شده است و به عنوان یک دغدغه مطرح نیست. امسال نیز تاکنون کمتر از ۱۰ مورد مشکوک وبا به ما گزارش شده است. در واقع بعد از افزایش موارد مبتلا به وبا در زائرینی که سال ۱۳۹۶ به عراق تردد داشتند، دیگر تعداد موارد حتی پیش از شیوع کرونا هم کمتر از ۱۰مورد بوده است.
او ادامه داد: روال بررسی موارد وبا در کشور به این صورت است که کسانی که با تابلوی علائم اسهال حاد آبکی مراجعه می‌کنند و شک به وبا برایشان مطرح می‌شود، آزمایش‌شان در آزمایشگاه‌هایی که به این منظور در سطح شهرستان تعریف شده چک می‌شود و اگر به عنوان مورد مثبت اعلام شد، باید به آزمایشگاه دانشگاه بیاید تا مجددا تایید شود. در مرحله آخر نیز تایید نهایی در آزمایشگاه مرجع صورت می‌گیرد تا مطمئن شویم فرد مشکوک واقعا به وبا مبتلا شده است یا خیر. تاکنون موارد مشکوک در آزمایشگاه‌های منطقه‌ای تایید شدند.
مسعودی‌فر، ادامه داد: تمام این افراد مشکوک سابقه سفر به کشورهای همجوار را داشتند. شیوع وبا در کشورهای منطقه وجود دارد، پس اصل این است که ترددهای بین مرزی ایمن شوند تا سلامت مسافرین و زائرین با رعایت بهداشت حفظ شود.
هشدار گسترش وبا در فصول گرم سال
او با تاکید بر اینکه شیوع و گسترش وبا در فصل تابستان بیش از سایر فصول است، بیان کرد: خطر بیماری وبا در تمام فصول وجود دارد اما منطقا بیشترین انتظار بروز موارد بیماری وبا در کشور ما تقریبا از اوایل اردیبهشت تا آبان ماه است.
رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت، بیان کرد: در مورد بیماری وبا دو نگرانی عمده داریم؛ اول آنکه بیماری سرایت پذیری بالایی دارد و دوم اینکه اگر به موقع درمان نشود می‌تواند با کشندگی بالای ۵۰ درصد همراه باشد. اگر اقدامات پیشگیری در حین سفر یا در طول فعالیت روزانه به درستی انجام شود و اگر فردی که علائم مشکوک بیماری را داشت به سرعت به مرکز بهداشتی مراجعه کند تا درمان مناسب آغاز شود این خطر به شدت کاهش می‌یابد و حتی مرگ و میر ناشی از وبا به کمتر از یک درصد می‌رسد.
او تاکید کرد: مهم‌ترین نکته این است که در هر مسافرت و ترددی از آب آشامیدنی سالم استفاده کنیم و به هیچ عنوان از آب‌های روان برای آشامیدن استفاده نکنیم. نکته مهم دیگر رعایت بهداشت دست‌ها و شست‌و شوی آنها است. درواقع می بایست قبل و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از طبخ و خوردن غذا حتما دست‌های خود را بشوییم. همچنین باید دقت شود تا میوه و سبزیجات به درستی شسته و ضدعفونی شوند.
راه‌های انتقال وبا
وی درباره دوره کمون بیماری پس از ورود باکتری به بدن، گفت: دوره کمون از ۱۲ ساعت تا ۵ روز متغیر است. طول دوره بیماری نیز به طور متوسط دو تا سه روز است. میکروارگانیسم وبا از طریق دهان با خوردن مواد غذایی آلوده وارد بدن شده و از طریق مدفوع دفع می‌شود؛ بنابراین ممکن است فرد بیمار حتی یک هفته تا ۱۰ روز بعد از بیماری، میکروارگانیسم را از طریق مدفوع دفع کند. نکته حائز اهمیت این است که مبتلایان به وبا در ۸۰ درصد موارد یا دچار علائم بالینی نمی‌شوند و یا علائم خفیفی از خود نشان می‌دهند اما حتی افراد فاقد علائم نیز میکروارگانیسم را دفع می‌کنند که به همین دلیل بر دفع بهداشتی فاضلاب تاکید می‌شود.
مسعودی‌فر با اشاره به این که روش اصلی انتقال وبا استفاده از آب یا مواد غذایی آلوده به میکروب است، ادامه داد: انتقال فرد به فرد با دست دادن یا روبوسی کردن معمولا خیلی به ندرت ممکن است رخ دهد. راه معمول انتقال بیماری این است که اگر فرد بیمار پس از اجابت مزاج دست خود را نشوید و به سطوح بزند، سایرین را هم آلوده می‌کند.
تاکید بر لزوم آب درمانی خوراکی پس از ابتلا به وبا
وی افزود: اگر افراد به موقع برای درمان مراجعه کنند میزان کشندگی وبا به کمتر از یک درصد می‌رسد. اصل عارضه وبا برای افراد، کم آبی ناشی از بروز وبا است که مهم‌ترین کار این است که اگر فرد دچار اسهال و استفراغ شد حتما جایگزین کردن آب و الکترولیت‌ها را انجام دهد و به مراکز درمانی مراجعه کند. برخی افراد مانند خانم‌های باردار، افراد دچار سوء تغذیه و بیماران زمینه‌ای بیشتر در معرض خطر نشان دادن تابلوی علائم بیماری هستند که باید به سرعت مایع درمانی خوراکی را با محلول ORS آغاز کند. باید هر یک بسته از پودر در یک لیتر آب حل شود تا جایگزین مایعات از دست رفته بدن شود. در صورتی که فرد به دلیل استفراغ تحمل مایع درمانی خوراکی را ندارد یا کم آبی، بدن او را به سمت ضعف و بی‌حالی سوق می‌دهد باید به مراکز درمانی مراجعه کند تا مایع درمانی وریدی آغاز شود.
آنتی‌بیوتیک درمانی خودسرانه؛ ممنوع
او تاکید کرد: برای هر بیماری مهم‌ترین توصیه این است که به هیچ عنوان خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف نشود. برای بیماری وبا توصیه این است که ارزیابی توسط پزشک انجام شود و در صورتی که تابلوی بیماری شدید بود باید همراه با مایع درمانی با نظر پزشک آنتی بیوتیک هم مصرف کنند.