قرص متوکلوپرامید چیست؟ موارد مصرف، توصیه ها و تداخل دارویی

متوکلوپرامید چیست؟

متوکلوپرامید(Metoclopramide) یا پلازیل جز داروهای گوارشی است که اغلب برای مشکلات معده و مری یا برای درمان و پیشگیری تهوع و استفراغ ناشی از جراحی يا شيمی درمانی کاربرد دارد. همچنین این دارو برای، برگشت محتويات معده به مری، آهسته بودن تخليه معده، جلوگيری از پنومونی ناشی از آسپيراسيون، سردرد عروقی، سكسكه مقاوم و فلج معده ديابتيک مصرف می شود.

نحوه‌ی عملکرد داروی متوکلوپرامید با مسدود کردن یک ماده‌ی طبیعی (دوپامین) در بدن کار می‌کند. این عمل سبب تخلیه‌ی معده و حرکت روده‌ی فوقانی می‌شود.

داروی متوکلوپرامید می توان با نسخه و حتی بدون نسخه پزشک در اشکال دارویی قرص، کپسول، قطره خوراکی و آمپول تهیه کرد.قرص متوکلوپرامید با دوز 10 میلی گرم و کپسول متوکلوپرامید با دوز 10 میلی گرم معمولا برای بزرگسالان استفاده می شود. قطره خوارکی متوکلوپرامید با دوز 4 میلی گرم معمولا برای کودکان کاربرد دارد و همچنین آمپول متوکلوپرامید با دوز 10 میلی گرم در صورت نیاز توسط پزشک تجویز می شود که باید در درمانگاه تزریق شود.

هشدار مصرف متوکلوپرامید

حساسیت به دارو: قبل از مصرف داروی متوکلوپرامید، اگر نسبت به این دارو یا هر داروی دیگری (خصوصا به آنتی بیوتیک هایی مانند سيپرو فلوكساسين، لووفلوكساسين افلوكساسين ،داروهاي آرام بخش و داروهای تضعيف كننده ی اعصاب) حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
• آسم یا آلرژی: قبل از استفاده از متوکلوپرامید،در صورتی که مبتلا به آسم یا آلرژی (حساسیت به غذا،رنگ های غذایی، نگه دارنده های غذایی یا حیوانات) می باشید، پزشک خود را مطلع نمایید .
• بارداری: مصرف متوکلوپرامید در بارداری گروه B قرار دارد یعنی قابل استفاده در بارداری.این دارو اثر مخرب بر جنین ندارد.مصرف متوکلوپرامید در اواخر بارداری ممکن است خطراتی را برای جنین در پی داشته باشد.
• شیردهی: مصرف متوکلوپرامید در شیردهی، تحقیقات کافی در زمینه خطر استفاده از این دارو برای نوزاد در دوران شیردهی وجود ندارد.
• کودکان:مصرف متوکلوپرامید در کودکان به دلیل خطر بروز عوارض جانبی جدی مانند اسپاسم عضلانی و حرکات غیر قابل کنترل عضلات توصیه نمی‌شود.
• سالمندان: مصرف متوکلوپرامید در سالمندان، مشکل و محدودیتی در رابطه با استفاده این دارو ندارند.هرچند احتمال بروز عوارضی مانند گیجی یا منگی و مشکلات کلیه مربوط به کهولت سن در سالمندان بیشتر است که موجب نیاز به تنظیم دوز دقیقتری برای این بیماران می شود.
• سوابق پزشکی:قبل از استفاده از داروی متوکلوپرامید، سابقه پزشکی خود را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.از جمله: خونریزی معده، انسداد روده،بیماری کبد و کلیوی،ایست قلبی، دیابت، مشکلات نبضی ضربانی،فشار خون بالا،سابقه ی افسردگی و.....
• تشنج: در صورت سابقه تشنج نباید از داروی متوکلوپرامید استفاده کنید.
• پارکینسون: بیماران پارکینسون داروی متوکلوپرامید را با احتیاط مصرف کنند.
• لیست داروها: از آنجا که داروی متوکلوپرامید می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجاد کند لازم است پیش از شروع مصرف لیستی از کلیه ی داروهای مصرفی خود در اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید.
• رانندگی: احساس سرگیجه یا خواب آلودگی از عوارض شایع متوکلوپرامید می باشد لذا تا برطرف شدن اثر دارو، از رانندگی و کارهایی که نیاز به تمرکز و احتیاط دارند خودداری نمایید.
• احتیاط مصرف: در بیماران با سابقه دپرسیون، هیپرتانسیون، احتباس مایعات و نارسایی کلیه داروی متوکلوپرامید با احتیاط مصرف شود.
• الکل: در زمان مصرف داروی متوکلوپرامید، از مصرف الکل خودداری کنید و در صورت مصرف ماری‌جوانا با پزشک خود صحبت کنید.
• اسهال: در صورت استفاده از داروی متوکلوپرامید و بروز اسهال خفیف مصرف مایعات به مقدار کافی جهت بهبود وضیعت لازم است. اما در صورت طولانی شدن اسهال و یا همراه شدن با علائم دیگر به پزشک مراجعه نمایید .
• دیابت: اگر مبتلا به دیابت هستید مصرف داروی متوکلوپرامید ممکن است کنترل قند خون شما را دشوارتر کند.بنابراین قند خون خود را به صورت مرتب و طبق دستور پزشک اندازه‌گیری کنید و نتیجه را با پزشک خود در میان بگذارید.
• جراحی: قبل از عمل جراحی، تمام محصولات مورد استفاده خود از جمله داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی را به پزشک یا دندانپزشک خود بگویید
• خشکی دهان، لک های قرمز پوستی، حساسیت و درد سینه، ضربان قلب بالا و نامنظم شدن قاعدگی می تواند از عوارض داروی متوکلوپرامید باشد که در صورت بروز آن ها باید با پزشک خود مشورت نمایید .
• داروی متوکلوپرامید در افراد زیر20 سال و بالای 65 سال باید با احتیاط بیشتری مصرف شود زیرا در این سنین احتمال بروز عوارض ناخواسته بیشتر می باشد.
• قرص‌های خرد شده ممکن است حاوی آسپارتام یا فنیل آلانین باشند. در صورتی که شما مبتلا به فنیل کتونوری یا PKU هستید یا دارای هر گونه شرایط دیگری هستید که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از آسپارتام یا فنیل آلانین در رژیم غذایی خود دارید از پزشک خود یا دکتر داروخانه درباره‌ی مصرف این دارو سوال کنید.
• این دارو ممکن است باعث tardive dyskinesia(یک بیماری حرکتی) شود. چنانچه هنگام مصرف این دارو علائم زیر را داشتید سریعا به پزشک اطلاع دهید: ملچ مولوچ لب، پف گونه، حرکات سریع و کرم مانند زبان، جویدن کنترل نشده، یا حرکات خارج از کنترل دست و پا.
• باید از درمان طولانی تر از 12 هفته با داروی متوکلوپرامید پرهیز شود، مگر در موارد نادر.
• اگر هنگام مصرف متوکلوپرامید علائم های مانند: عدم توانایی در تکان دادن چشم ها، افزایش پلک زدن یا اسپاسم پلک؛ تنفس، تکلم یا بلع دشوار، حرکات چرخی خارج از کنترا گردن، تنه، دست ها یا پاها؛ تحرکات صورت غیر عادی، ضعف در دستها و پاها داشتید سریعا به پزشک اطلاع دهید.
• اگر با مصرف داروی متوکلوپرامید علادم های: تشنج، تنفس دشوار، ضربان قلب سریع، تب شدید، فشار خون بالا یا پایین، افزایش تعریق، از دست دادن کنترل مثانه، خشکی شدید عضلات، رنگ پریدپی پوست یا خستگی داشتید مصرف را متوقف کرده و سریعا به پزشک اطلاع دهید.
• اگر برای رفع اختلالات حرکتی ناشی از مصرف مواد مخدر، دارو مصرف می‌کنید، نباید از متوکلوپرامید استفاده کنید. زیرا ممکن است شدت اختلالات حرکتی را افزایش دهد.
• این دارو ممکن است آسیب کبدی یا نارسایی قلبی را بدتر کند. زیرا باعث افزایش تجمع مایعات در بدن می‌شود. اگر این اتفاق افتاد، با پزشک معالج خود تماس بگیرید و مصرف این دارو را قطع کنید.

کاربردهای متوکلوپرامید

در سردردهای میگرنی، متوکلوپرامید ممکن است به‌صورت همراه با استامینوفن یا همراه با آسپرین تجویز شود.
• بر درمان تهوع و استفراغ مرتبط با شرایطی مانند اورمی، مسمومیت پرتوی، سرطان و اثرات شیمی‌درمانی، زایمان، عفونت و داروهای تهوع‌آور استفاده می شود.
• کپسول متوکلوپرامید برای تهوع و استفراغ پس از جراحی تجویز می شود.
• قرص متوکلوپرامید برای درمان برگشت محتویات معده به مری مصرف می شود.
• داروی متوکلوپرامید برای درمان بیماران دیابتی که مشکل گاستروپارزی دارند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• جهت تسهیل در لوله گذاری روده کوچک و کمک به آزمونهای رادیولوژیک از داروی متوکلوپرامید استفاده می شود.
• داروی متوکلوپرامید بیشتر برای درمان سوزش معده که پس از صرف غذا یا در طول روز اتفاق می‌افتد استفاده می‌شود.
• درمان تاخیری در تخلیه معده ناشی از فلج معده در بیماران مبتلا به دیابت ، قرص متوکلوپرامید تجویز می شود.
• متوکلوپرامید معمولا برای جلوگیری از استفراغ در گربه‌ها و سگ‌ها و همچنین به‌عنوان یک محرک روده در خرگوش‌ها مورد استفاده است.

19 نکته درباره نحوه استفاده از متوکلوپرامید

1. قبل از شروع درمان با متوکلوپرامید، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید.
2. دوز و مقدار داروی متوکلوپرامید، از فردی به فرد دیگر متفاوت است و دارو را دقیقا همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید.
3. معمولا داروی متوکلوپرامید به صورت یک قرص 10 میلی گرمی، سه مرتبه در روز تجویز می شود اما ممکن است مقدار مصرف تجویز شده برای شما متفاوت باشد خصوصا در صورتی که از قطره خوراکی استفاده می نمایید، دارو را دقیقا به مقداری که تجویز شده، با قطره چکان مخصوص اندازه گیری نمایید.
4. قرص متوکلوپرامید را بطور کامل همراه با یک لیوان آب ببلعید.
5. برای تاثیرگذاری بیش‌تر داروی متوکلوپرامید این دارو را به صورت مرتب مصرف کنید. به یاد داشته باشید که هر روز در زمان مقرر، پیش از صرف یک وعده‌ی غذایی، از دارو استفاده کنید.
6. بهتر است قرص متوکلوپرامید را نیم ساعت قبل از غذا و یا هنگام خواب مصرف نمایید .
7. اگر قرص متوکلوپرامید، شکسته یا خرد شده بود از مصرف آن خودداری کنید.
8. پیش از زمان مصرف قرص متوکلوپرامید آن را از بسته خارج نکنید و قبل از استفاده از این دارو دست‌های خود را خشک کنید.
9. دو شکل داروی متوکلوپرامید (بطور مثال قرص و قطره) را بطور همزمان مصرف نکنید.
10. آمپول متوکلوپرامید به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود و برای پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از جراحی یا شیمی درمانی موثر است.
11. تزريق متوكلوپراميد بايد به آهستگی و طی 2-1 دقيقه در مراکز درمانی انجام شود.
12. داروی متوکلوپرامید به صورت قرص و کپسول 10 میلی گرم ، قطره ی 4 میلی گرم و آمپول تزریقی 10 میلی گرم موجود می باشد .
13. معمولا مصرف داروی متوکلوپرامید به صورت کوتاه مدت ( حداکثر تا 5روز) تجویز می شود لذا در صورت مصرف طولانی مدت حتما تحت نظر پزشک باشید.
14. دوره درمان با متوکلوپرامید نباید بیش‌تر از دوازده هفته طول بکشد زیرا ممکن است سبب ناتوانی های حرکتی غیرقابل برگشت شود.
15. در صورتی داروی متوکلوپرامید را بدون نسخه از داروخانه تهیه می نمایید، در مورد مناسب بودن مصرف این دارو در شرایط خود، با داروساز مشورت نمایید .
16. در صورتی که سوزش معده را فقط در مواقع خاصی از روز (مثلا بعد از شام) احساس می‌کنید ممکن است پزشک شما به جای مصرف داروی متوکلوپرامید در طول روز اینطور صلاح ببیند که دارو را تنها در آن زمان‌ها مصرف کنید. این شیوه خطر ابتلا به عوارض جانبی را کاهش می‌دهد.
17. مصرف داروی متوکلوپرامید برای درمان گاستروپارزی دیابتی معمولا در حدود 2 تا 8 هفته طول می‌کشد و پس از آن روده‌ی شما به خوبی فعالیت می‌کند. بیماری شما ممکن است دوباره به همان صورت قبل تکرار شود.از پزشک خود در مورد زمان صحیح شروع به مصرف و توقف مصرف داروی متوکلوپرامید سوال کنید.
18. روش قطع داروی متوکلوپرامید باید به صورت کاهش دوز مصرفی‌ دارو باشد زیرا توقف ناگهانی این دارو ممکن است باعث ایجاد علائم ترک ناگهانی مانند سرگیجه، ناآرامی و عصبانیت و سردرد شود.
19. در صورتی که علائم بیماری شما مثل قبل ادامه پیدا کرد یا حالتان شما وخیم‌تر شد به پزشک خود اطلاع دهید.

اشکال دارویی متوکلوپرامید

دستور مصرف متوکلوپرامید

دستور مصرف متوکلوپرامید برای هر فرد به دلیل نوع بیماری،سن، تعداد دفعات مصرف و دوز دارو متفاوت خواهد بود و معمولا به صورت یک قرص متوکلوپرامید 10 میلی گرمی، سه مرتبه در روز تجویز می شود اما ممکن است مقدار مصرف تجویز شده برای شما متفاوت باشد.

مقدار مصرف متوکلوپرامید بر اساس نوع بیماری

عوارض جانبی متوکلوپرامید

عوارض جانبی متوکلوپرامید اجتناب ناپذیر است اما بسیاری از مصرف‌کنندگان نیز هیچ نوع عارضه‌ای بروز نمی‌دهند.

برخی از عوارض نیز بعد از گذشت مدت کوتاهی از مصرف دارو، از بین می‌روند.

در صورت مشاهده هریک از عوارض های زیر با مصرف داروی متوکلوپرامید حتما با پزشک معالج خود مشورت نمایید. از جمله:

کهیر
• تشنج
• تهوع
• اسهال
• سر درد
• سرگیجه
• بی قراری
• اضطراب
• سستی
• بی خوابی
• خواب آلودگی
• زردی پوست
• زردی چشم
• افکار خودکشی
• افزایش فشارخون
• بثورات پوستی
• اختلالات روده ای
• ضربان قلب تند یا نامنظم
• بی اختیاری ادرار
• اختلالات تنفسی
• کاهش میل جنسی

با توجه به اینکه لیست عوارض داروی متوکلوپرامید کامل نیست ممکن است با عارضه‌ای برخورد کنید که ذکر نشده باشد. در این موارد با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.

منع مصرف متوکلوپرامید

مبتلایان به صرع، ‌خونريزی گوارشی، انسداد مكانيكی يا پرفوراسيون مجرای گوارش يا فئوكروموسيتوم، در بیماران با حساسیت شناخته شده و عدم تحمل به دارو نبايد داروی متوکلوپرامید مصرف شود.

قبل از تجویز داروی متوکلوپرامید ، پزشک را در صورت وجود موارد زیر مطلع کنید:

حساسیت به این دارو یا دیگر داروها و مواد
• بارداری
• شیردهی
• صرع
• دیابت
• بیماری کبدی
• بیماری کلیوی
• مشکلات قلبی
• سابقه افسردگی

تداخل دارویی متوکلوپرامید

تداخلات دارویی متوکلوپرامید با سایر داروها ممکن است عملکرد و تاثیر داروها را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آنها شود. از جمله داروهایی که با متوکلوپرامید تداخل دارند، عبارتند از:

داروهای ضد روان‌پریشی مانند آری پیپرازول و هالوپریدول
• آتوواکون
• آگونیست‌های دوپامین مانند کابرگولین، پرگولید و روپیرینول
• داروهای خواب‌آور، آرام‌بخش یا ضد اضطراب
• داروهای مسکن
• فنوتیازین‌ها مانند پرومتازین و پروکلرپرازین
• ریواستیگمین
• آنتی هستامین

جدول تداخل داروی متوکلوپرامید

این جدول شامل همه تداخل های دارویی متوکلوپرامید نیست و اگر دارویی مصرف می کنید حتما با پزشک مشورت کنید. همچنین مصرف این دارو ممکن روی نتایج برخی آزمایش های پزشکی از جلمه دیابت تأثیر گذار باشد.

مصرف بیش از حد متوکلوپرامید

اگر فردی بیش از اندازه از داروی متوکلوپرامید استفاده کرده بود و دچار علائمی مانند بی‌هوش شدن یا مشکل در تنفس شد به سرعت با مرکز فوریت‌های پزشکی 115 تماس بگیرید.

فراموش کردن مصرف یک نوبت متوکلوپرامید

اگر دوز مصرفی داروی متوکلوپرامید را فراموش کردید در اولین زمان ممکن آن را مصرف کنید، اما اگر نزدیک به مصرف دوز بعدی به یاد آوردید که دارو را مصرف نکرده‌اید نیازی به مصرف دو برابر داروی متوکلوپرامید نیست؛ فقط دوز مقرر را مصرف کنید.

شرایط نگهداری از دارو متوکلوپرامید

قرص متوکلوپرامید را در دمای اتاق و به دور از حرارت و رطوبت و خارج از دسترس کودکان قرار دهید.
• از یخ زدگی آمپول متوکلوپرامید محافظت گردد.
• داروی متوکلوپرامید را در حمام نگه‌داری نفرمایید.
• داروی منقضی شده متوکلوپرامید را مصرف نکنید.

اطلاعات تخصصی درباره متوکلوپرامید

اسامی تجاری متوکلوپرامید موجود در ایران

توجهات پزشکی - پرستاری:

متوکلوپرامید را 30 دقیقه قبل از غذا و هنگام خواب تجویز نمایید.
• جهت تجویز وریدی مقادیر بیش از 10 میلی گرم متوکلوپرامید، دارو باید در محلول تزریقی رقیق شده و تزریق باید در خلال 15 دقیقه انجام شود.
• در طول تزریق وریدی متوکلوپرامید، محلول حاوی متوکلوپرامید را باید در مقابل نور محافظت کرد.
• علایم اکستراپیرامیدال ناشی از متوکلوپرامید در کودکان و افراد مسن شایع می باشد.
• در طول مصرف متوکلوپرامید بیمار را از نظر هیپرناترمی و هیپوکالمی بررسی نمایید.
• افزایش پرولاکتین سرم ناشی از مصرف متوکلوپرامید اغلب ظرف چند هفته تا چند ماه اصلاح خواهد شد.

توجهات بیمار - خانواده:

دوز متوکلوپرامید و نحوه مصرف متوکلوپرامید باید توسط پزشک تعیین شود. هرگز نباید دوز متوکلوپرامید را افزایش داد و یا به مدت بیش از 12 هفته از متوکلوپرامید استفاده نمود.
• مصرف متوکلوپرامید اغلب سبب خواب آلودگی خواهد شد بنابراین تا مشخص شدن تاثیرات درمانی متوکلوپرامید بهتر است از انجام فعالیت هایی که به هشیاری کامل نیاز دارند مانند رانندگی اجتناب کنید.
• در صورت ایجاد حرکات غیر عادی در چشم ها، صورت یا اندام ها مصرف متوکلوپرامید را فورا قطع کنید.
• در طول درمان با متوکلوپرامید از مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی و الکل اجتناب کنید.
• طرز استفاده از قطره متوکلوپرامید را بیاموزید. قطره متوکلوپرامید را با استفاده از سرنگ به دقت اندازه گیری کنید.
• هرگز نباید به طور همزمان از فرم های مختلف متوکلوپرامید استفاده کرد.

دارو های هم گروه متوکلوپرامید

سخن آخر

متوکلوپرامید جز داروهای گوارشی است که که اغلب برای مشکلات معده و مری استفاده می‌شود و با عواضی چون احساس سرگیجه، تهوع،اسهال،سردرد همراه است. همچنین این دارو با داروهای ضد پارکینسون، مسکن، خواب آور و آنتی هیستامین ها تداخل دارویی دارد.ما در مطلبی به معرفی شربت دیفن هیدرامین چیست؟ موارد مصرف، عوارض و تداخل دارویی و شربت کتوتیفن چیست؟ موارد مصرف، عوارض و تداخل دارویی پرداختیم که در صورت تمایل می توانید مطالعه کنید.اگر درباره داروی متوکلوپرامید ، نحوه مصرف، عوارض و تداخل دارویی آن سوالی دارید در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید و یا تجربه خود را از مصرف این دارو با سایر مخاطبان به اشتراک بگذارید.