«کاخ آپادانا» بنایی در قدیمی‌ترین سکونت‌گاه جهان
شهر شوش به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های جهان شناخته می‌شود و دربرگیرنده وقایع تاریخی شگرفی از دوران حکومت پادشاهان و امپراطوران ایران کهن است که تاریخ‌شناسان،باستان‌شناسان و مورخان را به نکوهش وا داشته است.
«کاخ آپادانا» حدود سال‌های 515 الی 521 پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ بر روی آثار و بقایای ایلامی بنا نهاده شد و قصر زمستانی شاهان هخامنشی بود. آپادانا با مساحت 10 هزار و 434 متر از واحدهای مختلفی تشکیل شده است.
واحدهای این کاخ شامل تالار عام، حرم سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی می‌شده است. دیوارهای داخلی این بنا با آجر لعابدار منقش از طرح‌های سپاه جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده است، در حال حاضر بقایای جا مانده از این کاخ و بنا در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شود.
«کاخ آپادانا» در سال‌ها 1311 الی 1314 در حفاری‌های بین‌المللی از دل خاک بیرون کشیده شد که در سال 1380 در فهرست آثار ملی و در سال 2015 به ثبت جهانی رسید. فرانسوی‌ها پس از کشف این بنا ستون‌ها، سرستون‌ها و بیشتری اشیائی که از آن کشف شد را با خود به فرانسه بردند و در حال حاضر این موارد در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.
کاوش‌های انجام شده در این منطقه و بنا باعث پیدا شدن کتیبه‌ای مربوط به دوران پادشاهی داریوش شد که این کتیبه یکی از ارزشمندترین آثار آپادانای شوش است. نوشته‌ای از داریوش بر روی کتیبه کشف شده در شوش وجود دارد که بیانگر شرح ساخت «کاخ آپادانا» است.
همچنین به نظر می‌رسد این کاخ در سال‌های پس از مرگ داریوش و در زمان سلطنت اردشیر اول دچار حریق شده و پس از آن توسط اردشیر دوم مورد بازسازی قرار گرفته است. از شباهت ستون‌های کاخ آپادانای شوش و تخت جمشید هم می‌توان فهمید هردو متعلق به یک دوره زمانی بوده‌اند؛ در دیوارهای کاخ آپادانا که امروز چیزی از آن باقی نمانده همان نقش‌های سربازان هخامنشی با فیگورها و ریش‌هایی که در تخت جمشید دیده‌ایم تکرار می‌شود.
شیر شوش هخامنشی، سربازان جاویدان هخامنشی، ظروف سفالین لعابدار و گردنبندهای طلا و فیروزه نیز بخشی از اشیایی هستند که در حال حاضر موزه لوور میزبان آن‌ها است و این اشیاء در آن محل نگهداری می‌شوند.
ژان دیولافوا باستان‌شناس بدون هیچ دلسوزی برای اشیاء کشق شده در کتاب خاطراتش نوشته است « دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده است با تاسف تماشا می‌کردم، در حدود دوازده هزار کیلو وزن دارد، تکان دادن چنین توده عظیمی غیرممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به‌دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضرباتی وحشیانه به او زدم. سر ستون در نتیجه ضربات پتک مثل میوه رسیده از هم شکافت. یک تکه سنگ بزرگ از آن پرید و از جلوی ما رد شد، اگر با چالاکی خودمان را کنار نمی‌کشیدیم پایمان را خرد می‌کرد ...»
بر اساس اعتقاد بسیاری از باستان‌شناسان اولین نشانه‌های تمدن بشری در شهر شوش به دهکده‌ای تاریخی و متعلق به دورانی است که بالغ بر هفت هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد که همین مسئله دلیل شکوه منطقه در سراسر جهان شده است.
باستان‌شناسان نیز به دلیل اهمیت و شکوه تاریخی این منطقه هم‌چنان به فعالیت و کاوش برای جستجوی بخشی دیگر از تاریخ و فرهنگ گذشتگان این سرزمین علاقه دارند.