راهنمای تغییر نام و نام خانوادگی در ثبت احوال

انتخاب کردن نامی نیکو و مناسب برای فرزند یکی از وظایف اصلی هر والدینی است، که اسم او به عنوان هویتش شناخته می شود، بسیاری از افراد به دلیل ناراضی بودن از اسم و یا حتی فامیلی شان که برایشان انتخاب شده اقدام به تغییر اسم یا فامیل خود می کنند.

نحوه تغییر نام و نام خانوادگی در ثبت احوال

شناسنامه یک سند رسمی است که به عنوان یک هویت برای هر شخص محسوب می شود که وظیفه نگهداری از این سند موضوع مهمی به حساب می آید پس ایجاد هر گونه تغییر در شناسنامه بدون طی کردن مراحل قانونی یک جرم به حساب می آید. اگر شما یکی از متقاضیان تغییر اسم و فامیل خود باشید باید حتما مراحل قانونی آن را طی کنید.

راهنمای تعویض نام

بنا بر قانون ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره های آن انتخاب نامهای زیر ممنوع و دارندگان آنها می توانند با رعایت مقررات اقدام به تغییر اسم کنند.

 نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد.مانند : عبدالعزی، عبدالات.. چرا که لات و عزی نام دو تا بت در دوره قبل از اسلام بوده اند.
• اسامی مرکبی که یک نام محسوب نمی شوند و هیچ تناسب و هم خوانی باهم ندارد مانند: شهره فاطمه، سعید بهزاد، حسین معروف به کامبیز و..
• عناوین سیاسی از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان مانند :دکتر، سروان، سرتیپ، شهردار و یا سروان محمد و شهردار علی..
• القاب ساده و مرکب مانند خان، شوکت الملک، سلطانعلی،ملک الدوله،حاجیه سلطان
• داشتن اسامی زننده و مستهجن و زننده
• نام های کسانی که به عنوان یک صفت است که در خور شان یک انسان نیست مانند: قوچی، گرگ..
• نام هایی که با عرف اسلامی مغایرتی نداشته باشد: خون ریز، چنگیز، لات..
• نام هایی که باعث ترویج اسامی بیگانه می شود.
• نام هایی که باعث تحقیر یک شخص می شود و دارای معنی غیر قابل پذیرشی دارد.
• نام های نامتناسب با جنس برای مثال ماشاءاله برای زنان و اشرف و اکرم برای مردان.
• حذف کردن کلمات زائد در نام اشخاص.
• کسانی که با برادر و یا خواهرشان هم نام هستند.
• تغییر نام افرادی که نامی عربی دارد مانند: اسمعیل به اسماعیل یا رحمن به رحمان
• هم نام بودن فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده
• تغییر دادن اسم کسانی که تغییر جنسیت داده اند.
• تعویض نام کسانی که اسم های آن ها برگرفته شده از ایام هفته باشد.

راهنمای تغییر دادن اسم خانوادگی

کسانی که نام و نام خانوادگی شان از دو کلمه بیشتر باش، بیشتر از یک کلمه باشد، بیشتر از یک حرف یا عدد و یا پسوند باشد مانند :طباطبایی ط، عدنان تکان تپه تهرانی، آحسینی پور، دو اصل تهرانی، علی نژاد مطلق..
• داشتن نام خانوادگی ناپسند و ترکیب شده با واژه های مستهجن، مانند: لش، گدا پور، پدر سوخته، تیغ زن، گوش بریده..
• داشتن نام خانوادگی که ترکیبی از واژه های خارجی است.
• داشتن نام خانوادگی که متناسب با ارزش های فرهنگی اسلام نباشد
• داشتن اسامی محل به طور مطلق و مضاعف مانند: مانند حسینی تبریزی، کرجی.

*نکته: حذف کردن محل از روی نام خانوادگی فرد بدون در نظر گرفت مقررات مربوط به حق تقدم نام خانوادگی انجام می شود. به طور مثال حسینی شیرازی با حسینی تبدیل می شود و یا اکبری علی آبادی به اکبری.

*نکته: حذف کردن نام های ایلات و عشایر و مشاغل مختلف از روی نام خانوادگی مانند: محمدی نقاش به محمدی، کوراوند به رسولی.

حذف واژه هایی که مربوط به عنوان ها و درجات است مانند دکتر، دانشگاه، و یا منصب های دولتی، کشوری، لشکری باشد: مانند شهردار، سرهنگ..
• استفاده از نام خانوادگی همسر برای زوجه تا زمانی که در قید زوجیت باشند. در صورت طلاق از زوجه نام خانوادگی اولیه به فرد داده می شود.
• بعد از فوت کردن همسر تا زمانی که زوجه همسر اختیار نکرده می تواند از فامیلی شوهر فوت شده اش استفاده کند و یا می تواند دوباره به فامیل اولیه خود برگردد.
• زمانی که پدر نام خانوادگی خود را عوض کرده باشد و سپس فوت کند فرزندان وی می تواند نام خانوادگی خود را به نام خانوادگی پدر تغییر دهند.
• زمانی که اسم خانوادگی پدری تغییر یابد برای تغییر دادن اسم خانوادگی فرزندان کمتر از ۱۸ سال باید با در خواست کتبی پدر صورت گیرد. تعویض اسم خانوادگی فرزندان بزرگ تر این پدر بدون رعایت حق تقدم و با ارائه اجازه از پدر ممکن خواهد بود.

هر یک از افراد زیر که شرایط تغییر اسم خانوادگی را دارند می توانند با رجوع به ثبت احوال نسبت به تغییر اسم خانوادگی خود اقدام کنند.

1. افراد که ۱۸ سال به بالا دارند
2. افراد کمتر از ۱۸ سال که دارای حکم رشد می باشند.
3. قیمی که اطفالی را تحت سرپرستی دارد می تواند با ارائه مدرک اقدام به تغییر اسم خانوادگی کند
4. پدر یا جد پدری می تواند با ارائه دادن شناسنامه خود برای فرزندان کمتر از ۱۸ سال اقدام به تغییر دادن اسم خانوادگی کند.

مدارک مورد نیاز

شناسنامه اصلی و دو برگ فتوکپی از کلیه صفحات
• تکمیل فرم درخواست جهت (تغییر نام)
• تنظیم و تسلیم در خواست تعویض نام خانوادگی
• داشتن اجازه نامه و تنظیم آن در دفتر اسناد رسمی از پدر و یا جد پدری برای فرزندانی که می خواهد از نام خانوادگی پدر استفاده کنند.
• ارائه اجازه نامه در دفتر اسناد رسمی از دارنده حق تقدم نام خانوادگی.

زنانی که قصد دارند نام خانوادگی همسر را بگیرند موظف به ارائه مدارک زیر می باشند.

اصل و تصویر شناسنامه تقاضا کننده
• اجازه نامه شوهر
• تنظیم و تسلیم در خواست تغییر فامیل
• اصل و تصویر کلیه صفحات شناسنامه همسر و قباله نکاحیه

نحوه مراجعه برای تغییر دادن اسم و فامیل:

برای اقدام به تعویض اسم خانوادگی بعد از آماده کردن تمامی مدارک باید به اداره های ثبت احوال مراجعه کنید. درخواست تغییر دادن اسم خانوادگی در محل غیر صدور شناسنامه هیچ مشکلی ندارد. بعد از پذیرش شناسنامه و ارسال آن به محل اصلی صدور شناسنامه انجام می شود که در آخر نتیجه را به فرد مراجعه کنند اطلاع داده خواهد شد. سپس این تغییر دهی اسم خانوادگی باید مورد تایید سازمان ثبت احوال قرار گیرد.

پس از آن که اداره ثبت احوال با تغییر دادن اسم خانوادگی موافقت کرد به این طریق اقدام خواهد شد:

فرستادن موافقت نامه با تغییر دادن اسم خانوادگی به تقاضا کننده توسط اداره ثبت احوال محلی که به آن مراجعه کرده.
• درخواست اجرای تعویض نام خانوادگی به صورت کتبی در اسناد سجلی توسط تقاضا کننده.
• پرداخت هزینه متعلقه برچسب تعرفه تعیین شده.

اگر اداره ثبت با تعویض نام خانوادگی موافقت نکرد همان طور گفتیم شخصی که در نظر دارد نسبت به تغییر نام یا نام خانوادگی یا دیگر مشخصات شناسنامه ی خود اقدام کند، ابتدا باید به اداره ثبت احوالی که شناسنامه اش از آن جا صادر شده است مراجعه و درخواست خود را ارائه کند.

اگر اداره ثبت احوال تقاضای فردی را که قصد تغییر دهی اسم و فامیل را دارد امکان پذیر دانست، نسبت به صادر کردن شناسنامه جدید اقدام می شود. همانطور که گفتیم این تغییر باید مطابق با قواعد اداره ثبت احوال باشد، برای مثال کسی که دارای پسوند فامیلی باشد می تواند اقدام به حذف پسوند کند.

اما زمان های است که سازمان ثبت احوال نمی تواند برای تغییر نام خانوادگی فرد مراجعه کننده حکم صادر کند به همین دلیل می تواند با مراجعه کردن به محل اصلی صدور شناسنامه اش اقدام به تغییر دادن اسم خانوادگی کند.

روشن است زمان که دلایلی منطقی برای تعویض اسم و اسم خانوادگی وجود داشته باشد دادگاه می تواند حکم به این تغییر را صادر کند. بعد از اقدامات لازم و حکم دادگاه به اصلاح نام خانوادگی شناسنامه جدیدی برای فرد صادر می شود. به شناسنامه جدیدی که صادر می شود المثنی گفته می شود.

* نکته: برگشت به اسم خانوادگی اولیه امکان پذیر نیست در هنگام انتخاب نام خانوادگی جدید و تغییر اسم و اسم خانوادگی دقت نمایید.

تغییر اسم از طریق دادگاه و طرح دعوی

افرادی که قصد تغییر اسم خود را داشته و ماده ۲۰ قانون ثبت احوال شامل حال آنها نمی شود، می توانند از راه دادگاه عمومی حقوقی برای این کار اقدام نمایند؛ در این روش شما اقدام به طرح دعوی کرده و بعد با ارائه توضیحات و دفاعیات, قاضی را برای تغییر دادن اسم خود مجاب می کنید، در زیر با مراحل انجام این کار آشنا می شوید :

با در دست داشتن شناسنامه و کارت ملی به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و سپس دادخواست خود را تنظیم و ثبت کنید؛ در این صورت شما خواهان بوده و اداره ثبت احوال که صادر کننده شناسنامه می باشد، خوانده این دعوی است. (خواهان می تواند دادخواست خود را در محل اقامت خود یا شهرستان محل صدور شناسنامه ارائه دهد.)

علاوه بر به همراه داشتن دادخواست خود، مدارک و ادله خود را ارائه دهید، شهادت شاهد یکی از موارد مهم برای این منظور است که می توانید با تنظیم استشهاد نامه ای از قبل که به امضای شاهدین رسیده است این کار را انجام دهید.

سپس دادگاه جلسه ای را برای رسیدگی به ادعای شما تشکیل می دهد و زمان آن از طریق پیامک به شما اطلاع رسانی خواهد کرد.

در جلسه دادگاه قاضی توضیحات شما را می شنود و در صورت حضور شهود قرار استماع شهود را صادر کرده و اظهارات شهود در صورت جلسه دادگاه قید خواهد شد، گاهی نیز دادگاه قرار استماع شهود را صادر کرده و به شما ابلاغ خواهد شد که شهودتان را در جلسه بعد حاضر کنید، البته در موارد نادر دادگاه می تواند بدون شنیدن شهادت شهود حکم تغییر اسم را صادر کند.

توجه داشته باشید که وکیل و نماینده قانونی اداره ثبت احوال نیز در جلسه دادگاه حضور دارد که اغلب با دادخواست تان مخالفت می کند، در این مرحله که مهمترین بخش است؛ نحوه دفاع، تاثیرگذاری و ارائه لایحه دفاعیه و نیز حضور وکیل یا کارشناس حقوقی نقش مهم و تعیین کننده ای دارد.

دادگاه بعد از بررسی مدارک و دفاعیه شما و طرف مقابلتان، رأی خود را صادر خواهد کرد، حال در صورتی که مرحله قبلی را با موفقیت گذرانده اید، رأی به نفع تان می باشد و می توانید نامتان را به اسم دلخواه خود تغییر دهید.

در صورتی که به هر دلیل حکم دادگاه به نفع شما نباشد، نگرانی به خود راه ندهید، زیرا حکم دادگاه تا بیست روز بعد از ابلاغیه قابل اعتراض و تجدیدنظر می باشد و در این صورت پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می شود.