سفر اربعین چه آدابی دارد؟
سفر اربعین آن هم با پای پیاده که برای هر قدم زائر هزار حسنه نوشته می‌شود و هزار گناه از او پاک می‌کند، آدابی دارد که در این خبر به آن اشاره شده است.
با نزدیک شدن به اربعین حسینی بسیاری از عاشقان سید و سالار شهیدان عزم سفر کرده‌اند و خود را برای پیوستن به جمع با شکوه و عظیم دلدادگان حسینی آماده می‌کنند. همه چیز این سفر با سفرهای دیگری که هر فردی در زندگی خود انجام می‌دهد فرق دارد؛ برای هر قدم زائر اباعبدلله حسین (ع) ثواب و پاداش‌های بیشماری بیان شده است.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر کسی پیاده به زیارت قبر حسین(ع) برود، خداوند برای هر قدمی هزار حسنه نوشته و هزار گناه از او پاک می‌کند و رتبه اش هزار درجه بالا می‌رود. پس هرگاه به فرات رسیدی ، غسل کن و کفش‌هایت را درآور و پا برهنه راه برو؛ به مانند عبد ذلیل راه برو؛ پس وقتی به درب حَرَم رسیدی، چهار بار تکبیر بگو و کمی راه برو و دوباره چهار بار تکبیر بگو.
چنین سفر با ارزشی آدابی دارد که بکارگیری آنها می‌تواند بهره بیشتری برای زائر به همراه داشته باشد بر این اساس، نخستین گام برای آغاز سفر اربعین «خلوص نیت» است؛ بدون تردید شرکت در همایش باشکوه الهی اربعین، باید با قصد قربت و به منظور تقویت بنیه ایمانی و تجدید عهد و میثاق با سرور شهیدان حضرت حسین بن علی(ع) و الگوگیری از اسوه‌های تابناک دین صورت گیرد؛ از این رو باید زائران کوشش کنند تا با خلوص نیت و به قصد درک فیوضات الهی و زیارت مرقدهای نورانی سالار شهیدان و اصحاب بزرگش و سایر اولیای الهی به این سفر پا بگذارند و راهی این سفر معنوی شوند.
زیارت به نیابت از شهدا
مناسب است زائران اربعین حسینی با پذیرش نیابت یکی از شهـدای عزیـز، شهیدی را همسفر خود کنند و ذیل عنایت و برکت یاد و نام شهدا، پیاده‌روی اربعین و زیارت سیـدالشهدا(ع) را مزین و تضمیـن کنند.
انتخاب همسفر
در این مسیر، انتخاب همسفران مناسب و همراه و سازگار از نظر اخلاقی، اهمیت ویژه‌ای دارد. توصیه می‌شود سفر گروهی، کاروانی و شبه کاروان را بر سفر فردی ترجیح دهند.
طلب حلالیت
حلالیت طلبیدن از دوستان و نزدیکان، امر سفارش‌شده‌ای است تا بتوان با رضایت و دعای خیر ایشان سفری با خیر و برکت در پیش داشت.
وصیت
وصیت‌کردن از جمله امور مهمی است که دین مبین اسلام بر آن تأکید دارد.
اثر این اقدام آن است که زائران با فراغ بال از ادای حقوق مردم و خداوند سبحان برای تقرب به خداوند متعال سفر را آغاز کنند.
سایر اعمال
صدقه‌دادن (خصوصاً هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه)
غسل‌کردن پیش از آغاز سفر
خواندن نماز سفر و دعای سفر هنگام خروج از منزل (مطابق آنچه در کتاب شریف مفاتیح الجنان آمده است)
خواندن سوره‌های قدر، حمد، ناس، فلق و آیة الکرسی
گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» هنگام خروج از منزل یا سوارشدن بر وسیله نقلیه
هنگام سفر
* لازم است در طول سفر اهتمام زائر بر رعایت مسائل شرعی باشد و سایر همسفران نیز به انجام عبادات و توجه به معنویات، ترغیب و تشویق شوند.
* شایسته است همه زائران و به خصوص بانوان، در تمام ایام سفر و در محضر امامان معصوم(ع) لباس مناسب داشته باشند و حجاب را کاملاً رعایت کنند.
* سعه صدر، صبر بر مشکلات، تحمل سختی‌ها و کمبودها در طول سفر، سرلوحه قرار گیرد.
اقامه نماز اول و قت و نماز جماعت
زائر حسینی به خوبی می‌داند که روایات شیعه سرشار از توصیه به نماز جماعت است و در این راهپیمایی و اجتماع عظیم معنوی، نمی‌توان آن را نادیده گرفت. عبادتی که در طول این همایش بزرگ باید در معرض دید عموم قرار گیرد و امام حسین(ع) نیز در جریان نهضت، توجه خاصی به آن داشت. بر همین اساس، سعی زائر باید بر این باشد تا نمازهای پنج‌گانه را اول وقت و در صورت امکان به جماعت اقامه کند.
در عراق
برخی اقدامات لازم است از جانب زائران اربعین، در کشور میزبان رعایت شود. در این بخش، به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
مسائل اجتماعی
* توجه به این مسئله که مردم عراق، میزبان اصلی و صاحب‌خانه هستند و ادب و اخلاق اسلامی حکم می‌کند عزت، حرمت و سنت‌های آنها حفظ و مورد تأکید قرار گیرد.
* همانطور که میزبانان عراقی، از مدت‌ها قبل، خود را برای پذیرایی از زائران آماده می‌کنند، مناسب است زائران نیز برای تقدیر و تشکر از آنها محترمانه و مؤدبانه برخورد کنند.
* زائران محترم لازم است هنگام حضور در موکب‌ها توقعات خود را کاهش دهند و در نظر داشته باشند که مسئولان موکب‌ها تمام تلاش خود را برای ارائه بهترین خدمات و فراهم‌کردن زمینه‌های آرامش و استراحت حاضران در مراسم اربعین به کار می‌گیرند.
* برخی عراقی‌ها، با زبان فارسی آشنا هستند، بنابراین مناسب است در گفت‌وگوها، حتی به شوخی از کاربرد کلمات اهانت‌آمیز و خلاف ادب اجتناب شود. بلکه زائران می‌توانند از این امر، برای تعامل هر چه بهتر و تقویت پایه‌های دوستی و برادری دو ملت استفاده کنند.
* با توجه به اینکه در موکب‌ها، زائران از کشورها و فرهنگ‌های مختلف گرد هم می‌آیند، لازم است زائران ایرانی، شئون اخلاقی و فرهنگی را حفظ و از شوخی بی‌مورد و ایجاد سروصدا پرهیز نمایند و نماینده خوبی برای جمهوری اسلامی ایران باشند.
* احترام به زائران دیگر و همکاری در خدمات‌رسانی موکب‌ها از اخلاق اسلامی است.
* اهتمام به پاکیزه نگه‌داشتن اماکن مقدس و محل‌های عمومی، نشانگر شخصیت والای زائران است.
* از گرفتن جای بیش از حد نیاز و جا ندادن به دیگران پرهیز شود.
* از ایجاد مزاحمت، هرچند ناخواسته نسبت به دیگر زائران خودداری شود.
* توجه به این نکته لازم است که بسیاری از آوارگان مظلوم ساکن در موکب‌های بین راه و برخی از زائران که مسیر را با پای پیاده طی می‌کنند، از برادران و خواهران اهل تسنن هستند؛ اهانت به زائران دیگر، قطعاً مورد رضایت خداوند متعال و امام زمان(عج) نخواهد بود. بنابراین نباید به گونه‌ای عمل شود که باعث تفرقه در صفوف شیعه و سنی و پیروان سایر ادیان الهی باشد.
* کمک به خانم‌ها، افراد مسن، بیماران و کودکان در استفاده از وسایل نقلیه و خدمات دیگر و اولویت‌دهی به آنها از اخلاق پسندیده است.
مسائل معنوی
* حفظ فضای معنوی زیارت و عزاداری اربعین سالار شهیدان باید در طول سفر، مورد توجه و اهتمام همگان قرار گیرد.
* تداوم به اذکار «سبحان الله»، «الحمدلله»، «لا اله الا الله»، «الله اکبر» و «صلوات»، در زمان پیاده‌روی، توصیه همه بزرگان و اولیای الهی است.
* دعا برای تعجیل در فرج امام عصر حضرت صاحب الزمان(عج) و هدیه ثواب زیارت به آن بزرگوار از پسندیده‌ترین کارهاست.
* اگر در طول مسیر به صورت گروهی جایی برای اسکان، انتخاب می‌شود، بهتر است که برنامه‌ای معنوی (مانند خواندن زیارت‌نامه و تلاوت قرآن کریم) برای گروه در نظر گرفته شود.
* لازم است با پرهیز از زیاده‌روی در مصرف غذاها و نوشیدنی‌ها و اسراف آنها که از دستورات دین مبین اسلام است، به این اخلاق پسندیده اسلامی جامه عمل پوشاند. با این عمل، ضمن حفظ سلامتی و تقویت روحیه قناعت، به تأمین غذای سایر زائران نیز کمک خواهد شد.
* کمک به سایر زائران در طول مسیر فراموش نشود، از آب، نوشیدنی، خوردنی و تجهیزات اضافی خود به کسانی که در آن لحظه به آن نیاز دارند، بخشش شود.
* دستور قرآن در سوره آل عمران، اتحاد با دیگر ادیان الهی در نقاط مشترک توحید و معاد است: «قُل یَا أَهلَ الکِتَابِ تَعَالَوا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَینَنَا وَبَینَکُم أَن لَّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَانُشرِکَ بِهِ شَیئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعضُنَا بَعضًا أَربَابًا مِن دُونِ اللَّهِ؛ بگو: «اى اهل کتاب، بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است بایستیم که: جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم، و بعضى از ما بعضى دیگر را به جاى خدا به خدایى نگیرد.»
اکنون که وحدت با ادیان توحیدی توصیه شده، اتحاد با هم‌کیشان مسلمان از مذاهب دیگر پسندیده و اولی است. بنابر این مبادا در این سفر با رفتار و کلمات اهانت‌آمیز که بارها از سوی مراجع عظام تقلید، حرام اعلام شده، موجب تفرقه دشمن‌پسند شویم.
* نسبت به رعایت فاصله و عدم برخورد با نامحرم حتی در شلوغ‌ترین مکان‌ها دقت لازم مبذول شود.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر کسی پیاده به زیارت قبر حسین(ع) برود، خداوند برای هر قدمی هزار حسنه نوشته و هزار گناه از او پاک می‌کند و رتبه اش هزار درجه بالا می‌رود. پس هرگاه به فرات رسیدی ، غسل کن و کفش‌هایت را درآور و پا برهنه راه برو؛ به مانند عبد ذلیل راه برو؛ پس وقتی به درب حَرَم رسیدی، چهار بار تکبیر بگو و کمی راه برو و دوباره چهار بار تکبیر بگو.
چنین سفر با ارزشی آدابی دارد که بکارگیری آنها می‌تواند بهره بیشتری برای زائر به همراه داشته باشد بر این اساس، نخستین گام برای آغاز سفر اربعین «خلوص نیت» است؛ بدون تردید شرکت در همایش باشکوه الهی اربعین، باید با قصد قربت و به منظور تقویت بنیه ایمانی و تجدید عهد و میثاق با سرور شهیدان حضرت حسین بن علی(ع) و الگوگیری از اسوه‌های تابناک دین صورت گیرد؛ از این رو باید زائران کوشش کنند تا با خلوص نیت و به قصد درک فیوضات الهی و زیارت مرقدهای نورانی سالار شهیدان و اصحاب بزرگش و سایر اولیای الهی به این سفر پا بگذارند و راهی این سفر معنوی شوند.
زیارت به نیابت از شهدا
مناسب است زائران اربعین حسینی با پذیرش نیابت یکی از شهـدای عزیـز، شهیدی را همسفر خود کنند و ذیل عنایت و برکت یاد و نام شهدا، پیاده‌روی اربعین و زیارت سیـدالشهدا(ع) را مزین و تضمیـن کنند.
انتخاب همسفر
در این مسیر، انتخاب همسفران مناسب و همراه و سازگار از نظر اخلاقی، اهمیت ویژه‌ای دارد. توصیه می‌شود سفر گروهی، کاروانی و شبه کاروان را بر سفر فردی ترجیح دهند.
طلب حلالیت
حلالیت طلبیدن از دوستان و نزدیکان، امر سفارش‌شده‌ای است تا بتوان با رضایت و دعای خیر ایشان سفری با خیر و برکت در پیش داشت.
وصیت
وصیت‌کردن از جمله امور مهمی است که دین مبین اسلام بر آن تأکید دارد.
اثر این اقدام آن است که زائران با فراغ بال از ادای حقوق مردم و خداوند سبحان برای تقرب به خداوند متعال سفر را آغاز کنند.
سایر اعمال
صدقه‌دادن (خصوصاً هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه)
غسل‌کردن پیش از آغاز سفر
خواندن نماز سفر و دعای سفر هنگام خروج از منزل (مطابق آنچه در کتاب شریف مفاتیح الجنان آمده است)
خواندن سوره‌های قدر، حمد، ناس، فلق و آیة الکرسی
گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» هنگام خروج از منزل یا سوارشدن بر وسیله نقلیه
هنگام سفر
* لازم است در طول سفر اهتمام زائر بر رعایت مسائل شرعی باشد و سایر همسفران نیز به انجام عبادات و توجه به معنویات، ترغیب و تشویق شوند.
* شایسته است همه زائران و به خصوص بانوان، در تمام ایام سفر و در محضر امامان معصوم(ع) لباس مناسب داشته باشند و حجاب را کاملاً رعایت کنند.
* سعه صدر، صبر بر مشکلات، تحمل سختی‌ها و کمبودها در طول سفر، سرلوحه قرار گیرد.
اقامه نماز اول و قت و نماز جماعت
زائر حسینی به خوبی می‌داند که روایات شیعه سرشار از توصیه به نماز جماعت است و در این راهپیمایی و اجتماع عظیم معنوی، نمی‌توان آن را نادیده گرفت. عبادتی که در طول این همایش بزرگ باید در معرض دید عموم قرار گیرد و امام حسین(ع) نیز در جریان نهضت، توجه خاصی به آن داشت. بر همین اساس، سعی زائر باید بر این باشد تا نمازهای پنج‌گانه را اول وقت و در صورت امکان به جماعت اقامه کند.
در عراق
برخی اقدامات لازم است از جانب زائران اربعین، در کشور میزبان رعایت شود. در این بخش، به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
مسائل اجتماعی
* توجه به این مسئله که مردم عراق، میزبان اصلی و صاحب‌خانه هستند و ادب و اخلاق اسلامی حکم می‌کند عزت، حرمت و سنت‌های آنها حفظ و مورد تأکید قرار گیرد.
* همانطور که میزبانان عراقی، از مدت‌ها قبل، خود را برای پذیرایی از زائران آماده می‌کنند، مناسب است زائران نیز برای تقدیر و تشکر از آنها محترمانه و مؤدبانه برخورد کنند.
* زائران محترم لازم است هنگام حضور در موکب‌ها توقعات خود را کاهش دهند و در نظر داشته باشند که مسئولان موکب‌ها تمام تلاش خود را برای ارائه بهترین خدمات و فراهم‌کردن زمینه‌های آرامش و استراحت حاضران در مراسم اربعین به کار می‌گیرند.
* برخی عراقی‌ها، با زبان فارسی آشنا هستند، بنابراین مناسب است در گفت‌وگوها، حتی به شوخی از کاربرد کلمات اهانت‌آمیز و خلاف ادب اجتناب شود. بلکه زائران می‌توانند از این امر، برای تعامل هر چه بهتر و تقویت پایه‌های دوستی و برادری دو ملت استفاده کنند.
* با توجه به اینکه در موکب‌ها، زائران از کشورها و فرهنگ‌های مختلف گرد هم می‌آیند، لازم است زائران ایرانی، شئون اخلاقی و فرهنگی را حفظ و از شوخی بی‌مورد و ایجاد سروصدا پرهیز نمایند و نماینده خوبی برای جمهوری اسلامی ایران باشند.
* احترام به زائران دیگر و همکاری در خدمات‌رسانی موکب‌ها از اخلاق اسلامی است.
* اهتمام به پاکیزه نگه‌داشتن اماکن مقدس و محل‌های عمومی، نشانگر شخصیت والای زائران است.
* از گرفتن جای بیش از حد نیاز و جا ندادن به دیگران پرهیز شود.
* از ایجاد مزاحمت، هرچند ناخواسته نسبت به دیگر زائران خودداری شود.
* توجه به این نکته لازم است که بسیاری از آوارگان مظلوم ساکن در موکب‌های بین راه و برخی از زائران که مسیر را با پای پیاده طی می‌کنند، از برادران و خواهران اهل تسنن هستند؛ اهانت به زائران دیگر، قطعاً مورد رضایت خداوند متعال و امام زمان(عج) نخواهد بود. بنابراین نباید به گونه‌ای عمل شود که باعث تفرقه در صفوف شیعه و سنی و پیروان سایر ادیان الهی باشد.
* کمک به خانم‌ها، افراد مسن، بیماران و کودکان در استفاده از وسایل نقلیه و خدمات دیگر و اولویت‌دهی به آنها از اخلاق پسندیده است.
مسائل معنوی
* حفظ فضای معنوی زیارت و عزاداری اربعین سالار شهیدان باید در طول سفر، مورد توجه و اهتمام همگان قرار گیرد.
* تداوم به اذکار «سبحان الله»، «الحمدلله»، «لا اله الا الله»، «الله اکبر» و «صلوات»، در زمان پیاده‌روی، توصیه همه بزرگان و اولیای الهی است.
* دعا برای تعجیل در فرج امام عصر حضرت صاحب الزمان(عج) و هدیه ثواب زیارت به آن بزرگوار از پسندیده‌ترین کارهاست.
* اگر در طول مسیر به صورت گروهی جایی برای اسکان، انتخاب می‌شود، بهتر است که برنامه‌ای معنوی (مانند خواندن زیارت‌نامه و تلاوت قرآن کریم) برای گروه در نظر گرفته شود.
* لازم است با پرهیز از زیاده‌روی در مصرف غذاها و نوشیدنی‌ها و اسراف آنها که از دستورات دین مبین اسلام است، به این اخلاق پسندیده اسلامی جامه عمل پوشاند. با این عمل، ضمن حفظ سلامتی و تقویت روحیه قناعت، به تأمین غذای سایر زائران نیز کمک خواهد شد.
* کمک به سایر زائران در طول مسیر فراموش نشود، از آب، نوشیدنی، خوردنی و تجهیزات اضافی خود به کسانی که در آن لحظه به آن نیاز دارند، بخشش شود.
* دستور قرآن در سوره آل عمران، اتحاد با دیگر ادیان الهی در نقاط مشترک توحید و معاد است: «قُل یَا أَهلَ الکِتَابِ تَعَالَوا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَینَنَا وَبَینَکُم أَن لَّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَانُشرِکَ بِهِ شَیئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعضُنَا بَعضًا أَربَابًا مِن دُونِ اللَّهِ؛ بگو: «اى اهل کتاب، بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است بایستیم که: جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم، و بعضى از ما بعضى دیگر را به جاى خدا به خدایى نگیرد.»
اکنون که وحدت با ادیان توحیدی توصیه شده، اتحاد با هم‌کیشان مسلمان از مذاهب دیگر پسندیده و اولی است. بنابر این مبادا در این سفر با رفتار و کلمات اهانت‌آمیز که بارها از سوی مراجع عظام تقلید، حرام اعلام شده، موجب تفرقه دشمن‌پسند شویم.
* نسبت به رعایت فاصله و عدم برخورد با نامحرم حتی در شلوغ‌ترین مکان‌ها دقت لازم مبذول شود.