مانع سفر خوانندگان به کشور چیست؟
در آرزوی بازگشت به ایران
نصرالله معین، حسن شماعي زاده، شادمهر عقیلی و شهرام شب‌پره نامهای در عرصه موسیقی خارج از کشور هستند که سال‌هاست در بیرون از ایران می‌خوانند و در انتظار بازگشت به وطن هستند. چهره‌های موسیقی که کیفیت صدا، اجرا و محبوبیتشان بعضا از خوانندگان داخلی بیشتر است.
این افراد پس از انقلاب علیرغم تلاش‌های بسیار نتوانسته‌اند حتی به‌صورت شخصی و نه به‌عنوان خواننده و برای اجرا به ایران بیایند. بااین‌حال با روی کار آمدن دولت سیزدهم کورسوی امیدی برای بازگشت این خوانندگان روشن شده است چراکه سید ابراهیم رئیسی در نخستین نشست خبری پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم به بازگشت ایرانیان خارج از کشور اشاره‌کرده و گفته بود: «همه زمینه‌ها را برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور فراهم می‌کنیم و دولت خود را موظف می‌داند هم‌چنانی که نسبت به حقوق ایرانیان داخل کشور وظیفه دارد، نسبت به ایرانیان خارج از کشور نیز وظیفه‌اند است؛ فلذا باید ورود ایرانیان به کشور تسهیل شود.» همین اظهارنظر سبب شد تا برخی از خوانندگان مقیم خارج از کشور برای بازگشت به وطن اظهار تمایل کنند. شهرام شب‌پره اولین خواننده‌ای بود که برای بازگشت به ایران اظهار تمایل کرد. وی در ویدئویی که از خود در اینستاگرام منتشر کرده گفته بود: «اگر به او اجازه دهند به ایران برمی‌گردد و مشغول یک کار حتی غیر از خوانندگی هم شود.»به‌تازگی نیز فیلمی از اظهارات نادر طالب‌زاده درباره حبیب محبیان و سیاوش قمیشی منتشرشده است که در آن از شرایطی که در کشور وجود دارد و افرادی مانند حبیب را به رغم بازگشت به کشور محدود می‌کنند گلایه کرده است. وی در انتقادی گفته است که مسئولان بلد نیستند با این موارد به چه صورت روبرو شوند. این صحبت‌ها و گلایه حسن شماعی‌زاده در زمینه مصادره و عدم امکان پیگیری شرایط خانه مسکونی فرزندانش در تهران سبب شد تا بازگشت خوانندگان مقیم خارج از ایران به کشور مجدد به سوژه داغ این روزهای فرهنگ و هنر تبدیل شود. در ادامه به‌مرور حاشیه و متن بازگشت مهم‌ترین خوانندگان خارج از ایران می‌پردازیم.
قصه تلخ مرد تنهای شب
بازگشت خوانندگان خارج از کشور و همچنین فعالیت مجدد خوانندگان پیش از انقلاب همواره با مشکلات و چالش‌های بسیاری روبه‌رو بوده است. حبیب محبیان ازجمله خوانندگان مشهوری بود که بازگشتش به کشور امیدی را برای برگشت سایر خوانندگان ایرانی به وطن زنده کرد اما در ادامه قصه حبیب با تلخی به اتمام رسید و او به آرزوی خود یعنی اجرای کنسرت در وطنش نرسید. حبیب محبیان در سال 88 با نامهای به رئیس‌جمهور وقت ایران طلب بازگشت به وطنش را کرد.
او پس از بازگشت باوجود تلاش‌های بسیار هرگز اجازه فعالیت مجدد در کشور را نیافت و سرانجام در پی ابتلا به بیماری قلبی، در خرداد 1395 در 68 سالگی بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت.
بازگشت حبیب محبیان و علاقه او به اجرای کنسرت در ایران درنهایت با مرگ او بسته شد اما مشخص نشد چه کسانی مانع حضور و فعالیت حبیب محبیان در فضای موسیقی ایران شدند علیرغم اینکه او بدون هیچ مشکلی به کشور بازگشته بود و به نظر می‌رسید مشکلی برای فعالیت او وجود ندارد.
قصه تلخ حبیب این روزها با تخریب آرامگاهش توسط افراد ناشناس تلخ‌تر شده است. محمد محبیان، فرزند حبیب در صفحه اینستاگرام پدرش درباره این ماجرا نوشت: «همه ما می‌دانیم که چه نوع افرادی این کار را کرده‌اند. این اولین بار نیست. هرکسی که به حقوق و حریم پدرم تجاوز می‌کند، می‌داند که می‌تواند از پسش بربیاید. در این مورد، دوربین‌هایی وجود دارد که می‌تواند مجرم را نشان بدهد. ولی متأسفانه قانون با ما نیست.» همچنین ناهید بسیم، همسر حبیب محبیان نیز به حادثه تخریب سنگ‌قبر حبیب محبیان واکنش نشان داد و رسما اعلام کرد: «پس از دیدن این وضعیت، از مسئولان گورستان توضیح خواستم که چرا چراغ‌های اطراف مزار حبیب شکسته شده است؟ آنها بیان کردند که دو نفر از اهالی اینجا باهم حرفشان شده و یک‌نفرشان از روی عصبانیت، این‌ها را شکسته است. قطعا این پاسخ برایم خیلی مبهم و بچه‌گانه بود.» او در ادامه توضیحات بیشتری دراین‌باره داده و گفته بود: «راستش ما اصلا نمی‌خواستیم حبیب را اینجا دفن کنیم. زادگاه او، شمیران تهران بود و همان‌جا هم بزرگ‌شده بود. ما در نزدیکی رامسر، تنها یک ویلا اجاره کرده بودیم و پیوند دیگری با اینجا نداشتیم. واقعیتش، به ما اجازه داده نشد پیکرش را به زادگاهش ببریم. چون حبیب و من در اینجا کسی را نداشتیم که بتواند برای ما کاری بکند، پیکرش را همین‌جا دفن کردیم.»
معین بی حاشیه در انتظار بازگشت به وطن
نصرالله معین ملقب به معین یکی از بی حاشیه‌ترین خواننده ایرانی قبل از انقلاب است که بارها از تمایل به بازگشت به ایران سخن گفته است او که تاکنون تنها به هنر و موسیقی معطوف بوده و هیچ‌گونه اظهارنظر سیاسی و حاشیه‌ای نداشته است مشخص نیست چرا تاکنون نتوانسته به ایران بازگردد. روایت‌های متعددی از موانع حضور این خواننده منتشرشده که معتبرترین آنها را بهمن بابازاده، خبرنگار حوزه موسیقی نوشته است. او در توییتی ماجرای بازگشت معین به ایران را این‌گونه شرح داده: «بعد از سال‌ها دیدمش، مسئول مذاکره مستقیم بازگشت معین به ایران در زمان احمدی‌نژاد. گفتم: فقط بگو کی و چطور کار را خراب کرد؟ آن‌همه مذاکره و قول و قرار در ترکیه. تقریبا برگشت او قطعی بود. او گفت: اتفاقا دفتر ریاست جمهوری به‌شدت پایه بود و همکاری کرد. تا لحظه آخر. ولی... آن تماس همه‌چیز را خراب کرد: از پای هواپیما مستقیم می‌روی اوین! هیچ‌کس گردن نگرفت آن زمان. شاید هم‌بازی بود.
حتی بلیتش را هم رزرو کرده بود. نشد که بشود. به مدیر دفتر احمدی‌نژاد مسیج دادم: معین کنسل شد! معین گفته بود: به خاطر حضور در مراسم فارغ‌التحصیلی پریچهر، نشد که بروم! احمدی‌نژاد، آن موقع در مجلس گفت: مردمی که قالی می‌بافند نباید روی حصیر زندگی کنند و ملتی که روی دریای ثروت نشسته است نباید فقیر داشته باشد؛ و این مستقیماً اشاره به ترانه آهنگ «مردم» از معین دارد که فقط چند ماه قبل از این سخنرانی منتشرشده بود. بعدازاین اتفاق بلاگ‌های طرفداران معین این را به نشانه‌ای تعبیر کردند مبنی بر اجازه دولت به بازگشت بی‌دردسر ستاره موسیقی به ایران.»
شماعی زاده و خانه پرحاشیه
حسن شماعی زاده دیگر خواننده مقیم خارج از کشور است که تمایل زیادی برای بازگشت به ایران داشته ولی او نیز به دلیل نگرانی موفق به بازگشت به وطن نشده است. حسن شماعی زاده حتی برای مسائل خصوصی و شخصی نیز نگران سفر به ایران است. شماعی زاده دو سال پیش مادر خود را در ایران از دست داد و در پست اینستاگرامی از حسرت دیدار مادر و خانواده‌اش در ایران نوشت و به‌تازگی نیز فروش خانه مصادره شده‌اش در تهران مجددا موضوع بازگشتش به کشور را داغ کرده است.
شماعی‌زاده در صفحه اینستاگرام خود با انتشار عکسی از این خانه نوشته: «خانه فرزندان مرا که به جرم خواننده بودن پدرشان توسط دادگاه انقلاب مصادره شده بود، برای فروش گذاشته‌اند. هر کس بخرد با مشکل روبرو خواهد شد و پول خود را دور ریخته است. این خانه صاحب دارد و همچنین سند دارد.» شماعی‌زاده پیش‌تر در مصاحبه‌ای گفته بود: یک دادگاه، مرا به جرم آنچه «شغل کثیف خوانندگی» نامیده، محکوم کرده و ملکی را که به نام فرزندانم بود را مصادره کرده است.»
حمایت محمد اصفهانی از شادمهر عقیلی
ماجرای حمایت از خوانندگان مقیم ایران برای بازگشت این روزها ابعاد تازه‌تری نیز گرفته و محمد اصفهانی خواننده پاپ کشورمان در کنسرت 10 اردیبهشت خود در بوستان آب‌وآتش تهران در بخش پایانی این کنسرتش با اشاره به اینکه دهم اردیبهشت، روز ملی خلیج‌فارس است، به‌طور تلویحی از شادمهر یاد کرد و گفت: «با آن خوانندگان ایرانی که سال‌هاست در خارج از این مرزوبوم زندگی می‌کنند و برای ایرانی بودن خود ارزشی قائل نیستند و آواز ایران و خلیج‌فارس را فریاد نمی‌زنند، کاری ندارم، اما یکی از آن خواننده‌هایی که به دلایلی مجبور شد از ایران برود، رفیق و دوست عزیز من است که بارها و بارها حتی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ایرانی بودن خود را فریاد زد.»
او در پایان بابیان اینکه هنرمندان خارج از کشور، هرکدامشان می‌توانند برای ایران افتخارآفرین باشند، گفت: «امیدوار هستم شادمهر عقیلی که ازجمله هنرمندانی است که سال‌ها برای موسیقی ایران و مردم ایران زحمت‌کشیده و بارها برای ایران و ایران خوانده، روزی به کشورمان بازگردد و برای مردم ایران در این خاک بخواند.»
اظهارات نادر طالب‌زاده درباره حبیب محبیان و سیاوش قمیشی
اما مهم‌ترین اظهارنظر درباره بازگشت و حضور خواننده خارج از کشور که این روزها سروصدای بسیاری در محافل هنری ایجاد کرده اظهارنظر جالب مرحوم نادر طالب‌زاده از چهره‌های مهم فرهنگی انقلاب درباره دو خواننده قبل از انقلاب است. نادر طالب‌زاده تهیه‌کننده و کارگردان فقید کشورمان در یکی از آخرین اظهارات خود درحالی‌که در بخش مراقبت‌های ویژه یکی از بیمارستان‌های تهران بستری بود، حبیب محبیان و سیاوش قمیشی؛ دو خواننده لس‌آنجلسی را آدم‌های جالبی معرفی و تأکید کرد: ریتم حماسی ترانه‌های این دو خواننده منحصربه‌فرد است و معتقدم نمی‌توان در مورد این افراد با ترس‌ولرز کارکرد.
اظهارنظری که نشان می‌دهد نظرات مثبتی برای بازگشت خوانندگان مقیم خارج از ایران در بدنه فرهنگی و هنری کشور و در میان مدیران فرهنگی وجود دارد اما برخی با مانع‌تراشی، بازگشت این خوانندگان را با مشکل روبه‌رو کرده‌اند.
در این میان ابتکار عمل در دست دستگاه دیپلماسی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که با پیگیری موردی درخواست این افراد، حتی در حد سفر به ایران و پیگیری امور اداری و حقوقی و یا گردشگری در کشور، پالس مثبتی از امکان بازگشت هموطنان به ایرانیان خارج از کشور ارسال کند.
باتوجه به اظهارات رئیس‌جمهوری درباره بازگشت ایرانیان خارج از کشور به نظر می‌رسد بازگشت این خوانندگان به کشور علاوه به ایجاد امید در میان ایرانیان خارج از کشور و افزایش محبوبیت دولت سیزدهم نیز کمک خواهد کرد.