جستجو
رویداد ایران > سبک زندگی > جشن نیلوفر؛ تاریخ، تاریخچه و نماد آیین کهن و باستانی ایرانی

جشن نیلوفر؛ تاریخ، تاریخچه و نماد آیین کهن و باستانی ایرانی

جشن نیلوفر در تقويم زرتشتيان ایران در خردادروز و در 6 تیرماه برگزار می شود. در ادامه با تاریخ برگزاری، تاریخچه، هدف، نماد و فلسفه این آیین باستانی آشنا می شویم.

جشن نیلوفر چیست؟

جشن نیلوفر (Lotus celebration)  که به پارسی جشن نیلوپر نیز خوانده می شود جشنی مربوط به دوره ایران باستان است که دست كم تا اواسط قرن چهارم هجری قمری، روز ششم تیرماه یعنی خردادروز از تیرماه، در اوايل تابستان و همزمان با شكفته شدن گل نيلوفر،برگزار می شد.


جشن نیلوفر


خردادروز تیر: جشن نیلوفر

می‌دانید که هر روز از سال در دوره ایران باستان به اسمی نام‌گذاری می‌شد، یعنی هر روز اسم مخصوص خودش را داشت. جشن نیلوفر هم گویا یکی از همین جشن‌ها بوده که در خردادروز ماه تیر (روز 6 تیر) برگزار می‌شد که به احتمال زیاد مقدمه و پیش جشنی برای جشن تیرگان بود.

در تقویم ایران باستان، هر سال شامل چهار فصل و نیم فصل بود که هر کدام بازه زمانی و مهم‌تر از آن جشن مخصوص خودشان را داشتند: جشن میانه تابستان، میانه پاییز، میانه بهار یا پایان پاییز.”

باید به نکته‌ی مهمی در این زمینه اشاره کنیم و آن هم این که متاسفانه به جشن نیلوفر فقط در یک اثر مکتوب اشاره شده: کتاب آثار الباقیه از ابوریحان بیرونی.

نقش گل نیلوفر آبی در دست سربازان و هدیه آورندگان درتخت جمشید

ابوریحان بیرونی و کتاب آثار الباقیه

ابوریحان بیرونی وقتی 20 سالش بود (سال 390 و 391ه.ق) در دربار سلطان قابوس گرگان اقدام به مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات و تقویم فرهنگ‌های مختلف کرد و نتیجه مطالعاتش را در کتابی به اسم آثار الباقیه عن القرون الخالیه ثبت کرد؛ یعنی کتاب «اثرهای مانده از سده‌های گذشته». در این کتاب او راجع به جشنی صحبت کرد به اسم جشن نیلوفر. با این حال اطلاعات کاملی از چگونگی انجام جشن و جزئیات بیشترش ننوشت. فقط به این موضوع اشاره کرد که جشن نیلوفر در خردادروز تیرماه در ایران باستان برگزار می‌شود. بعد از کتاب ابوریحان، دیگر اثری از اسم جشن نیلوفر در کتاب‌های تاریخی پیدا نمی‌شود. به خاطر همین است که بعضی از محققان می‌گویند ممکن است جشن نیلوفر تا قرن 4 ه.ق یعنی زمانی که ابوریحان زندگی می‌کرده، نام و یادش زنده بوده یا شاید هم برگزار می‌شده.

گل نیلوفر نماد چیست؟

گل نیلوفر (نیلوفر آبی، لوتوس، سوسن شرقی) از مهم‌ترین گیاهانی است که در ایران باستان ارج و قرب زیادی داشت. تا جایی که نقش آن را روی نقش برجسته‌های تخت جمشید و حتی روی سکه‌ها هم می‌بینیم. براساس چیزی که در کتاب مهم و معروف بُندَهش آمده، گل نیلوفر متعلق به ایزدبانوی آناهیتا است و از طرف دیگر نماد پاکی و نیالودگی هم هست.


گل لوتوس یا نیلوفر آبی

نیلوفر همیشه لابلای آب مرداب و گل و لای رشد می‌کند اما همیشه تمیز و پاک است و هیچ آلودگی روی گل و برگ‌هایش نمی‌بینید. از طرف دیگر، آناهیتا چون ایزدبانوی آب‌هاست با گل نیلوفری که دائما در آب است، ارتباط تنگاتنگی دارد. بنابراین شاید جشنی که ابوریحان بیرونی از آن صحبت می‌کند، با توجه به ارتباط نیلوفر و آناهیتا کنار آب برگزار می‌شده.

جشن اول تووستونی

با اینکه جشن نیلوفر دیگر برگزار نمی‌شود اما در بعضی از جاهای ایران مثل فراهان، محلات و خمین جشنی به اسم جشن اول تابستانی یا به زبان خودشان اول تووستونی هست. البته زمان این جشن روز 13 تیرماه است و به جشن آب پاشونک هم معروف است. این جشن که به مناسبت آغاز تابستان است با رفتن به صحرا و پاشیدن آب به همدیگر برگزار می‌شود.

روز فرهنگی کرمانشاه

گل نیلوفر نماد شهر کرمانشاه و رنگ این گل نیز رنگ نمادین شهر کرمانشاه است. این گل در سرآب نیلوفر در نزدیکی شهر کرمانشاه می‌روید و به عنوان نمادی از آیین مهر در نقوش طاق بستان نیز مورد استفاده قرار گرفته‌است.به همین دلیل بنا بر مصوبۀ کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر کرمانشاه، روز ۶ تیر هرسال به نام «روز فرهنگ کرمانشاه» و «جشن نیلوفر» نام‌گذاری شده‌است. برگزاری جشن نیلوفر در کرمانشاه در مرداد ۱۳۹۸ با واکنش منفی نیروهای منسوب به جناح اصولگرا مواجه شد.

سوالات متدوال

جشن نیلوفر چیست؟
جشن نیلوفر جشنی باستانی در ایران است که در روز (ششم) تیرماه برگزار می‌شود.
نماد گل نیلوفر؟
گل نیلوفر، نماد ایزدبانو آناهیتا نیز هست.
دلیل برگزاری جشن نیلوفر چیست؟
برگزاری این جشن در این زمان احتمالاً برپایه شکوفا شدن گل‌های نیلوفر در آغاز تابستان بوده است.
جشن نیلوفر در کدام استان ها برگزار میشود؟
این جشن امروزه در فراهان و محلات و خمین و مارلیک تهران با عنوان جشن اول تووستونی (اول تابستانی) همچنان برگزار می‌شود. ‌
گل نیلوفر نماد کدام شهر است؟
گل نیلوفر نماد شهر کرمانشاه و رنگ این گل نیز رنگ نمادین شهر کرمانشاه است.
برچسب ها
نسخه اصل مطلب