آیا رشته مهندسی محیط زیست بازارکار دارد؟ معرفی دروس و گرایش ها

علوم مهندسی زیست محیطی، حوزه‌ای چند برنامه‌ای است که نیازمند همراهی اصول فیزیکی، شیمیائی و بیولوژی با تجزیه و تحلیل مهندسی برای محافظت محیط زیست و ترمیم آن است.

معرفی رشته مهندسی محیط زیست

در ایران رشته ی مهندسی محیط زیست در شاخه علوم منابع طبیعی قرار دارد.به وجود آمدن رشته ی تحصیلی با این عنوان نیاز به نیروی متخصص در این عرصه است تا با جمعبندی علوم مختلف رشته های گوناگون و با ارائه راه حل های منطقی تر ( و نه به شکل انحصاری و قابل قبول کارشناسان یک رشته ) بتواند به این مهم دست یابد. گرایش محیط زیست یک رشته چند بخشی یا بین رشته ای است و آمیخته ای از علوم بیولوژی، اکولوژی، فیزیک، شیمی، ریاضی، آمار، اکولوژی کاربردی و جغرافیا می باشد. این گرایش تلاش می کند تا بین محیط انسان یا محیط شهری و محیط فراشهری مثل مرتع، جنگل و … پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوی عمل کند که با نیازها و امیدهایش هماهنگی بیشتری داشته باشد و در نهایت زندگی بهتری رابرای خود و آیندگان فراهم سازد.

هدف رشته مهندسی محیط زیست

هدف از این رشته، آموزش افرادی است که دارای توانائیهای لازم جهت طراحی و نظارت برحسن اجرای پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط زیست بوده و در ضمن قادر به انجام تحقیقات لازم جهت حل مسائل و مشکلات زیست محیطی کشور باشند. از جمله پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط زیست کشور عبارتند از:

شناخت و کنترل آلودگی منابع آب، خاک و هوا
• طراحی تاسیسات آب و فاضلاب شهری، روستایی و صنعتی
• کنترل آلودگیهای حاصل از مواد زائد جامد
• برنامه ریز و مدیریت اجرای طرحهای زیست محیطی

نقش و توانایی

مهندسین تربیت یافته این رشته قادرند با برخورداری از دانش علوم پایه قوی و درک عمیق از فنون و روشهای مهندسی، امر هدایت و اجرای پژوهشهای صنعتی بین رشته‌ای را عهده‌دار شوند. در کنار به کارگیری مهندسین این رشته در بخش R&D صنایع، امکان ادامه تحصیل آنها در رشته‌های سنتی مهندسی، به علت ماهیت چند رشته‌ای بودن آن فراهم است. امکان کار در چند دیسیپلین مهندسی در بازار کار رقابتی امروز، از توانائیهای برتر دانش آموختگان این رشته خواهد بود.

رشته مهندسی محیط زیست مناسب چه کسانی است؟

باتوجه به دغدغه فعلی پیش‌روی ایران و مواجهه با مشکلاتی چون آلودگی هوا، بحران آب، فرسایش شدید خاک‌ها در سطح کشور و بروز پدیده‌هایی چون بیابانزایی، این رشته تحصیلی مناسب کسانی است که روحیه ای فعال و پویا دارند و درصدد بهبود شرایط محیط زندگی خود هستند؛ کسانی که دوستدار طبیعت بوده و به محیط اطراف خود توجه می‌کنند.

از طرفی به دلیل گستردگی دامنه فعالیت‌های رشته مهندسی محیط زیست و به نوعی بین رشته‌ای بودن آن، می‌توان آن را تلفیقی از رشته‌هایی چون زیست‌شناسی، شیمی، نقشه‌برداری، جغرافیا، اقلیم‌شناسی، کشاورزی و آبخیزداری دانست.

طول دوره تحصیل رشته مهندسی محیط زیست

براساس آئین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی، طول دوره کارشناسی علوم مهندسی چهار سال است و شامل هشت نیمسال تحصیلی است. حداکثر مجاز طول تحصیلات این دوره ۶ سال می‌باشد و در هر نیمسال تحصیلی ۱۶ هفته کامل آموزش وجود دارد. نظام آموزشی این دوره واحدی است و برای هر واحد درس نظری در هر نیمسال ۱۶ ساعت آموزش کلاسی در نظر گرفته شده است. تعداد واحدهای دوره کارشناسی علوم مهندسی ۱۴۱ واحد است.

یک مهندس محیط زیست چه کارهایی انجام می دهد؟

مهندسان محیط زیست روش‌هایی را برای به حداقل رساندن اثرات باران اسیدی، گرم شدن کره زمین، گازهای گلخانه‌ای خودروها و تخریب لایه ازن مطالعه می‌کنند. آن‌ها همچنین سیستم‌های تامین آب شهری و تصفیه فاضلاب صنعتی را طراحی کرده و در مورد اثرات زیست‌محیطی پروژه‌های ساخت و ساز پیشنهادی تحقیق می‌کنند. مهندسان محیط زیست معمولاً کارهای زیر را انجام می‌دهند:

به‌روز کردن، تهیه و بررسی گزارش‌های تحقیقات محیطی
• طراحی پروژه‌هایی که منجر به حفاظت از محیط‌زیست می‌شوند، مانند تاسیسات احیای آب، سیستم‌های کنترل آلودگی هوا و عملیات تبدیل زباله به انرژی
• دریافت، به‌روز رسانی و حفظ برنامه‌ها، مجوزها و روش‌های عملیاتی استاندارد
• ارائه پشتیبانی فنی برای پروژه‌های اصلاح محیط زیست و اقدامات قانونی
• تجزیه و تحلیل داده‌های علمی و انجام بررسی‌های کنترل کیفیت
• نظارت بر پیشرفت برنامه‌های بهبود محیط‌زیست
• بازرسی از تأسیسات و برنامه‌های صنعتی و شهری برای اطمینان از رعایت مقررات زیست‌محیطی
• دادن مشاوره به شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی در مورد روش‌های پاکسازی محل‌های آلوده

فارغ التحصیل رشته مهندسی محیط زیست در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

باتوجه به گستردگی دامنه رشته مهندسی محیط زیست و ارتباط آن با سایر رشته‌های دانشگاهی، از مهارت فارغ التحصیلان آن می‌توان برای نظارت بر خروجی صنایع گوناگون و تطبیق این خروجی با استانداردهای سازمان محیط زیست بهره گرفت.

همچنین جهت کسب مهارت‌های نرم‌افزاری می‌توان اقدام به شرکت در پروژه‌هایی با پایه آمایشی و آلودگی کرد. از سوی دیگر در صورت فراخوان استخدام دولتی می‌توان در ارگان‌هایی چون سازمان محیط زیست، منابع طبیعی، دادگستری، نظام مهندسی، آزمایشگاه‌های معتمد محیط زیست، شهرداری، سازمان مدیریت پسماند و غیره اشتغال پیدا کرد.

بازار کار رشته مهندسی محیط زیست به چه صورت است؟

اشتغال و بررسی بازار کار رشته مهندسی زیست با توجه به کسب مهارت در این رشته تحصیلی معین می‌شود؛ چرا که امروزه تنها داشتن یک مدرک دانشگاهی صرف بدون کسب مهارت‌های جانبی لازم مفید فایده نیست و بدین منظور یادگیری و تسلط کامل بر نرم‌افزار‌های مرتبط به این حوزه مانند GIS و RS بسیار راهگشا به حساب می‌آید.

همچنین در صورت تحصیل در گرایش آلودگی، تسلط به کار با انواع دستگاه‌های آزمایشگاهی حائز اهمیت است و به دلیل دامنه مختلف فعالیت‌های مرتبط با این گرایش، امکان اشتغال در حوزه‌های گوناگون وجود دارد؛ هر چند که به این منظور، باید برای ورود به هر حوزه مهارت‌های خاص و ویژه‌ای را کسب کرد.

برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی محیط زیست در داخل ایران چگونه است؟

در اکثر دانشگاه‌های مطرح کشور امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی محیط زیست وجود دارد. افراد می‌توانند بر اساس گرایش‌های ارائه شده، تخصص اساتید و علاقه پژوهشی خود اقدام به انتخاب دانشگاه کنند. البته پیشنهاد کلی بر این است برای کسب مهارت و ورود آسان‌تر به بازار کار، علاقه‌مندان تلاش کنند تا وارد دانشگاه‌های برجسته‌تر شوند و پایه علمی قوی‌تری را به این طریق برای خود رقم بزنند.

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی محیط زیست در خارج از کشور به چه صورت است؟

رشته محیط زیست از جمله رشته‌های دانشگاهی است که در سطح جهانی توجه ویژه‌ای به آن می‌شود؛ علت این توجه ویژه را نیز می‌توان در بحران‌های زیست محیطی دانست که هم‌ اکنون در دنیا در جریان هستند. از همین رو بسیاری از کشورهای توسعه یافته از تحصیل کردگان این رشته استقبال ویژه‌ای به عمل می‌آورند و آن‌ها را در دانشگاه‌های خود پذیرش می‌کنند.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی محیط زیست بیشتر کاربرد دارند؟

دروسی چون زیست‌شناسی و شیمی جزو دروسی هستند که زمینه‌ساز کسب اطلاعات پایه از رشته مهندسی محیط زیست به حساب می‌آیند و در سطح دانشگاهی با تلفیق این دروس با مباحث دیگر و گسترده شدن موارد و مطالب، میزان آگاهی فرد از این رشته بصورت تخصصی‌تر افزایش می‌یابد.

دروسی چون اکولوژی محیط زیست، شناخت محیط زیست، مبانی محیط زیست، میکروبیولوژی عمومی برگرفته از درس زیست‌ شناسی هستند و مباحثی چون شیمی آلاینده‌ها نیاز به پایه اطلاعات شیمی دارد. همچنین با داشتن اطلاعات پایه مطلوب ریاضی می‌توان دروسی چون نقشه برداری و کارتوگرافی را با موفقیت بیشتری پشت سر گذاشت.

گرایش‌های رشته مهندسی محیط زیست برای ادامه تحصیل چه هستند؟

رشته محیط زیست در مقاطع تحصیلی ارشد و دکتری دارای سه گرایش زیر است که در دفترچه کشاورزی ارائه می‌شوند.

آلودگی‌های محیط زیست
• آمایش سرزمین
• تنوع زیستی

عنوان رشته، مهندسی محیط زیست-گرایش آلودگی‌های محیط زیست، آمایش سرزمین و یا تنوع زیستی است البته برخی دانشگاه‌ها دارای گرایش نیستند و رشته تحت عنوان مهندسی محیط زیست ارائه می‌شود.

آموزش مهندسی محیط زیست

البته در مقطع دکتری در برخی دانشگاه‌ها که دارای گرایش نیستند، این رشته تحت عنوان علوم و مهندسی محیط زیست ارائه می‌شود. ظرفیت پذیرش این رشته در دانشگاه‌های دولتی در مقطع کارشناسی مطلوب و در مقاطع بعدی کاهش می‌یابد و در اکثر نقاط و دانشگاه‌های کشور ارائه می‌شود.

مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی محیط زیست چه هستند؟

بطور کلی می‌توان دروس مطرح رشته مهندسی محیط زیست را به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

دروس پایه

ریاضیات عمومی
• فیزیک عمومی
• شیمی عمومی
• شیمی آلی
• آمار و احتمالات
• گیاه‌شناسی عمومی
• اکولوژی
• کارتوگرافی
• رسم فنی
• میکروبیولوژی
• ژنتیک
• زمین‌شناسی
• جانورشناسی

دروس اصلی

هوا و اقلیم شناسی
• اقتصاد عمومی-خاک شناسی
• شناخت محیط زیست
• هیدرولوژی
• جامعه‌شناسی
• مساحی و نقشه‌برداری
• عکس‌های هوایی
• حفاظت خاک
• درختان و درختچه‌های ایران
• آشنایی با رایانه
• گیاهان آبزی
• شناسایی گیاهان مرتعی
• مبانی سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیای

دروس تخصصی الزامی

بوم‌شناسی مهره داران
• مبانی مدیریت حیات وحش
• زیست‌شناسی و شناخت حیوانات شکاری
• حقوق و مدیریت محیط زیست
• اکولوژی دریاها
• فنون و مدیریت حیات وحش
• آلودگی هوا
• انسان و محیط زیست
• مناطق حفاظت شده پارک‌های ملی و جنگلی
• پارکداری
• طراحی و مهندسی پارک‌های ملی و جنگلی
• آلودگی آب و خاک
• زیست شناسی حفاظت
• جلسه بحث
• پروژه

دروس تخصصی انتخابی:

محیط زیست و کشاورزی
• بهسازی طبیعت و حفظ محیط زیست
• بوم شناسی سیمای سرزمین
• تاکسیدرمی
• ماهی‌شناسی
• آبزی‌پروری
• جنگل شناسی عمومی
• ترویج و آموزش منابع طبیعی
• آبزیان
• ژئومورفولوژی
• جاده‌سازی
• طرح آزمایشات کشاورزی
• فیزیولوژی جانوری
• مدیریت مواد زائد و جامد
• جنگلداری
• بوم‌شناسی تالاب‌ها
• مرتعداری
• کارآفرینی عمومی
• فضای سبز شهری
• اکوتوریسم
• دوزیستان و خزندگان ایران
• پرنده‌شناسی
• ایمنولوژی عمومی

نحوه پذیرش کارشناسی ارشد محیط زیست :

دانشجویان فارغ التحصیل از رشته کارشناسی رشته محیط زیست یا سایر رشته های دیگر می توانند با شرکت در آزمون سراسری کارشناسی ارشد یا ازمون دانشگاه آزاد و قبولی در این مقطع ادامه تحصیل بدهند.
همچنین دو یا سه نفر از دانشجویان ممتاز دوره کارشناسی با نظر گروه محیط زیست دانشگاه مربوطه بدون ازمون وارد مقطع فوق لیسانس شوند.

گرایش ها:

این رشته دارای 3 گرایش است.

1. زیستگاه ها و تنوع زیستی
2. آلودگی های محیط زیست
3. ارزیابی و آمایش سرزمین

لازم به ذکر است که هر یک از دانشگاه ها بسته به امکانات و تخصص هیئت علمی این گرایش ها را ارائه می دهند.

دانشجویان این دوره جمعا باید 32 واحد را با نمره بالای 12 و معدل بالای 14 پاس کنند.

دروس اصلی (مشترک 3 گرایش) .................................................. ........11 واحد
دروس گرایش(فرعی).............................. ...........................................9 واحد
دروس انتخابی.................................... .............................................5 واحد
پایان نامه.......................................... .............................................6 واحد
سمینار...................................... .................................................. .1 واحد
جمع............................................ ...............................................32 واحد
تبصره: دانشجویانی که لیسانس رشته غیر محیط زیست هستند باید علاوه بر 32 واحد مذکور باید با نظر گروه آموزشی چندین واحد کمبود را بگذرانند. که در معدل تاثیری ندارد.

برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد محیط زیست به تفکیک گرایش:

الف- دروس اصلی (مشترک 3 گرایش)

مدیریت مهره داران و مناطق حفاظت شده............................................ ......2واحد
آمایش سرزمین...................................... .........................................2واحد
سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط زیست .......................................... ....2واحد
آلودگی صنعتی........................................ .......................................3واحد
روش تحقیق........................................ ...........................................2واحد
پایان نامه.......................................... .............................................6وا حد
سمینار...................................... .................................................. .1واحد

دروس تخصصی گرایش زیستگاه ها و تنوع زیستی:

بوم شناسی تکمیلی مهره داران........................................ .....................3واحد
مدیریت تالاب ها و پرندگان مهاجر........................................ .....................2واحد
مدیریت تنوع زیستی 2 واحد.......................................... ........................2واحد
ارزیابی زیستگاه.................................... ............................................2واحد
جمع............................................ ................................................9 واحد

دروس اختصاصی گرایش آلودگی های محیط زیست :

آلودگی دریا.......................................... ...........................................3واحد
پسماندها و بازیابی انها.......................................... ..............................2واحد
آلودگی محیط زیست تکمیلی...................................... ............................2واحد
مکانیابی و طراحی دفن زباله........................................ ...........................2واحد
جمع............................................ .................................................9 واحد

برنامه درسی گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین:

ارزیابی اثرات توسعه........................................ ...................................2واحد
سنجش از دور تکمیلی...................................... ...................................3واحد
ارزیابی سرزمین...................................... ..........................................2واحد
کارگاه ارزیابی و برنامه ریزی.......................................... ..........................2واحد
جمع............................................ .................................................9 واحد

دروس تخصصی انتخابی:

پویایی شناسی جمعیت........................................ ...............................2واحد
ارزیابی زیستگاه تکمیلی...................................... .................................2واحد
ژنتیک تکمیلی...................................... ............................................2واحد
شیمی الاینده ها.............................................. ................................2واحد
الودگی آبهای سطحی.......................................... ...............................2واحد
تصفیه فاضلاب...................................... ............................................2واحد
انرژی و محیط زیست .......................................... .................................3واحد
تعیین ظرفیت برد زیستگاه.................................... ..................................2واحد
آمایش رایانه ای سرزمین...................................... .................................2واحد
نقشه های گیاهی........................................ ......................................2واحد
پرنده شناسی........................................ ...........................................3واحد
اکولوژی شهرنشینی.................................. ..........................................2واحد
روشهای پیشرفته آماری........................................ ................................3واحد
برنامه نویسی رایانه...................................... .......................................3واحد

تذکر: از مجموعه دروس تخصصی انتخابی اخذ 5 واحد در رابطه با گرایش و با نظر گروه الزامی است.

دانشگاه های ارائه دهنده:

در حال حاضر دانشگاه های زیر در مقطع کارشناسی ارشد رشته محیط زیست دانشجو می پذیرند.

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
• دانشگاه تربیت مدرس واحد نور
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه کردستان
• دانشگاه بیرجند
• دانشگاه شهیدبهشتی
• دانشگاه تهران واحد کرج
• دانشگاه یزد

معرفی منابع:

رشته علوم محیط زیست (آزاد) و محیط زیست دولتی از نظر طرح کنندگان پرسش آزمون و منابع امتحانی تا حدود زیادی همانند هستند.

۳ گرایش علوم محیط زیست نیز از نظر درس ها و منابع امتحانی یکی هستند ولی ضریب درس گرایش مورد نظر و درس زبان تخصصی، ۳ می باشد.

الف)کتاب ها:

۱)آلودگی های محیط زیست (آب ، هوا ، خاک ، رادیواکتیو و …)

آلودگی محیط زیست (آب ، خاک ، هوا) – عرفان منش و افیونی – انتشارات ارکان اصفهان .
• آلودگی محیط زیست (هوا ، آب ، خاک ، صوت) – مینو دبیری – انتشارات اتحاد.
• مهندسی محیط زیست – مجید عباسپور – انتشارات دانشگاه آزاد
  
  

۲) شناخت و حمایت محیط زیست

شناخت محیط زیست – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .
• اکولوژی – اردکانی – انتشارات دانشگاه تهران.
• شالوده بوم شناسی – ترجمه میمندی نژاد – انتشارات دانشگاه تهران.
  
  

۳) پارکداری و ارزیابی محیط زیست

طرح ریزی پارک های ملی(پارکداری) – هنریک مجنونیان – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست .
• شالوده آمایش سرزمین – مجید مخدوم – انتشارات دانشگاه تهران.
• ارزیابی اثرات زیست محیطی – مسعود منوری – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست .
  
  

۴) زبان تخصصی

زبان تخصصی برای دانشجویان محیط زیست – جعفر نوری – انتشارات دانشگاه آزاد.
• واژه نامه های آخر برخی کتاب ها از جمله کتاب شناخت محیط زیست یا مهندسی محیط زیست .
• فرهنگ دوسویه محیط زیست – منوری – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست .
  
  

۵) اکولوژی حیات وحش

این درس مجموعه ای است از درس های بوم شناسی مهره داران، اکولوژی عمومی، مبانی مدیریت حیات وحش، فنون مدیریت حیات وحش و زیست شناسی حفاظت.

جغرافیای زیستی – نیشابوری – انتشارات سمت.
• بوم شناسی و مدیریت حیات وحش – ترجمه مصداقی – انشارات دانشگاه امام رضا(ع).
• مبانی محیط زیست – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
• مقدمه ای بر اکولوژی رفتار – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی
• اکولوژی عمومی – نیشابوری – انتشارات دانشگاه پیام نور.
• تنوع حیات – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
• غایه ها و کاربرد آنها در شناسایی پستانداران – خالق زاده بیگ – انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.
  
  

۶) بیولوژی حیوانات شکاری

جانور شناسی۲ – بهرام کیابی – انتشارات دانشگاه پیام نور.
• راهنمای صحرایی پستانداران ایران – هوشنگ ضیایی – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست .
• راهنمای صحرایی پرندگان ایران – جمشید منصوری – انتشارات ذهن آویز.
• پرنده شناسی – جمشید منصوری – انتشارات دانشگاه آزاد تنکابن.
• حیات وحش ایران – اسکندر فیروز – انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
  
  

در رشته مدیریت محیط زیست گرایش مدیریت به جای درس های اکولوژی حیات وحش و بیولوژی حیوانات شکاری، از درس های ریاضیات و آمار و مبانی مدیریت پرسش داده می شود.

دانشگاه های پذیرنده کارشناسی ارشد:

دانشگاه های دولتی: تهران – تربیت مدرس

دانشگاه های آزاد: علوم و تحقیقات تهران –علوم و تحقیقات اهواز-بندر عباس-کرج-لاهیجان- چالوس - بافت

رشته های موجود در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اهواز:

• مهندسی محیط زیست (آب و فاضلاب)
• مهندسی محیط زیست (آلودگی هوا)
• محیط زیست (زیستگاه ها و تنوع زیستی)
• محیط زیست (آلودگی های محیط زیست )
• محیط زیست (ارزیابی و امایش سرزمین)
  
  

رشته های موجود در دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران:

• مهندسی محیط زیست (آب و فاضلاب)
• مهندسی محیط زیست (آلودگی هوا)
• مهندسی محیط زیست (منابع آب)
• مهندسی طراحی محیط زیست
• ترویج و آموزش منابع طبیعی
• مهندسی منابع طبیعی (جنگلداری)
• مهندسی منابع طبیعی(چوب)
• محیط زیست (زیستگاه ها و تنوع زیستی)
• محیط زیست (آلودگی های محیط زیست )
• محیط زیست (ارزیابی و امایش سرزمین)
• مهندسی منابع طبیعی(مرتعداری)
• مهندسی منابع طبیعی (آبخیز داری)
• مدیریت محیط زیست
• اقتصاد محیط زیست
• حقوق محیط زیست

دانشگاه آزاد اسلامی بندر عباس:

• مهندسی محیط زیست (آب و فاضلاب)
• دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان:
• مهندسی منابع طبیعی (جنگلداری)

دانشگاه آزاد اسلامی کرج:

• مهندسی منابع طبیعی(چوب)

دانشگاه آزاد اسلامی بافت:

• مهندسی منابع طبیعی(مرتعداری)
  
  

دانشگاه آزاد اسلامی چالوس:

• مهندسی منابع طبیعی(چوب)

سوالات متدوال