روباه‌‌های زاینده‌رود؛ ساکنان دیرینه شهر
صبح یکی از روزهای بهاری و نزدیک یکی از پل های اصفهان است که در حاشیه زاینده‌رود خشک از حفره‌ای کوچک به‌سرعت بیرون می‌دود؛ درحالی‌که با نگرانی دائما این‌طرف و آن‌طرف را می‌پاید، چند توله کوچک به دنبال او راهی شده و شروع به شیر خوردند می‌کنند. صحنه زیبا و تحسین‌برانگیز از حس زیبای مادر نگران. او روباه زاینده رود است.
این روزها فیلمی از این روباه در فضای مجازی منتشر شده که توسط یک شهروند اصفهانی ضبط شده است. روباه زاینده‌رود برای اولین بار نیست که در این محل مشاهده شده و پیش‌ازاین نیز از حضور او در حاشیه زاینده‌رود عکس و فیلم‌هایی منتشر شده بود. در این رابطه معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان اصفهان بیان داشت: باز و بسته شدن جریان طبیعی زاینده‌رود در تغییر رفتار حیات‌وحش و این اکوسیستم اثر زیادی دارد و یکی از علل لانه کردن این حیوان در بستر زاینده‌رود نیز همین امر است.
حسین اکبری افزود: روباه از خانواده سگ‌سانان بوده و در استان اصفهان 3 گونه روباه از جمله شنی، شاه روباه و روباه معمولی داریم که نوع سوم بیشترین جمعیت را دارد. همان‌طور که از خانواده سگ‌سانان انتظار می‌رود روباه‌ها از نظر رژیم غذایی همه‌چیزخوار محسوب می‌شوند و از پسماندها نیز تغذیه می‌کند. این موجود فرصت‌طلب بوده و با انواع زیستگاه‌ها نیز خودش را وفق می‌دهد. او اشاره کرد: به‌طورکلی روباه معمولی در دشت اصفهان وجود دارد اما برای تأمین غذا و تغذیه از پسماندها به مناطق حاشیه شهری و خود سکونت‌گاه نیز نزدیک شده و در آن حضور دارد؛ اگر امنیت این حیوان برقرار باشد رفتار طبیعی از خود بروز داده و مشاهده و حضور آن امر غیرمترقبه‌ای نیست؛ بنابراین ممکن است در برخی پارک‌ها و بوستان‌های اصفهان نیز آنها را مشاهده کنیم چرا که هم امنیتش در آنجا برقرار بوده و هم زادگاهش به حساب می‌رود. او تصریح کرد: در واقع یک روباه معمولی اگر داخل شهر هم نباشد از رودخانه خشک به عنوان کریدور و حتی محلی برای زادآوری استفاده می‌کند. پس مشاهده روباه‌ها در این محل ممکن است به دفعات رخ دهد. اکبری تأکید کرد: موضوع مهم این است که مردم از دستی کردن روباه‌ها با تغذیه دادن به آن خودداری کنند این کار اگرچه از سر دلسوزی یا احساس مسئولیت انجام می‌شود مگر در شرایط خاصی که نیاز به غذادهی باشد، صحیح نیست چرا که در رفتار طبیعی حیوان در حیات‌وحش خلل ایجاد کرده و این نه به نفع او نه خود مردم است. در واقع تغذیه دادن و لمس کردن حیوان ممکن است باعث انتقال بیماری شود و در مجموع کار مؤثری هم نیست. معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان در مورد انتقال این روباه‌ها به محل سکونت به عنوان حیوان خانگی گفت: همان‌طور که به گونه این حیوان اشاره شد جزو سگ‌سانان بوده و نسبت به گرفتن تغذیه و دستی شدن عادت می‌کند و احتمال اهلی شدن نیز وجود دارد اما استفاده از آن به عنوان حیوان خانگی صحیح نیست چون نمی‌توان یک حیوان وحشی را نمی‌توان برای همیشه اهلی کرد و در منزل نگه داشت. ضمن اینکه ممکن است افراد مدتی حیوان را در خانه نگه‌داشته و پس از به دلیل خسته شدن از او قصد رهایی‌اش را داشته باشند اما با این کار باعث شده‌اند رفتار طبیعی او مانند شکار کردن و تأمین امنیت حذف شده و این به نفع حیوان و شهروندان نیست.
او گفت: در همین راستا یگان حفاظت از محیط‌زیست در حد توان خود دائم از فروشگاه‌های تأمین‌کننده مربوط به حیوانات و وسایل آنها بازدید کرده و اگر موردی از نگهداری و انتقال گونه غیرمجاز وحشی از جمله وسایل و حیوان زنده بود با این امر برخورد قضایی و قانونی می‌شود. روباه هم جزو حیوانات وحشی است و اگر در خودرویی یا جایی مشاهده شد در واقع این امر ضرر و زیان و اسارت حیوان محسوب می‌شود چرا که دیگر امکان رهاسازی آن در طبیعت را از بین برده است. اکبری بیان داشت: از لحاظ رفتارشناسی پیش‌ازاین نیز در سکونت‌گاه‌های حیات‌وحش روباه و همچنین آهو، مار و شغال و گرد نیز در کوه صفه مشاهده شده‌اند و حضور روباه در محیط پیرامون شهر یا داخل آن اتفاق غیرمعمولی نیست و برخی گونه‌ها در این محیط‌ها سازگار شده و همان‌طور که اشاره شد در پارک‌ها نیز دیده می‌شوند مانند گربه‌هایی که در سطح شهر می‌بینیم. او تصریح کرد: بر اساس این، جابجایی روباه‌ها کار یگان حفاظت از محیط‌زیست نیست و کار این یگان در این خصوص مربوط به شرایط اضطرار و اتفاقات غیرمعمول است؛ از جمله حضور به گربه‌سان یا گرگ و پلنگ و یا گربه وحشی و خرس در سکونت‌گاه‌ها جزو آن است که اگر چند بار تکرار شد بررسی شده و اگر به این نتیجه برسیم که مشکل و امکان خطر یا انتقال بیماری وجود داشت آن‌وقت مداخله می‌کنیم چرا که ممکن است آنها فقط از این مناطق عبور کنند و خطری به وجود نیاورند. ولی روباه قرمز یا همان روباه معمولی جزو گونه‌های پرخطر محسوب نمی‌شود و حضورش در محدوده شهر قابل‌توجه بوده چون این زیستگاه را انتخاب کرده است.
اکبری اظهار کرد: واقعیت اینجاست که جریان زاینده‌رود نباید قطع شده و به یک جریان حداقلی اما مستمر نیاز در ین اکوسیستم نیاز دارد. چرا که با قطعی شدن این جریان و وصل شدن فصلی آن احتمال حضور حیوانات حیات‌وحش در مناطق مسکونی وجود داشته آنهم در شرایط که اصفهان دچار خشکسالی شدید است. کاهش تغییر در هرم پوشش غذایی حیات‌وحش باعث شده روباه ریسک کند. او به اهمیت جمع‌آوری صحیح پسماندها شاره داشت و گفت: مبحث جمع‌آوری پسماند امری کلیدی در کنترل گونه‌های جانوری است بنابراین این درخواست را از مردم داریم که پسماند خود را در ساعات مشخص و مدیریت شده در محل مناسب قرار دهند. چرا که در غیر این صورت روباه و غیره از آن استفاده کرده و حتی تکثیر می‌شوند که مشکلاتی مضاعفی را به وجود خواهد آورد. در واقع اینکه مواد غذایی به سهولت در دسترس حیوانات قرار گیرد به نفع زیست‌بوم نبوده و از نظر بهداشتی هم درست نیست.
طرح از محمدعلی خوشکام
روباه‌ها حریم دارند
در همین راستا احمد بحری، محیط‌بان فعال و شناخته‌شده کشور نیز بیان داشت: این امکان وجود دارد که روباه را در حاشیه شهر و مناطق خشک زاینده‌رود لانه‌سازی کنند ولی کاری با انسان نداشته و از راه شکار پرندگان و غیره تغذیه می‌کنند.
بحری تأکید کرد: آنها هرچه هم دستی شود در نهایت اهلی پذیر نبوده و نمی‌توان در خانه از روباه‌ها مراقبت کرد چون خوی وحشی آن باعث ترک و فرارش از منزل می‌شود. در واقع باید حریم این حیوان را حفظ کرده و نباید مزاحمشان شد چون ممکن است مجبور به تغییر لانه شده و برای توله‌های مشکل ایجاد شود.
در مجموع چهار نوع روباه از جمله شنی، ترکمنی، شاه روباه و روباه قرمز با معمولی وجود داشته که روباه معمولی بیشتر جمعیت را در میان آنها دارد و توله‌های آن به 7-8 عدد نیز می‌رسد اما همه آنا به بلوغ نمی‌رسند و تنها توله‌های قوی زنده می‌مانند. او بیان داشت: این حیوان برای خود حریم داشته و معمولا خودشان جمعیت خود را متعادل می‌کنند؛ یعنی اگر تعدادشان زیاد شود خودشان تعادل را برقرار کرده و تعداد را کاهش می‌دهد.
بحری تصریح کرد: صورت مشاهده روباه‌ها در شهر نیاز به تماس با سازمان محیط‌زیست نیست و ممکن است آنها در محل کارخانه‌های متروکه لانه گزینی کنند ولی خطری برای انسان ندارند و نباید به آن کاری داشت تا بچه‌های خود را بزرگ کند. صرفا باید به یاد داشته باشیم که این حیوانات را لمس نکرده از آنها مراقبت نکنیم چرا که ممکن است ناقل بیماری هاری بود یا برای دفاع از خود حمله کند.