انواع رقص سنتی در فرهنگ و قومیت های مختلف ایران و جهان با عکس

رقص چیست؟

رقص ( به انگلیسی Dance) ، معمولاً به حرکت‌های انسان که برای بیان یک حالت انجام می‌گیرد گفته می‌شود. رقص می‌تواند در یک محیط اجرایی، روحانی یا اجتماعی اجرا شود. 

 تاریخچه رقص 

 رقص هیج نوع جسم فیزیکی از خود به جای نمی‌گذارد. بنابراین صحبت کردن درباره زمان ورود رقص به فرهنگ بشر غیرممکن است. با این وجود، قطعاً رقص بخش مهمی از مراسم، تشریفات، جشن‌ها و سرگرمی بدوی‌ترین تمدن‌های بشر بوده‌است. باستان شناسی ردپاهایی از رقص را در دوران قبل از تاریخ از جمله در نقاشی‌های مقبره‌های مصری در حدود ۳۳۰۰ پیش از میلاد و نقاشی‌های پناهگاه صخره‌ای بیمبتکا در هند نشان می‌دهد.

یکی از بدوی‌ترین کاربردهای سازمان‌یافته رقص در بازگویی نمایشی داستان‌های اساطیری بوده‌است. در واقع قبل از معرفی زبان‌های نوشتاری، رقص یکی از روش‌های اصلی انتقال این داستان‌ها از نسلی به نسل دیگر بود. 

گرچه رقص و موسیقی به دوران قبل از تاریخ برمی گردند، معلوم نیست که کدام یک «زودتر» به وجود آمده‌است. با این وجود از آنجا که «ضرب‌آهنگ» و «صدا» در نتیجه حرکت ایجاد می‌شوند و موسیقی می‌تواند حرکت را القا کند، به نظر می‌رسد که رابطه این دو (رقص و موسیقی) همواره به شکل همزیستی بوده‌است. 

بسیاری از شکل‌های آغازین موسیقی و رقص با هم ایجاد و اجرا شده‌اند. این تکامل دوگانه در دوران مختلف ادامه داشته و باعث ابداع گونه‌هایی از رقص / موسیقی شده‌است، از جمله: دیسکو، سالسا، الکترونیکا و هیپ‌هاپ. برخی از سبک‌های موسیقی مانند موسیقی باروک و رقص باروک رقص موازی دارند، در حالی که سبک‌های دیگر به طور جداگانه ایجاد شدند: موسیقی کلاسیک و باله کلاسیک. 

هر چند رقص همراه با موسیقی است، می‌توان آن را به طور مستقل ارائه کرد یا از آهنگ خود رقص استفاده نمود (رقص پا). رقص‌های همراه با موسیقی، بسته به سبک رقص ممکن است با موسیقی هم‌زمان باشند یا نباشند. رقصی که بدون موسیقی اجرا می‌شود، «رقص با ریتم خود» نامیده می‌شود.

رقصنده کیست؟

به افرادی که به انجام رقص می‌پردازند رقصنده می‌گویند و به خود کنش، رقصیدن یا رقص گفته می‌شود. 

رقص

انواع رقص در فرهنگ های مختلف:

1.  رقص باله
2. رقص باله کلاسیک
3. رقص باله نئوکلاسیک
4. رقص باله مدرن و یا رقص معاصر

رقص سنتی و یا رقص ملی :

1. رقص با شمشیر، سیستان
2. رقص سیستانی
3. رقص آذربایجانی
4. رقص تاجیک
5. رقص گرجی
6. رقص ایرانی
7. رقص کردی
8. رقص عربی
9. رقص هندی
10. فولکلوریکو
11. رقص لری
12. رقص بندری
13. رقص شمالی یا گیلانی
14. رقص بلوچی
15. رقص اسپانیایی
16. فلامنکو

 رقص

رقص در نواحی مختلف ایران:

رقص در گیلان: 

رقص مردانه گیلان در پی پیروزی کشتی گیران و نواختن رقاصی مقام یا رقصی مقام، توسط سرنا و نقاره از سوی مردان به اجرا در می‌آید. رقصنده دست‌ها را بر کمر می‌گذارد و تنها با پیش و پس کردن پاها، به اجرای رقصی می‌پردازد که “پابازی” نام دارد. 

رقص رایج زنان این منطقه قاسم آبادی است. رقصنده دو لیوان یا استکان را با هر دست خود برداشته که در اصطلاح به آن دس سنج گفته می‌شود. در واقع تنظیم ریتم رقصنده، توسط ضربات استکان‌ها یا اشیا فلزی دیگری صورت می‌گیرد. 

دیگر رقص زنانه این منطقه، رقص چراغ است که مجری با قرار دادن پایه چراغ گردسوز روشن بر دندان‌های خود و ایجاد حالتی خاص، به رقص می‌پردازد. رقص در گیلان انفرادی است.

رقص در مازندران:

سما، لاک سری سما یا چکه سما، تقریبا رایج ترین و در حال حاضر یگانه رقص همه مناطق طبری زبان است. این رقص، عموما به صورت فردی و گاه به صورت جمعی به اجرا در می‌آید. اگر چه سما رقصی زنانه است ولی گاه مردان نیز در اجرای رقص شرکت می‌کنند. لاک سری سما رقصی تند و پرشتاب است که با لرزش مواج و عمودی اعضای بدن همراه است. این رقص، عاری از فیگورهای متنوع است و در اجرای دسته جمعی آن، افراد رقصنده به طور مستقل و بدون ارتباط با یکدیگر عمل می‌نمایند. چکه سما اگر چه رقصی متعلق به شمال البرز است، اما در اکثر آبادی‌های کوهستانی و کوهپایه ای جنوب البرز نیز مورد استفاده است.

رقص در کردستان، کرمانشاه و لرستان:

رقص در کردستان، هریره نامیده می‌شود، نامی‌ که در شمال خراسان با تحریف، به نوع خاصی از رقص گفته می‌شود. کردستان نیز از مناطق کم نظیر تنوع رقص در ایران محسوب می‌شود. رقص‌های گروهی مردانه، زنانه و انفرادی از گونه‌های مختلف رقص در این منطقه هستند. 

در کرمانشاه نیز رقص‌های سه چار، گردیان(گریان)، چپی، فتاپاشایی و خان امیری، تنها چند نمونه از مجموعه رقص این منطقه به شمار می‌آید. 

در لرستان نیز تنوع رقص قابل توجه است؛ علاوه بر شمشیربازی و ترکه بازی، نوعی چپی، همانند چپی کرمانشاهی نیز متداول است.

رقص در بلوچستان:

در بلوچستان رقص‌هایی چون دولت، چاپ زابلی، رقص زابلی، گران چاپ، سه چاپ، کلمپور، چوچاپ، شمشیر بازی و دوچوبه رواج دارد. مرکزیت این گروه از رقص‌ها در دلگان است.

 در منطقه میرجاوه نیز رقص‌هایی چون چاپ سرحدی، یک لت، دو لت و سه لت رایج است که همانند چوب بازی خراسانی است.

رقص در خراسان:

رقص چوب یا به گفته بومیان خراسان چوب بازی از رقص‌های جمعی و پرتحرک است و حالات و پزهای آن، بر جنبه‌های رزمی‌و حماسی آن حکایت دارد. این بازی از آغاز تا پایان با سرنا و دهل همراهی می‌شود.

رقص در آذربایجان:

در آذربایجان گروه رقصندگان با انطباق تحرک و مهارتی مثال زدنی حرکاتی را به نمایش می‌گذارند که این درجه تعالی و ترتیب را به سختی می‌توان در رقص‌های دیگر اقوام فلات جستجو کرد. رقصندگان به گروه‌های متعدد و چند نفره تقسیم شده سپس هر یک به نوبت گوشه یا بخش خاصی از رقص خود را به اجرا در می‌آورند. ورزیدگی، چستی و چابکی، از ملزومات کار رقصندگان است.”یاللی” بازگو کننده موضوعات تاریخی، مورد تجاوز قرار گرفتن، احساس خطر، بازگشت به خود و ایجاد وحدت برای دفاع است. 

“قایتاغی” در بردارنده مفاهیمی‌چون رفع اختلافات درونی، گرفتن دستور مقاومت و بیعت از سردسته، بسیج عمومی‌برای راندن دشمن، سوار بر اسب به سوی میدان جنگ است.”لزگی” با مضامینی چون جنگ، مبارزه با دشمنان در دو جبهه، رشادت و از جان گذشتگی، کسب پیروزی، شور و شوق پیروزی، وحدت و همبستگی ابدی همراه است.

رقص در سواحل جنوبی:

تا چند دهه پیش، در بنادر و سواحل جنوبی کشور، رقص‌های متفاوتی رایج بوده است. معمول شدن انواع رقص‌های عجیب و غریب و مفصل عربی و آفریقایی مانند رقص‌های رزیف، کووایی، شابوری لافت و ذاکری از نمونه این گونه رقص‌ها هستند.

رقص در عشایر: 

در میان ایل قشقایی مشهورترین رقص هلی نام دارد که در سه قسمت و با سه ریتم متفاوت به اجرا در می‌آید. آخرین قسمت این رقص که دارای شتاب و سرعتی فوق العاده است به لکی و کلواری مشهور است. بختیاری‌ها علاوه بر رقص چپی از دو نوع رقص حماسی سود می‌برند که یکی از آنها با شمشیر و دیگری با ترکه است.

رقص آذربایجانی

معرفی ۲۶ انواع رقص در جهان

۱. رقص بالیوود، هند

رقص بالیوود نوعی رقص است که به شدت در فیلم‌های بالیوود در هند استفاده می‌شود. سبک‌های متعددی در اجرای این رقص به کار می‌رود. سبک‌های رقص کلاسیک هندی مانند کاتاک، حرکات ساده، رقص شکم، جاز، رقص غربی، و بسیاری دیگر. با توجه به طیف گسترده‌ای سبک‌های این رقص و سهولت آن، موسیقی بالیوود مقبولیت گسترده‌ای در بسیاری از مناطق جهان به‌دست آورده‌است.

۲. رقص کاتاک، هند

۳. رقص بنگارا، هند

انواع رقصبنگارا یکی از زیباترین انواع رقص است که در منطقه‌ی پنجاب هند آغاز شده‌ و با سرگرمی و لباس‌های پر نقش و نگار همراه است. بنگارا در سراسر هند و در بسیاری از رویدادهای اجتماعی مانند مراسم ازدواج، برنامه‌های فرهنگی، و غیره و همچنین در فیلم‌های بالیوودِ تولید شده در این کشور اجرا می‌شود. این رقص توسط پنجابی‌های ساکن در کشورهای دیگر به باقی جهان معرفی شده و سبک آسان و طرب‌انگیز آن باعث شده‌است که طرفداران زیادی کسب کند.

۴. رقص بهارت ناتیام، هند

بهارت ناتیام طی قرن‌ها در معابد جنوب هند توسعه و گسترش پیدا کرد. این نوع رقص به عنوان یک رسم و سنت زنده توسط دواداسی‌ها (دختران وقف شده به معابد) از نسلی به نسل بعد انتقال یافت، که طبق آن زنان به معابد اهدا می‌شدند تا در خدمت خداوند به عنوان رقصنده و نوازنده به خدمت بپردازند.

۵. رقص باله

هیچ نوع رقصی نمی‌تواند به اندازه‌ی رقص باله‌ی روسی خوش‌ترکیب و موزون باشد. باله نوعی رقص هنری است که با موسیقی اجرا می‌شود. گام‌های باله‌ی روسی سطح بالایی از دقت و تکلف را ایجاب می‌کند. فرم رقص باله‌ی کلاسیک که از رنسانس در ایتالیا سرچشمه می‌گیرد در دوران حکومت پتر کبیر به روسیه معرفی شد و از آن پس به بخشی جدایی‌ناپذیر از جامعه‌ی روسیه تبدیل شد.

 رقص باله‌

۶. رقص فلامنکو، اسپانیا

فلامنکو رقصی است که معروفیت جهانی دارد و در اسپانیا به وجود آمده‌است. جالئو (هم‌صدایی و تشویق رقصنده‌ها) با تاگ (نواختن گیتار)، کانته (خواندن آواز)، پیتوس (بشکن زدن) و پالماس (کف زدن) همراه است. فلامنکو به میزان زیادی از کولی‌های اسپانیا تاثیرپذیرفته‌است، و سبک آن به طور مشخصی آندلسی است. این رقص هنری درحال‌حاضر در بسیاری از کشورها در سراسر جهان آموزش داده می‌شود، اما در ایالات متحده و ژاپن بیشتر از هر جای دیگری محبوبیت دارد. در ژاپن، تعداد مدارس فلامنکو بیش‌تر از خود اسپانیا است.

۷. رقص برِیک (برک دنس)، ایالات متحده

برک دنس، یک سبک رقص خیابانی است که در میان جوانان در ایالات متحده و بسیاری از مناطق دیگر جهان بسیار محبوب است. این رقص در میان جوانان امریکایی-افریقایی و جوانان اهل پورتوریکو شروع شده‌است. برک دنس با توجه به علاقه‌ی رسانه‌ها به آن همه‌گیر شد و به سایر نقاط امریکا و اروپا گسترش یافت. چهار نوع حرکت در رقص برک عبارتند از: فریز (حرکت مشکلی است که فرد با استفاده از قدرت بالاتنه‌ی خود انجام می‌دهد و بدن خود را معلق نگاه می‌دارد)، تاپ‌راک (به حرکاتی گفته می‌شود که در حالت ایستاده اجرا می‌شود)، حرکات قدرتی و دان‌راک (به حرکاتی گفته می‌شود که بر روی زمین انجام شده و دست‌ها نیز هم‌ارز با پاها مورد استفاده قرار می‌گیرند).

۸. رقص عربی، خاورمیانه

رقص عربی، نمایشی و خیره‌کننده است، و روی حرکات پیچیده‌ی نیم تنه تمرکز دارد. این رقص که در خاورمیانه به عنوان یک رقص محلی شکل گرفته و آغاز شده‌است، طرفداران زیادی در سراسر جهان به‌دست آورده و بسیار مورد تحسین قرار گرفته‌است. این سبک با گذشت قرن‌ها تکامل یافته و لباس رقصنده‌ها نیز به همین ترتیب تغییراتی داشته است.

۹. تانگو، آرژانتین

تانگو یک رقص دو نفره است که با حرکات نمایشی همراه است. در سال ۱۸۸۰، این نوع رقص در ریور پلاته که مرز طبیعی بین اروگوئه و آرژانتین است، آغاز شد. امروزه سبک‌های مختلفی از تانگو وجود دارد و مسابقات بین‌المللی رقص تانگو هر سال برگزار می‌شود و همین نشان‌دهنده‌ی محبوبیت این رقص است.

۱۰. رقص کابوکی، ژاپن

کابوکی یک نوع رقص نمایشی در ژاپن است که در میان مردم ژاپن بسیار محبوب است. کابوکی در سال ۱۶۳۰ آغاز شد زمانی که در بستر رودخانه‌ی خشک کیوتو برای نخستین بار انجام شد. حرکات استادانه و دقیق رقصنده‌های کابوکی جالب توجه و چشمگیر است.

۱۱. رقص سالسا، کوبا

سالسا که به شدت از سوی فرهنگ امریکای لاتین (به ویژه کوبا و پورتوریکو) تاثیر پذیرفته‌است، در شهر نیویورک به عنوان نوعی رقص‌ اجتماعی آغاز شده‌است. حرکات سالسا را می‌توان در رقص چا‌چا، رقص مامبو، و رقص سون کوبانو و همچنین انواع دیگری از رقص‌ها ردیابی کرد.

۱۲. رقص سامبا، برزیل

سامبا مترادف با کارناوال معروف برزیل است، و نوعی رقص و موسیقی به سبک برزیلی است که ریشه‌هایی در افریقا و امریکای لاتین دارد و از طریق بردگان افریقایی که با اربابان اروپایی خود وارد امریکای لاتین شدند، به این خطه رسید. سامبا با ریتم مخصوص به خود و لباس‌های پر نقش و نگار همراه است و به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ برزیل دیده می‌شود.

۱۳. رقص کاپوئرا، برزیل

کاپوئرا– که یک نیم رقص، نیم هنر رزمی برزیلی است- را می‌توان علاوه بر صفات دیگر با عناوینی مانند تحیر برانگیز، مبهوت کننده، و شگفت‌انگیز توصیف کرد.

 ۱۴. رقص ترنس کاک، اندونزی

۱۵. رقص سماوی (آسمانی)، کامبوج

این رقص کامبوجی حماسه‌هایی را به نمایش در می‌آورد که هزاران سال در این کشور رواج داشته‌اند. تصاویری از این رقص حتی در برخی از قسمت‌های انگوور وات (مجموعه‌ی معابد در کامبوج) حکاکی شده است.

رقص سماوی

۱۶. رقص هوایی

رقص هوایی شکلی جالب از نمایشی است که شامل «چسبیدن» به سقف می‌شود، و به همین خاطر به اجرا کننده اجازه می‌دهد فضا را در سه بعد کاوش کند.

۱۷. تپ دنس، آمریکا

یکی دیگر از انواع رقص تپ دنس است. نام تپ دنس، از صدای کوبشی گرفته شده است که هنگام تماس صفحه‌های فلزی کوچک روی کفش‌‌های رقاص با یک زمین سفت حاصل می‌شود. این رقص ابتدا در اواخر قرن ۱۹ام در ایالات متحده مشاهده شد.

۱۸. رقص والس

این رقص (والس) با موسیقی آرام و خوش‌آهنگ انجام می‌شود و نیازمند آن است که رقصنده حرکات روان و ظریفی را اجرا کند.

۱۹. رقص پولکا، اروپای مرکزی

رقص پولکا یک رقص مربوط به اروپای مرکزی و همچنین گونه‌ای از موسیقی رقص آشنا و شناخته شده در سرتاسر قاره‌های اروپا و آمریکا است.

۲۰. رقص سوینگ

«رقص سوینگ» بیش از هر چیزی به عنوان یک گروه از رقص‌هایی شناخته می‌شود که با سبک سوینگ موسیقی جاز در دهه‌های ۱۹۲۰-۱۹۵۰ به وجود آمد. این یک اصطلاح مادر و جامع برای رقص‌هایی مانند بوگی ووگی، جیترباگ، و لیندی هاپ است.

۲۱. رقص فاندانگو، پرتغال

یکی از رقص‌های اصلی و اولیه در پرتغال است که در آن رقصنده‌ها پاهایشان را روی زمین می‌کوبند و به سرعت تغییر وضعیت می‌دهند.

۲۲. رقص کن‌ کن

این رقص پر انرژی و همچنین به لحظ فیزیکی نسبتا سخت و دشوار است که معمولا توسط زنان هم‌سُراکه  لباس‌هایی با دامن‌های بلند به همراه زیرپوش و جوراب‌های ساق بلند سیاه پوشیده‌اند در تالارهای موسیقی انجام می‌شود.

از ویژگی‌های رقص کن کن باید به بلند کردن دامن توسط رقصندگان و حرکت سریع توسط پاها و انجام حرکات مهیج، هیجان‌آور و تحریک‌آمیز اشاره کرد.

این مورد از انواع رقص شکلی از رقص سنتی در فرهنگ چین است که در آن اجرا کنندگان نحوه‌ی حرکت شیر را در حالی تقلید می‌کنند که لباس‌هایی به شکل این حیوان به تن کرده‌اند.

۲۴. رقص میمون شائولین، چین

با رسم و سنتی که بیش از ۱.۵۰۰ سال قدمت دارد،‌ چینی‌ها دانش، انظباط و هنر رزمی خود را با هم ترکیب کرده‌اند تا این نوع رقص را به طور کامل به نام خودشان سند بزنند.

۲۵. رقص تینی کلینگ

این رقص فیلیپینی را دو نفر اجرا می‌کنند که چوب‌های بلند درخت بامبو را روی زمین و همچنین با هماهنگی مقابل یکدیگر می‌کوبند، می‌زنند و می‌کِشند در حالی که رقص‌کنان از روی چوب‌های بامبو می‌پرند و ما بین آن‌ها حرکت می‌کنند.

۲۶. رقص کاساک، اوکراین

یکی دیگر از انواع رقص که به گوپاک معروف است، رقص رسمی اوکراین محسوب می‌شود و از حرکات آکروباتیک به لحاظ فنی و بصری حیرت‌انگیز تشکیل شده است. حرکات مذکور شامل پرش و چرخش می‌شوند که معمولا از مشخصه‌های بارز این رقص است.