آذربایجان شرقی| حاشیه‌نشینی زخمی بر پیکره تبریز
به گزارش مهر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، با بیان اینکه حاشیه‌نشینی از دهه ۱۳۵۰ در محلات حاشیه کلان‌شهر تبریز شکل گرفت، می‌گوید: متأسفانه در اثر بی‌توجهی و سهل‌انگاری برخی از دستگاه‌ها این معضل ادامه‌دار شده به‌گونه‌ای که در کلان‌شهر تبریز حدود ۴۰۰ هزار نفر حاشیه‌نشین داریم که در ۱۶ پهنه شهری مستقر هستند. محمدباقر هنربر ادامه می‌دهد: حاشیه‌نشینان عمدتا افرادی هستند که از لحاظ اقتصادی مشکل داشته و به دلیل دست نیافتن به امکانات در روستاها، در حاشیه‌های کلان‌شهر تبریز مستقر و علاوه بر دغدغه‌های مدیریت بحران در بحث بروز حوادث، تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را نیز به همراه دارند. او اضافه می‌کند: طی جلسات صورت گرفته و تخریب ۶ واحد در کوی شهید بهشتی براثر بارندگی‌های صورت گرفته که به دلیل ساخت‌وسازهای غیر مناسب بود که خوشبختانه اسکان موقت داده شد، اما واقعیت این است که این خانه‌ها ناامن بوده و سکونت‌گاه‌های غیررسمی هستند که باید اقداماتی در این رابطه انجام گیرد. هنربر ضمن تأکید بر اینکه استان ما حادثه‌خیزترین استان در معرض سیل و زلزله است می‌گوید: افرادی که در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و در اراضی ملی نظیر خلیل‌آباد، طرلان دره‌سی، کوی بهشتی، ملازینال، ایده‌لو، طالقانی، آخونی، قراملک و عباسی به‌طور غیرمجاز، به‌دوراز استحکام و خارج از استانداردهای معمول ساخت‌وساز کرده‌اند مستلزم این است که به نقاط امن انتقال یابند چراکه استان ما حادثه‌خیزترین استان در معرض سیل و زلزله است و اگر حادثه‌ای رخ دهد متأسفانه تلفات جانی در این مناطق بیشتر خواهد بود.
۲۵۰۰ هکتار مساحت در مناطق حاشیه‌نشینی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی به وجود ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار مساحت حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر تبریز اشاره و بیان می‌کند: دولت برنامه‌های خوبی در جهت جابجایی آغاز کرده است چنانچه اخیرا در ستاد بازآفرینی مصوب و در برنامه‌های کاری خود قرار داده‌اند که ۳ هزار واحد برای مناطق حاشیه‌نشینی انجام دهند که در ادامه به تعداد ۶ هزار و ۴۰۰ واحد افزایش‌یافته است. او اضافه می‌کند: طبق بررسی کمیته‌های تشکیل یافته، حدود ۱۰ هزار خانوار در تبریز به جمعیت ۴۰ هزار نفر و در مساحت ۴۸ هکتار ناحیه پرخطر تشخیص داده‌شده است که برنامه‌هایی در سال جاری نظیر در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی و با تسهیلات کم‌بهره در راستای انتقال افراد به نقاط امن و یا واگذاری زمین به تسهیلگران و یا شرکت‌های ساختمانی که واحدهای ایمن بسازند و به نقاط امن انتقال دهند صورت گرفته است. هنربر بحث حاشیه‌نشینی در بروز حوادث را یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ها دانسته و ادامه می‌دهد: در نقاط مختلف تبریز، ساختمان‌های مختلفی وجود دارد که نمی‌توان گفت نوع ساخت و استحکام ساختمان‌ها یکی است؛ دولت امکانات خوبی برای بافت فرسوده شهری فراهم کرده است که همکاری مردم را نیز می‌طلبد. در بحث احداث ساختمان‌ها، باید مبحث نظام‌مهندسی و استحکام ساختمان‌ها رعایت شود؛ هرچقدر بتوانیم ایمنی و استحکام ساختمان‌ها را رعایت کنیم بالطبع خطرات نیز کاهش خواهد یافت. او بیان می‌کند: از دستگاه‌های متولی ازجمله شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی تقاضا دارم تدابیری که در این راستا آغاز کرده‌اند را ادامه دهند تا بتوانیم در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، شهروندان مستقر در مناطق حاشیه‌نشینی را به نقاط امن انتقال دهیم؛ امید است حاشیه‌نشینان نیز با مسئولان که برای حفظ جان و مال آنان تلاش می‌کنند لزوم همکاری را داشته باشند تا برنامه‌ای که برای حفظ جان و مال آنان در نظر گرفته‌شده اجرایی گردد تا در مواقع بروز حوادث، شاهد تلفات جانی نباشیم.
طرح انتقال حاشیه‌نشینان نواحی پرخطر به مناطق ایمن
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی می‌گوید: آخرین وضعیت حاشیه‌نشینان تقریبا تثبیت‌شده است و در بعضی از مناطق و در فصول خاص، روند مهاجرت‌های عکس را به دلیل خدمات‌رسانی به روستاها شاهد هستیم. ابوالقاسم سلطانی در رابطه با طرح انتقال حاشیه‌نشینان نواحی پرخطر به مناطق ایمن ادامه می‌دهد: برخی اراضی در اختیار شهرداری قرارگرفته که ۱۷۱ واحد احداث و جابجایی انجام‌یافته است؛ در حال حاضر از طریق تسهیلات اعطاشده در صورت دارا بودن سند منزل، ۵۰ میلیون وام در اختیار آنان قرار می‌گیرد. او اضافه می‌کند: در سطح استان برای حدود ۲۴ هزار واحد تسهیلات بازآفرینی اختصاص داده‌شده است که در سال ۹۸ نیز ۱۶۰۰ واحد، واقع در محدوده بافت‌های فرسوده جهت اخذ تسهیلات به بانک معرفی‌شده است؛ اراضی ملی در کلان‌شهر تبریز محدود و عمدتا توسط حاشیه‌نشینان تصرف‌شده است به‌گونه‌ای که ۹۵ درصد از اراضی ملی توسط حاشیه‌نشینان تصرف‌شده است. سلطانی از برنامه‌ریزی پیش‌بینی اراضی ۵۰ هکتاری برای اسکان ۴۰ هزار نفر در طول سال‌های آتی خبر داده و می‌گوید: برای احداث ۱۹۰۰ واحد مسکونی فراخوان عمومی داده‌شده است که در حال اتمام مراحل قانونی است. او ضمن تأکید بر پیگیری جدی سیاست‌های توسعه مسکن بیان می‌کند: پروژه‌ای که در روزهای اخیر در غرب تبریز به تعداد ۱۴۰۰ واحد کلنگ زنی انجام‌گرفته در راستای اهداف بازآفرینی بوده که طبق تعهدات صورت گرفته نصف واحدها به ساکنین بافت فرسوده و مناطق حاشیه‌نشینی اختصاص می‌یابد.
ایجاد ناهمگونی در سیما و منظر شهری
مساحت کلان‌شهر تبریز ۲۵۰ هزار کیلومترمربع و جمعیتی بالغ ۲ میلیون و پانصد هزار نفر دارد که یک‌پنجم از این مساحت را بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین تشکیل می‌دهند؛ این را سخنگوی شورای کلان‌شهر می‌گوید و توضیح می‌دهد: شهرداری کلان‌شهر تبریز بر اساس مصوبات شورای اسلامی شهر و در راستای اهداف کلان مدیریت شهری تلاش دارد تا در رابطه با منطقه‌های پاسداران، یوسف‌آباد، ملازینال، ایده لو، انقلاب و چوخورلار که بافت فرسوده و مناطق حاشیه‌نشینی بیشتری را دارا می‌باشند، طبق مطالعات و برنامه‌های صورت گرفته اقداماتی مبنی بر ساخت قطعات مسکونی بین ۷۵ تا ۱۰۰ متر انجام دهد. کریم صادق زاده، معضلات بافت‌های فرسوده را ایجاد ناهمگونی در سیما و منظر شهری، گسترش پدیده فقر شهری، ایجاد بستر برای بروز بزهکاری، آسیب‌پذیری بالا در مواجهه با بلایای طبیعی به علت ناپایداری کالبدی و فرسودگی ساختاری برشمرده و ادامه می‌دهد: نارسایی‌های ناشی از فرسودگی زیرساخت‌های تأسیساتی، معضلات محیط زیستی، ناکافی بودن فضای خدمات شهری و محله‌ای متناسب با تراکم جمعیتی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در این رابطه اقداماتی به‌صورت هدفمند پیش می‌رود چراکه سکونت افراد در آن مناطق، خطرناک بوده و در اثر وقوع بلایای طبیعی، تلفات ناگواری اتفاق می‌افتد. او معتقد است باید به دلیل زلزله‌خیز بودن، دید حیاتی به این مناطق داشت و اضافه می‌کند: رضایت و جلب مشارکت مردم برای تجمیع، نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی و هم‌چنین جابجایی و اسکان موقت یا دائم خانوارهای ساکن جهت نوسازی و بهسازی محله‌ها ازجمله اقداماتی است که آغازشده است که در این میان مسائل حقوقی ناشی از مالکیت و تأمین منابع مالی جهت تملک بافت فرسوده نیز جزو مهم‌ترین اقداماتی است که انجام‌گرفته است. عضو هیئت‌رئیسه شورای اسلامی کلان‌شهر تبریز می‌گوید: در برخی از مناطق حدود ۸۰ درصد از خانوارها در بافت فرسوده، زلزله‌خیز و مناطق حاشیه‌نشینی سکونت دارند که عواملی نظیر مهاجرت از روستاهای هم‌جوار موجب گشته تا در این مناطق سکونت کنند و ۹۰ درصد زمین‌های خریداری‌شده به‌صورت قول‌نامه بوده و رسمی نیستند. صادق زاده با اشاره بر احداث چند واحد مسکونی در منطقه ارم توضیح می‌دهد و می‌افزاید: زمین‌های موردنیاز برای ساخت‌وساز را سازمانی به نام مسکن و شهرسازی باید در اختیار بگذارد به‌طور مثال شهرک شهید صیاد شیرازی، سال‌هاست به حال خود رهاشده است دولت می‌تواند ورود کرده و با سازه‌های محکم و طبق اصول مهندسی، اقدام به ساخت‌وساز کند اما متأسفانه توجهی به این موضوع نمی‌شود؛ عدم وجود ظرفیت‌های مسکونی لازم در کلان‌شهر تبریز یکی از معایبی است که باید بدان رسیدگی شود. عضو شورای اسلامی کلان‌شهر تبریز بر عدم گسترش مجدد حاشیه‌نشینی تأکید و اضافه می‌کند: تبدیل واحد مسکونی به کالای لوکس، معضلی است که امروزه وجود دارد و افزایش حباب گونه قیمت مسکن و افزایش تقاضا جزو مهم‌ترین معضلاتی است که باید به آن توجه کرد که در این رابطه نیاز به تأمین حجم بالای نقدینگی وجود دارد. ایجاد ظرفیت‌سازی برای اسکان جمعیت خانوار ساکن در بافت فرسوده، راهکاری است که در این رابطه ارائه داده‌ام؛ صدور پروانه رایگان برای افرادی که در این مناطق، اقدام به نوسازی بنای خود می‌کنند از امتیازات بزرگی است که در راستای بافت‌های فرسوده انجام می‌گیرد.