چهارشنبه سوری 1400 چه روزی است؟+ تاریخچه و آداب و رسوم
چهارشنبه سوری 1400 چه روزی است؟
چهارشنبه سوری سال 1400 در ایران، 24 اسفند است.
تاریخ دقیق چهارشنبه سوری سال 1400 در تقویم شمسی
سه شنبه، 24 اسفند 1400
1400/12/24
تاریخ دقیق چهارشنبه سوری سال 1400 در تقویم قمری 1443
الثلاثاء، 12 شعبان 1443
1443/08/12
تاریخ دقیق چهارشنبه سوری سال 1400 در تقویم میلادی 2022
Tuesday, 15 March 2022
2022/03/15
چهارشنبه سوری چیست؟
چهارشنبه سوری ( به انگلیسی Fireworks Wednesday ) یک جشن ایرانی است که هر ساله در غروب آخرین سه‌شنبه با آداب خاصی برگزار می‌شود. برخی پژوهشگران واژه «سور» را به‌معنای «جشن» و برخی دیگر آن را برگرفته از واژه پهلوی «سوریک» به‌معنای «سُرخ» قلمداد کرده‌اند.
تاریخچه چهارشنبه سوری
جشن «سور» از گذشته بسیار دور در ایران زمین مرسوم بوده‌است که جشنی ملی و مردمی است و «چهارشنبه سوری» نام گرفته‌است که طلایه‌دار نوروز است. در ایران باستان در پایان هر ماه جشن و پای‌کوبی با نام سور مرسوم بوده‌است .
برخی معتقدند از آنجا که ایرانیان قبل از اسلام، روزهای ماه را با یک نام می‌خواندند و هفته و اساساً چهارشنبه نداشتند و همین طور پریدن از روی آتش و بی‌احترامی به آن با آئین زرتشتیان هم‌خوانی ندارد، نمی‌توان چهارشنبه سوری را جشنی متعلق به دوران پیش از اسلام دانست.
برخی پژوهشگران نیز می‌گویند جشن چهارشنبه سوری، پیشینه بسیار کهنی دارد و قدمت آن حتی به دوران قبل از ظهور مذهب زرتشت در ایران باز می‌گردد. در ایران باستان هفته وجود نداشته است و زمان برگزاری چهارشنبه سوری در فاصله ۱۰ روز پایانی سال بوده است.
چهارشنبه سوری در ایران
یکی از آداب و مراسم باستانی ایرانیان کهن که تاکنون نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده، مراسم چهارشنبه سوری است. این جشن در فرهنگ ایرانیان به عنوان مقدمه عید نوروز است که همواره در طول تاریخ قبل از فرا رسیدن سال نو برپا می شود. برگزاری مراسم چهارشنبه سوری به این صورت است که در آخرین روزهای سال و در زمانی که مردم به فکر تدارک برنامه های عید نوروز هستند، شهروندان ایرانی به ویژه جوانان از دم دمه های غروب آخرین چهارشنبه سال در کوچه ها و خیابان ها آتش روشن می کنند و با گفتن شعر معروف و مخصوص چهارشنبه سوری از روی آتش می پرند. در ایران باستان در شب چهاشنبه سوری، مراسم به خصوصی را انجام می دادند که یکی از آن مراسم بوته افروزی بوده است.
چهارشنبه سوری در شاهنامه
در شاهنامه نیز می‌توان ردپای چهارشنبه سوری را پیدا کرد؛ به‌عنوان مثال در داستان رزم بهرام چوبینه با پرموده پسر ساوه‌شاه، یک ستاره‌بین به بهرام پند می‌دهد:
ستاره‌شمر گفت بهرام را که در «چارشنبه» مزن کام را
اگر زین بپیچی گزند آیدت همه کار ناسودمند آیدت
یکی باغ بد در میان سپاه از این روی و زان روی بد رزمگاه
بشد «چارشنبه» هم از بامداد بدان باغ کامروز باشیم شاد
ببردند پرمایه گستردنی می و رود و رامشگر و خوردنی
ز جیحون همی آتش افروختند زمین و هوا ار همی سوختند
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
بوته افروزی
در ایران باستان رسم بوده که پیش از غروب آفتاب، هر خانواده بوته های خار را روی بام یا در حیاط خانه جمع کرده و با غروب آفتاب همه اعضاء خانواده جمع شده و بوته ها را آتش می زنند و همه از روی بوته های افروخته می پرند تا بیماری و غم را از خود بزدایند و سلامت و شادی به زندگی خود ببخشند.
هنگام پریدن از روی آتش این ترانه ها را می خواندند:
زردی من از تو
سرخی تو از من
غم برو شادی بیا
نکبت برو روزی بیا
خاکستر آتش چهارشنبه سوری از دید ایرانیان باستان نحس است. به این دلیل که مردم با پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را به آتش می دهند و در عوض سرخی و شادابی و سلامتی را از آتش می گیرند و در هر خانه ای که اتش برپا شده باشد بعد از اتمام کار خاکستر را جمع کرده و در آب روان می ریزند.
مراسم کوزه شکنی
مردم پس از آتش افروزی مقداری نمک به علامت شورچشمی، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی و سکه ای به نشانه تنگدستی در کوزه می اندازند و یکی از افراد خانه کوزه را از بام خانه به بیرون می اندازد. مردم باور دارند این کار تیره بختی، شوربختی و تنگدستی را از خانه دور می کند.
فال گوش نشینی
فال گوش نشینی، از دیگر رسم‌های چهارشنبه‌سوری است که افراد، به‌خصوص دختران جوان، غروب شب چهارشنبه در سر گذر می‌ایستند و به صحبت رهگذران گوش می‌دهند و با تفسیر این سخنان به نتیجه نیت خود پی می‌برند. به‌طوری که اگر صحبت شاد و خوبی بشنوند، می‌پندارند که حاجت‌شان برآورده خواهد شد و با شنیدن سخنان تلخ و غم‌بار به این نتیجه می‌رسند که در سال نو به مراد و آرزوی خود نخواهند رسید.
قاشق زنی
در مراسم قاشق‌زنی، دختران و پسران جوان روی سرشان چادری می‌کشند تا شناخته نشوند و بعد در خانه هفت همسایه را می‌زنند و با قاشق به کاسه‌های در دست‌شان می‌زنند، صاحب‌خانه با شنیدن صدای قاشق‌زنی، به در خانه می‌رود و کاسه‌های آن‌ها را با آجیل، شکلات، شیرینی، نقل یا پول پر می‌کند. طبق این سنت کسانی که از صاحب‌خانه‌ها چیزی بگیرند، حاجت‌روا می‌شوند.
ریشه آیین قاشق‌زنی احتمالا از این عقیده نشئت می‌گیرد که ارواح درگذشتگان در حالی که رویشان را پوشانده‌اند، در آخر سال به خانه بازماندگان سر می‌زنند تا یادبود و برکتی از آن‌ها دریافت کنند. در واقع طبق زند اوستا، اورمزد از پنج روز آخر سال تا پنجم فروردین، دوزخ را خالی می‌کند و به این ترتیب ارواح برای ۱۰ روز رها می‌شوند. ارواح به‌جای زبان گفتاری، از زبان بدنی برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند که به‌شکل قاشق‌زنی کرد پیدا می‌کند.
شال اندازی
آیین شال‌اندازی نیز از رسم‌های فراموش‌شده به شمار می‌رود؛ هرچند که هنوز هم در برخی نقاط ایران نظیر همدان و زنجان همچنان حفظ شده است.
این هدیه حکم فال را نیز برای صاحب شال داشت؛ به این معنا که نان نشانه نعمت، شیرینی به‌منزله شادی و شیرین‌کامی، انار اشاره‌ای به برکت و تعداد زیاد فرزندان بود. علاوه بر این، گرفتن فندق و بادام را به استقامت در برابر مشکلات، گردو را نشانه طول عمر، سکه نقره را نماد سپیدبختی یا نیت خواستگاری، کشمش را نمادی از پربارانی سال نو و... تعبیر می‌کردند.
آش چهارشنبه سوری
خانواده هایی که حاجت یا بیماری دارند برای بهبودی بیمار یا برآورده شدن حاجات، نذر می کنند و در شب چهارشنبه آخر سال آش بیمار می پزند و کمی از آن را به بیمار و بقیه را در بین فقرا تقسیم می کنند.
تقسیم آجیل
زنانی که نذر و نیازی دارند در شب چهارشنبه سوری آخر سال آجیل هفت مغز به نام آجیل چهارشنبه سوری از دکان رو به قبله خریده، پاک کرده و به هنگام پاک کردن آجیل قصه معروف خارکن را نقل می کنند. پس از پاک کردن آجیل، آنرا میان فامیل پخش می کنند. امروز آجیل چهارشنبه سوری جنبه نذری را از دست داده و از تنقلات شب چهارشنبه سوری محسوب می شود.
آب پاشی و آب بازی
در برخی مناطق روستایی ایران، مردم برای رفع آفت و بلا در غروب آخرین سه‌شنبه سال بدون اینکه با دیگران صحبت کنند، جام یا کوزه خود را برمی‌داشتند و به‌طرف رودخانه، نهر یا چشمه می‌رفتند. پس از پرکردن کوزه با آب، به خانه برمی‌گشتند و آب را روی در و دیوار وسایل خانه می‌پاشیدند.
گاهی اوقات نیز در راه هر کسی را که می‌دیدند، از آب کوزه به او می‌پاشیدند تا سال نو را در سلامتی و شادی به سر ببرد. برخی افراد هم وارد چشمه یا رود می‌شدند و با چوب‌دستی آب را به افراد حاضر در کنار چشمه یا رود می‌ریختند تا متبرک شوند.
بخت گشایی
در گذشته دختران دم بخت در چهارشنبه سوری، مراسم خاص خود را داشتند. در یکی از این رسم‌ها، از یک عطاری که رو به قبله بود، مقداری نبات و هفت عدد گردو می‌خریدند و راهی کوزه‌گری می‌شدند تا سوار چرخ کوزه‌گری شوند و آن را هفت بار بچرخانند. آن‌ها با خواندن شعرهای خاصی، در هر دور یک گردو می‌شکستند تا بخت‌شان باز شود. در نهایت، به کوزه‌گر پول و نبات می‌دادند و به خانه برمی‌گشتند.
فال گرفتن با بولونی
فال گرفتن با بولونی یکی از شیرین‌ترین آداب قدیمی چهارشنبه سوری محسوب می‌شود که بیشتر جنبه بازی و تفریح داشته است. بولونی، کوزه دهان گشاد کوچکی بود که برای نگهداری ترشی، مربا، ادویه و غیره به کار می‌رفت. زنان و دختران جوان دور هم جمع می‌شدند و هر کسی چیزی را در این کوزه می‌انداخت. علاوه بر این، اشعاری را نیز روی کاغذ می‌نوشتند و درون کوزه می‌ریختند. سپس یکی از آن‌ها ابتدا کاغذی را از بولونی درمی‌آورد و شعر روی آن را می‌خواند و بعد یکی از اشیای درون بولونی را بیرون می‌کشید. شعری که خوانده می‌شد، به صاحب آن شیء تعلق داشت و وصف حال و فال او بود.
بالن آرزوها
یکی از رسم‌هایی که اخیرا جای خود را در مراسم چهارشنبه سوری باز کرده است، فرستادن بالن آرزوها به آسمان است که ریشه در فرهنگ ما ندارد. افراد با روشن‌کردن این بالن‌ها و فرستادن آن به آسمان، آرزو می‌کنند.
غذاها و تنقلات چهارشنبه سوری
آش ابودردا که همانند آش رشته معمولی است و هفت نوع حبوبات در آن به کار می‌رود، اغلب توسط خانواده‌های دارای بیمار برای رواشدن حاجت و بهبود بیمارشان، در شب چهارشنبه آخر سال پخته و پخش می‌شود.
از خوردنی‌های معروف این جشن نیز آجیل هفت مغز یا آجیل چهارشنبه‌سوری است که در گذشته نقش مشکل‌گشا را داشت و مردم آجیل را از مغازه رو به قبله می‌خریدند و برای برآورده شدن حاجات‌شان بین مردم پخش می‌کردند. این آجیل شامل گردو، کشمش، توت خشک، فندق، بادام، پسته، برگه، باسلوق و... می‌شود.
آجیل چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران دارای اقلام مختلفی است؛ به‌عنوان مثال در استان آذربایجان غربی انجیر، نخودچی، آب نبات، خرما، سنجد، برنجک، برگه هلو، تخمه بدون نمک و گندم برشته نیز در آجیل به چشم می‌خورد.
در بخش‌هایی از استان خراسان چهار نوع پلو یعنی رشته پلو، زرشک پلو، عدس پلو و ماش پلو می‌پزند و اغلب بین اقوام و فقرا تقسیم می‌کنند. جالب اینکه آجیل خراسانی‌ها هیچ نمکی ندارد؛ چراکه نمک نشانه‌ای از شوربختی به حساب می‌آید.
یکی از خوراکی‌های خوشمزه زنجان در شب چهارشنبه سوری، «شش‌انداز» است كه از ترکیب شیره انگور، روغن، پیاز، خرما، گردو، كشمش و تخم‌مرغ تهیه و در کنار آن زعفران پلو یا رشته پلو پخته می‌شود.
گیلکی‌ها هم برای این جشن خورش «ترشه تره» تهیه کرده و آن را با کته و ماست نوش جان می‌کنند. در مازندران انواع آش‌ها نظیر آش هفت ترشی پخته می‌شود و در آن از هفت نوع ترشی، سبزی و حبوبات استفاده می‌کنند.
پرسش‌های متداول
معنی چهارشنبه سوری چیست؟
چهارشنبه سوری چه روزی برگزار می‌شود؟
علت افروختن آتش چهارشنبه سوری چیست؟
آیین‌های چهارشنبه سوری کدامند؟
چهارشنبه سوری به انگلیسی
چهارشنبه سوری در زبان انگلیسی به Fireworks Wednesday ترجمه می‌شود.
اگر شما چهارشنبه سوری را به‌شکل متفاوت و خاصی در دیار خود جشن می‌گیرید، در پایین این مطلب آن را با کاربران ما در میان بگذارید.