آیا ازدواج صوری جرم دارد؟

ازدواج صوری؛ ازدواجی است که پایه آن را دروغ شکل می‌دهد و در حقیقت، فرد برای فرار از قانون و یا مهاجرت کردن داخلی و خارجی، فقر و... تن به این نوع ازدواج می‌دهد. به طور مثال؛ افرادی که برای مهاجرت به کشوری دیگر ازدواج صوری می‌کنند در حقیقت، با پرداخت مبلغی به فردی که تبعیت کشور دیگری را دارد و یا مقیم آن کشور است یا با پاسخ مثبت دادن به خواستگاری که ساکن آن طرف آب‌هاست بدون هیچ گونه علاقه و پایبندی به زندگی مشترک واقعی سعی می‌کنند ویزا و اقامت کشوری دیگر را دریافت کنند که این تنها یک بخشی از حکایت ازدواج‌های صوری است، چرا که این روزها، این نوع ازدواج غیرقانونی و غیر شرعی، برای برخی از افراد نوعی تجارت هم محسوب می‌شود.

محمدرجبی وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی در رابطه با ازدواج‌های صوری و پیامد‌های منفی آن اظهار کرد: معضل ازدواج صوری صرفا از نظر حقوقی کافی به مقصود نیست و مطالعه این موضوع، آسیب شناسی و ایجاد یک راهکار معقول و جامع مستلزم مطالعه بین رشته‌ای است. یعنی اگر بخواهیم این موضوع را آسیب‌شناسی و در مورد آن بحث کنیم، نگاه صرف حقوقی قطعا کافی نیست و حتما باید در این مورد، نگاه جامعه شناختی، علوم شناختی، علوم اجتماعی شناختی، روانشناسانه و مطالعات خانواده مد نظر گرفته شود و نگاه حقوقی تنها به موضوعی که هم از نظر آثار و پیامدها، بین رشته‌ای و چند رشته‌ای محسوب می‌شود، شاید یک مطالعه کافی، جامع و مانع نیست.

وی بیان کرد: متأسفانه، همان گونه که در عالم حقوق با معاملات صوری مواجه هستیم، در سطح اجتماع هم با معضلی به نام ازدواج صوری، روبرو هستیم و درواقع، معاملات صوری، معاملاتی هستند که به قصد فرار از دین انجام می‌شوند. به عنوان مثال؛ آقایی که احتمال می‌دهد همسرش مهریه‌اش را به اجرا بگذارد، برای امتناع و استنکاف از پرداخت مهریه، اموالش را به نام بستگان خود می‌کند و یا اعمال این چنینی انجام می‌دهد.

این وکیل دادگستری گفت: قانونگذار صراحتا اعلام کرده است که اگر مشخص شود که معامله به صورت صوری و به قصد فرار از دین انجام شده است، این معامله باطل است و این بحثی است که در عموم معاملات داریم.

ازدواج ماندگار دو مرحله دارد؛ انتخاب دقیق و عروسی آسان/ آلودگی‌های جنسی تا ۸۰ درصد منجر به طلاق می‌شود.
این وکیل دادگستری با اشاره به تعریف ازدواج صوری عنوان کرد: اگر بخواهیم ازدواج صوری را تعریف کنیم، باید به این نکته توجه کنیم که در ازدواج صوری، شکل کار و قانون رعایت می‌شود، اما در باطن و ماهیت آن هیچ گونه تمایل و قصدی و رضایت درونی برای یک عمل ازدواج و عمل خیرخواهانه مبتنی بر تمایل یکی شدن دو انسان وجود ندارد.

وی تأکید کرد: ازدواج صوری ترکیب زوجیت یک زن و یک مرد از حیث رعایت شکل و قواعد قانونی و حقوقی است، بدون آن که طرفین واقعا قصد و نیتشان ارائه کارکرد‌های ناشی از ازدواج از جمله فرزندآوری، تسکین و آرامش همدیگر باشد.

همانگونه که عنوان کردیم خیلی از افراد، آگاهی درباره ی پیامدهای ازدواج صوری ندارند و به امید بهتر شدن وضعیت فعلی شان به آن متوسل می شوند.اما باید گفت که بسیاری از حقوقدانان، ازدواج صوری را نوعی تقلب نسبت به قانون می دانند و آن را جرم انگاری می کنند.

در مقابل اگر زن و مرد عالِم به ازدواج صوری باشند، اما تصور کنند که به واسطه ی همین ازدواج صوری روابط جنسی میان شان مجاز است، دیگر بحث زنا و فرزند نامشروع به دلیل جهل آن ها از موضوع از بین رفته و رابطه ی میان آنان تبدیل یه وطی به شبهه و فرزند حاصل از این ازدواج ولد شبهه محسوب می شود.

رجبی با اشاره به دلایل ازدواج‌های صوری تصریح کرد: دلایل ازدواج صوری به تعداد انسان‌هایی است که این نوع ازدواج را انجام می‌دهند، به طوری که در تعریف کلاسیک این نوع ازدواج، بیشتر بحث مهاجرت مطرح بود و خانم‌هایی هستند که به محض متوجه شدن از کشور‌هایی که قوانین آن‌ها پیش‌بینی کرده‌اند مردان می‌توانند با زنان بیگانه ازدواج کنند به صرف به دست آوردن تابعیت آن کشور، ازدواج صوری می‌کنند، بنابراین مهاجرت یکی از دلایل ازدواج صوری است.

وی بیان کرد: گاهی ازدواج صوری می‌تواند برای بهره‌مندی از یک نظام تأمین اجتماعی باشد. به عنوان مثال، یک فرد مسنی که رو به احتضار است، برای بهره‌مندی از نظام تأمین اجتماعی و اینکه یک خانم می‌تواند از حقوق تأمین اجتماعی یک آقا بهره‌مند شود، ازدواج صوری را ترتیب می دهد و به همین دلیل به تعداد انسان‌ها و دلایل و انگیزه آن‌ها می‌تواند ازدواج صوری شکل بگیرد و می‌توان به مواردی، چون جلوگیری از قرض، فشار روانی یک خانواده هم اشاره کرد و در کنار آن مباحث اجتماعی هم می‌تواند باعث این مسائل شود.

این وکیل دادگستری تصریح کرد: در بحث مجازات‌های ازدواج‌های صوری، ما وصف جزایی مشخص و خاصی با این عنوان نداریم یعنی در قوانین جزایی، اینکه ازدواج صوری را جرم دانسته باشند و تحت یک عنوان خاصی برای آن، مجازات در نظر گرفته باشند، جزایی وجود ندارد، اما ذات و ماهیت این گونه اقدامات متقلبانه است و حسب مورد با تطبیق حکم موضوع می‌تواند به یکی از جرایمی که متقلبانه بودن رکن اساسی آن است، تطبیق داده شود.

رجبی با ذکر مثالی گفت: به طور مثال؛ در قانون، شرایطی وجود دارد که برای کلاهبرداری مجازاتی تعیین می‌شود و می‌تواند با لحاظ کردن جمیع شرایط، با آن برخورد شود که در خصوص طلاق صوری شاید وصف جزایی که ناشی از این طلاق صوری باشد و مثلا در صورت اثبات بتوان تعریف کرد این است که اگر اثبات شود این طلاق صوری برای بهره‌مندی از نظام تأمین اجتماعی پدری است که فوت شده است، ممکن است تحت مباحث قانون خاص کار و تأمین اجتماعی بحث شود، اما اثبات این موضوع یک امر و بررسی قضایی است.

وی ادامه داد: هرگونه اقدامی که وصف متقلبانه داشته باشد و نسبت به قانون تقلب تلقی شود، حتما پیامد‌های خطرناکی را برای جامعه در پی خواهد داشت و طبیعتا این موضوع حتما جامعه را متأثر و به ویژه قداست نهاد خانواده را مخدوش می‌کند و نظام‌های قانونی و اجتماعی باید تمام تلاش خود را برای استحکام بنای خانواده به عنوان رکن و سنگ بنای یک اجتماع در نظر بگیرند و ما هم اقداماتی را در قالب حمایت‌های خانواده داریم، اما طبیعتا آنچه به ذهن می‌رسد، این است که باید انگیزه این نوع اعمال متقلبانه را از بین برد.

رجبی افزود: همیشه در هر جامعه‌ای، افراد ضد اجتماع وجود دارند که باید راه‌های فرار و تقلب نسبت به قانون را بست و اعمال ضد اجتماعی را به حداقل رساند.
این وکیل دادگستری در پایان، با اشاره به اقداماتی به منظور جلوگیری از ازدواج‌های صوری خاطرنشان کرد: مجازات یا اقدام تأمینی که برای جلوگیری از ازدواج‌های صوری می‌توان شکل داد، بحث بالا بردن هزینه است چرا که در همه مباحث، هرجا که هزینه یک عمل بالا باشد، میل به ارتکاب آن کاهش پیدا می‌کند و بر اساس تئوری " هزینه-فایده "، افراد برای ارتکاب هر عمل و یا انجام هر اقدامی چه مباح و چه غیر مباح، سنجشی را انجام می‌دهند و اگر هزینه بیش از فایده باشد، طبیعتا انگیزش این اقدامات هم کاهش پیدا می‌کند.