تهران| روزگار تلخ کارخانه قند کهریزک
مصیب رحیم زاده گفت: طی برگزاری جلسات بین میراث فرهنگی با وکیل مالک، فضای ارزشمند کارخانه واقع در ضلع جنوبی آن شامل سوله‌ها، انبار و ساختمان اداری به‌عنوان یک اثر واجد ارزش حفظ و برای بهره‌برداری از آن کاربری تاریخی و فرهنگی پیش‌بینی‌شده است. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ری اضافه کرد: مالک می‌گوید قصد تخریب و نوسازی این ملک را ندارد و میراث فرهنگی هم نظارت خود را برای حفاظت از این مجموعه بیشتر می‌کند. او یادآور شد: آثار ارزشی ثبت‌نشده بسیاری وجود دارد که میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب آن‌ها نظارت دارد؛ حالا چند روزی است که تخریب تنها اثر ملی کهریزک بار دیگر خبرساز شده و ترس از بین رفتن آن دست‌به‌دست می‌چرخد. به گزارش ایرنا، قدیمی‌ترین کارخانه قند خاورمیانه که با شماره ۴۶۳۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، اکنون در تنگنای کش‌وقوس‌های میراث و مالک گیرکرده است. کارخانه قند کهریزک از توابع شهرستان ری مربوط به دوره قاجار است و نکته قابل‌تأمل اینکه این بنا تنها یک ساختمان میراثی نیست بلکه تاریخچه ورود صنعت نوین به ایران را نیز روایت می‌کند. بر اساس آنچه در منابع تاریخی آمده کارخانه قند کهریزک سال ۱۲۷۳ خورشیدی توسط مهندسان بلژیکی ساخته‌شده و با قدیمی‌ترین باسکولی که در خود دارد از کهن‌ترین آثار معماری صنعتی در ایران به شمار می‌رود. «میرزاعلی اصغر خان امین‌الدوله» وزیر امور خارجه پهلوی اول را مالک این کارخانه اعلام کرده‌اند. مستندات منابع تاریخی حاکی است سال ۱۲۹۱ خورشیدی کارخانه قند کهریزک پس از سه سال فعالیت در رقابت با قندهای وارداتی روسی اعلام ورشکستگی کرد تا اینکه در زمان پهلوی دوم پس از خرید کارخانه توسط دولت بار دیگر توسط دستگاه‌های آلمانی احیا و راه‌اندازی شد. مساحت زمین این کارخانه اینک با سند شش‌دانگ ۵۶ هزار مترمربع است که در کنار جاده قدیم تهران ـ قم قرار دارد؛ هزار و ۳۸۰ مترمربع آن ساختمان اداری و محل استقرار دستگاه‌های تولید بوده که اکنون متروک و در حال تخریب است.
مالک خواهان تعیین تکلیف
درحالی‌که نماینده فعلی کارخانه قند کهریزک خواهان تعیین تکلیف این اثر است؛ ولی تأکید می‌کند که هدف ما اگر تخریب این ساختمان بود از سال ۱۳۷۰ تاکنون به‌مرور این کار را انجام می‌دادیم. علیرضا زرگر بیان کرد: به‌هیچ‌عنوان دنبال تخریب نیستیم، اما می‌خواهیم در نهایت تکلیف ۵۶ هکتار زمینمان روشن شود. او با اشاره به اینکه دستگاه قضا نیز در خصوص شکایت میراث فرهنگی رأی به نفع مالک داده است، افزود: دستگاه‌های اجرایی شهرستان ری نه توانایی خرید ملک را دارند و نه اجازه تغییر کاربری می‌دهند. زرگر بیان کرد: دستگاه‌های اجرایی باید اجازه تفکیک و قطعه‌بندی زمین‌های اطراف ساختمان کارخانه قند را به مالک بدهند.
اخبار ضدونقیض تخریب
درحالی‌که فرماندار سابق شهرستان ری معتقد بود این کارخانه ظرفیت تولید قند کشور در آن مقطع تاریخی و وضعیت صنعتی ما را برای نسل‌های آینده نشان می‌دهد، باید به موزه تبدیل شود.
هدایت ا... جمالی پور تأکید داشت که باید شهرداری کهریزک، میراث فرهنگی و مالک باید به توافق برسند تا این مکان تاریخی به یک موزه تبدیل و منافع مالک در حد معقول و کارشناسی تأمین شود. بااین‌حال داستان این اثر ملی همچنان باقی است و هرازگاهی از طریق فضای مجازی اخباری مبنی بر تخریب این اثر و مصاحبه‌های مالک شوکی را به مردم منطقه وارد می‌کند. شهردار کهریزک نیز دراین‌باره اظهار داشت: کارخانه قند به‌عنوان تنها میراث کهریزک باید حفاظت شود هرچند که به‌غیراز بنای ساختمان از این اثر چیز دیگری باقی نمانده است. اسماعیل نعمت زاده افزود: دستگاه قضا به نفع مالک حکم داده است، ولی این حکم به شهرداری ابلاغ نشده است. او بیان کرد: از این اثر چیزی جز دیوار باقی نمانده و مردم نسبت به این موضوع حساس هستند و ما هم به آن واقف هستیم و اجازه تخریب را به کسی نمی‌دهیم.