مهسا بهادری: شاید چهلمین جشنواره فیلم فجر را بتوان یکی از پرحاشیه‌ترین‌هایِ دوره‌های این رویداد بزرگ سینمایی دانست. موضوعات مرتبط با پیش از شروع جشنواره همچون شیوه انتخاب آثار و اعتراض‌ها به آن را کنار می‌گذاریم و به حواشی مرتبط با داوری‌ها می‌پردازیم که تعداد آن‌ها، کم هم نبوده است.
امسال سه نام خیلی آشنا در جشنواره حضور داشتند که به نظر می‌رسد با پیام‌هایی که منتشر کردند، قصد دارند دور این رویداد سینمایی را خط بکشند. مسعود کیمیایی، رضا میرکریمی و محمدحسین مهدویان، که هرکدام نمایند یک دوره از سینمای ایران هستند، اعلام کردند این جشنواره برای‌شان تمام شده است.
اما نگاهی بیندازیم به این که چرا هریک از این کارگردانان تصمیم گرفتند دیگر در جشنواره شرکت نکنند.
داوری که باعث کنار رفتن یک کارگردان شد
سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر بود و مسعود کیمیایی، فیلم سینمایی«خون شد» را برای حضور در جشنواره آماده کرده بود که کمی قبل از شروع این رویداد هنری، گفت د، شهاب حسینی، همان دوره، در نشست خبری فیلم «شین»، اقدام کیمیایی را زیرسوال برد و نقد تندی به این کار وارد کرد. حسینی در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «من نمی‌توانم ساکت بنشینم که استاد پیشکسوت سینما، که سال‌هاست روند کاریش پیش چشم تماشاگر مشخص است، و هر ساله تماشاگر برخورد ناراحت‌کننده‌ای با فیلم‌های ایشان دارد، می‌آید و امسال هم فیلمی را می‌سازد که مطمئن است برخورد بدی با فیلمش اتفاق می‌افتد و بنابراین می‌آید و آن روغن ریخته را نذر امامزاده می‌کند و سنگ‌بنایی را می‌گذارد که نتیجه‌اش جز نفاق و تفرقه و نفرت‌پراکنی چیز دیگری نیست.»
پس از این ماجرا هنرمندان زیادی صحبت‌های حسینی را زیر سوال بردند. از این ماجرا تا امسال که فیلم «خائن کشی» به جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد، دوسال گذشت، هیچ مشکلی وجود نداشت تا این‌که با اعلام اسامی اعضای هیئت داوران چهلمین جشنواره فیلم فجر و عضویت شهاب حسینی در آن، مسعود کیمیایی، کارگردان فیلم «خائن کشی»، با انتشار نامه‌ای، خود را از دایره داوری جشنواره فجر کنار کشید؛ پیامی که نشان دهنده آن بود که این کارگردان پیشکسوت، برای همیشه از این رویداد سینمایی خداحافظی کرده است.
او نوشت:
«با احترام به هنرمندان و زحمت‌کشیدگان فیلم «خائن‌کشی»،...، این دوست در هشتادویک سالگی برای قضاوت شدن در سینما خودم را کنار می‌بینم و به این خط و نوشته از قضاوت بیرون می‌آیم.
دیگر هنرمندان فیلم «خائن‌کشی» به جای خود می‌مانند.
در این سنِ بسیار زحمت‌کشیده، برای قضاوت شدن درباره فیلمی به مفهوم آزادی، ایران، مقوله نفت، انگلیس و دکتر محمد مصدق تردید بسیار دارم.
عدالت همیشه نگران قضاوت است.»
در همین حال، پولاد کیمیایی هم، انصراف خود از جشنواره فیلم فجر را اعلام کرد. او در یادداشتی که اشاره تلویحی به حضور شهاب حسینی در گروه داوری داشت، نوشت:
«وقتی حقیقت آزاد نیست، آزادی حقیقت ندارد. قضاوت‌های بزرگ، کار آدم‌های کوچک نیست. من پولاد کیمیایی، فرزند گیتی پاشایی و مسعود کیمیایی، بازیگر سینما و کارگردان، با افتخار انصراف خود را از شرکت در جشنواره فیلم فجر اعلام می کنم.»
کارگردانی که پس از دریافت سیمرغ، از جشنواره خداحافظی کرد؟
رضا میرکریمی، که از فیلمسازان پس از انقلاب به شمار می‌آید و از دهه ۷۰ آغاز به کار کرده و تعداد سیمرغ‌هایی که گرفته از انگشتان یک دست تجاوز می‌کند، امسال پس از آیین پایانی جشنواره، با انتشار پستی،. او نوشت: «... سیمرغ آخر و جشنواره‌ای که دیگر نیست...»
میرکریمی حتی در آیین اختتامیه جشنواره هم حاضر نشده بود، و تورج الوند، بازیگر نقش اصلی فیلم «نگهبان شب» به جای او روی صحنه رفت و سیمرغ بلورین این کارگردان را دریافت کرد؛ این تنها تندیسی بود که فیلم میرکریمی، به دست آورد.
پیش از آغاز جشنواره هم، میرکریمی با آن دچار مشکل شده بود که همان ماجرای لو رفتن نسخه‌ای از فیلمش و دیده شدن آن توسط یک منتقد بود؛ رویدادی که هفته دوم دی رخ داد و اعتراض‌های زیادی به همراه داشت.
به دنبال این اتفاق، صادق میرکریمی، مجری طرح فیلم سینمایی «نگهبان شب»، به این اتفاق اعتراض و از جشنواره فجر انتقاد کرد. پس از این اعتراض از سوی عوامل فیلم «نگهبان شب»، دبیرخانه چهلمین جشنواره فیلم فجر اطلاعیه‌ای صادر و تاکید کرد به این موضوع رسیدگی خواهد شد؛ وعده‌ای که عملی نشد.
مهدویان دیگر چرا؟
محمدحسین مهدویان، یکی از کشف‌های جشنواره فیلم فجر در یک دهه گذشته بوده است و آثار او بارها توانسته‌اند سیمرغ‌ها و جایزه‌هایی را به خانه ببرند. با این حال، فیلم سینمایی «مرد بازنده» او که امسال روی پرده سالن اصلی برج میلاد رفت، دست خالی با چهلمین جشنواره فیلم فجر خداحافظی کرد.
او هم، دیگر کارگردانی بود که روز گذشته در اینستاگرامش اعلام کرد دیگر در جشنواره فجر شرکت نخواهد کرد. او در پستی اینستاگرامی نوشت: «جشنواره فیلم فجر برای من تمام شده. از دوران حضورم در جشنواره یادگارهای زیادی دارم، بیش‌تر از دو سیمرغی که گرفته‌ام. خاطرات بدش را از خودم دور می‌کنم تا جشنواره را با خوشی‌هاش به یاد بیاورم و همیشه برایم زیبا باقی بماند. تا همین‌جا و همین‌قدر برایم کافی است. حالا دیگر سودایی در سر ندارم. فقط شوق سینماست که خالص‌تر از قبل وسوسه‌ام می‌کند.»
جایزه‌ای که حذف شد و فیلمی که انصراف داد
جدا از قهر مسعود کیمیایی، رضا میرکریمی و محمدحسین مهدویان با جشنواره فیلم فجر، امسال یک کارگردان دیگر هم با برگزار کننده این رویداد سینمایی، دچار مشکل شد که به انصراف او انجامید.
انتخاب بهترین فیلم از نگاه مردم، یکی از چالش‌برانگیزترین سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر در دوره‌های گذشته بوده است که امسال با تصمیم مسوولان برگزاری، به ناگاه حذف شد. ماجرا از آن‌جا آغاز شد که و افراد دیگری چون علی سرتیپی، تهیه‌کننده فیلم «شهرک» هم نسبت به آن اعتراض کردند. پیرو همین اعتراض‌ها، مسعود نقاش‌زاده، دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر با اعلام این‌که گزارش‌های کمیته پیگیری نظرسنجی مردمی جشنواره نشان می‌دهد اطمینان کامل از صحت نتایج در بخش‌های مختلف به سادگی حاصل نمی‌شود، به همین دلیل بخش سیمرغ آرای مردمی را از چهلمین جشنواره فیلم فجر حذف می‌کند.
پس از این تصمیم، امیر بنان، تهیه‌کننده فیلم «ملاقات خصوصی» که تا آن لحظه، صدرنشین آرای مردمی بود، در اعتراض، با انتشار نامه‌ای، از جشنواره انصراف داد. او در این نامه نوشت: « نظر به عدم توجه به آرای مردمی در جشنواره فجر، حذف آن و از طرفی با عنایت به این‌که به زعم این حقیر، این تصمیم اثر وضعی بر سینمای ایران دارد، ضمن سپاس از حضرتعالی از شما و همکاران‌تان به این وسیله اعلام می‌دارم که فیلم «ملاقات خصوصی» را به کارگردانی امید شمس و تهیه‌کنندگی اینجانب از داوری جشنواره خارج کنید و ... امیدوارم جوابی برای حق‌الناسی که ضایع شد، داشته باشید.»
اما ساعاتی بعد که اسامی نامزدهای چهلمین جشنواره فیلم فجر اعلام شد، فیلم «ملاقات خصوصی» در چند بخش نامزد شده بود و همین موضوع صدای اعتراض تهیه‌کننده و دیگر عوامل فیلم را دوباره بلند کرد، که دبیر جشنواره در پاسخ به اعتراض عوامل گفت: «فیلمسازان، تهیه‌کنندگان و کارگردانان قبل از اعلام فیلم‌های خود به جشنواره، آیین نامه‌ای را امضا می‌کنند. بر اساس این آیین نامه، آنان حق انصراف و خارج کردن فیلم‌های خود آن هم چند ساعت قبل از پایان جشنواره ندارند.»
به دلیل همین ماجرا، عوامل «ملاقات خصوصی» در مراسم اختتامیه حاضر نشدند و در نهایت، هوتن شکیبا و پریناز ایزدیار، پستی را در اینستاگرام‌شان منتشر کردند و نوشتند: «بالاخره تمام شد. سهم ما از این جشنواره تشویق‌ها و محبت‌های شما مردم عزیز و تماشاگران و همکاران و منتقدان فیلم بود که راستش را بخواهید با هیچ چیزی در این دنیا قابل قیاس نیست. چه جایزه‌ای بهتر از این‌که ببینی اثری که ساختی به دل مردم نشسته و دوستش دارند... اما همچنان شرمنده‌ایم که آرای مردمی لحاظ نشد و این بدان معنی است بخش مهم و جایزه بزرگ فجر که شأن آن برگرفته از رکن اصلی سینما که همانا تماشاگران است، کنار گذاشته شده...»
چهلمین جشنواره فیلم فجر به پایان رسید، ولی جدا از کم و کاستی‌ها و رویدادهایی که نشان داد مدیریت این رویداد سینمایی، در چهلمین سال، نتوانست خاطره خوشی از برگزاری آن به یاد بگذارد، باید منتظر نشست و دید آیا فیلمسازانی هم که داعیه خداحافظی با آن را دارند، سال‌های بعد هم بر سر قول خود خواهند ماند؟