به گزارش رویداد ایران به نقل از ایسنا، تورنمنت دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اواخر پاییز گذشته آغاز شد؛ باز هم همچون همیشه با فراخوان‌ها و اطلاعیه‌های اولیه.
۱۳ آذرماه ۱۴۰۰ بود که از انتصاب رئیس این رویداد خبر رسید؛ «یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی حکمی علی رمضانی را به عنوان رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران منصوب کرد».
۱۵ آذرماه بود که دومین نمایشگاه مجازی کتاب، پای طراحان و هنرمندان را نیز به بازی کشاند و برای طراحی پوستر این رویداد فراخوان داد.
پس از این، در ۶ دی‌ماه فراخوان بخش بین‌الملل «نمایشگاه مجازی کتاب تهران» منتشر شد و از کلیه ناشران، مؤسسات فرهنگی، نهادها، انجمن‌ها، تشکل‌های نشر و آژانس‌های ادبی واجد شرایط دعوت شد تا برای حضور در بخش بین‌الملل «دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران» ثبت‌نام کنند.
۸ دی‌ماه بود که جزئیاتی بیش از پیش درباره این رویداد منتشر شد؛ رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب با اعلام زمان ثبت‌نام ناشران داخلی، از زمان تقریبی برگزاری این رویداد خبر داد.
۱۱ دی ثبت‌نام ناشران داخلی برای نمایشگاه مجازی کتاب شروع شد.
۱۲ دی، همزمان با این‌که هماهنگی‌های لازم برای برگزاری «دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران» انجام شد، معاون ارتباطات و پاسخگویی دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از ثبت‌نام ۶۵۳ ناشر داخلی پس از گذشت یک روز از آغاز ثبت‌نام ناشران برای حضور در این رویداد خبر داد.
۱۴ دی‌ماه همزمان با انتشار خبری درخصوص آخرین مهلت ثبت‌نام ناشران برای نمایشگاه، زمان ثبت‌نام ناشران و نمایندگی ناشران خارجی برای حضور در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران نیز اعلام شد.
پس از اعلام فرصتی برای رفع نواقص ثبت‌نامی به ناشران در روزهای میانی دی‌ماه ۱۴۰۰، ۱۹ دی بود که در جلسه هماهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با شرکت ملی پست، بر همکاری‌های دوجانبه برای ارسال به‌موقع و درست کتاب‌ها به دست مخاطبان تاکید شد.
همه چیز در هیاهوی برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب بود که ناگهان یک پایان نگاه‌های منتظر این رویداد را نگران کرد؛ ماجرا از این قرار بود که نمایشگاه مجازی کتاب استان آذربایجان غربی با احوالی نگران‌کننده به پایان رسید؛ نگرانی‌ای که البته بررسی‌ها نشان می‌دادند چندان هم دور از انتظار نیست. حتی علیرضا نوروزی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی در مراسم پایانی این رویداد در حالی از فروش ۴ هزار و ۵۳۸ جلد کتاب خبر داده بود که به گفته او، این میزان فروش نسبت به جمعیت ۳ میلیونی استان «بسیار پایین» بود.
اندکی بعد پای مخاطبان نیز آرام‌آرام به این رویداد باز شد؛ ۲۱ دی‌ماه، زمان ثبت‌نام برای دریافت بن اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیئت علمی، طلاب و دانشجویان سراسر کشور در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اعلام شد.
و بالاخره نوبت به پرسش و پاسخ درباره دومین نمایشگاه مجازی کتاب رسید. رئیس این رویداد در نشستی خبری که در روز ۲۶ دی برگزار شد، به توضیحاتی کلی درخصوص بهبود زیرساخت نمایشگاه، و ثبت‌نام ۲۰۱۴ ناشر و افزایش ۱۵ درصدی نسبت به سال گذشته بسنده کرد و البته گفت که مخاطبان چهار روز قبل از آغاز نمایشگاه می‌توانند به سامانه نمایشگاه مراجعه و کتاب‌های خود را خریداری کنند.
خبر آغاز ثبت‌نام سازمانها و نهادها برای دریافت بن کتاب که توسط مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شد، از آخرین خبرهای قابل توجهی بود که پیش از آغاز این رویداد رسید.
اما تجربه نخست این رویداد مجازی منجر به اظهار نظرهایی درباره دومین نمایشگاه مجازی کتاب پیش از آغازش شد؛ در حالی که سیدمحمدباقر کتابچی با گله از وضعیت کاغذ و نشر می‌گفت که انتشارات و کتابفروشی «اسلامیه» امکانات آمدن به نمایشگاه مجازی کتاب را ندارد، از سوی دیگر سیدمحمد طباطبائی، نویسنده و روزنامه‌نگار با انتقاد از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفته بود که برای حمایت از کتابفروشی‌های مستقل از نمایشگاه مجازی کتاب نمی‌خرد.
برخی از ناشران نیز امیدوار بودند تا انتقادات‌شان از نخستین دوره این رویداد، برای بهبود دومین نمایشگاه مجازی کتاب شنیده شود؛ منوچهر علیپور، مدیر نشر واش و نویسنده معتقد بود فرصتی که وزارت ارشاد برای ارسال کتاب‌ها به ناشران می‌دهد، به نظر کافی نیست و می‌گفت: سال گذشته مردم از این بابت گله می‌کردند که چرا وزارت ارشاد کمکی نمی‌کند تا ما بیشتر کتاب بخریم. اگر این گستردگی و حمایت را بیشتر کنند، بد نخواهد بود.
در آن زمان، مرتضی زینعلی، مدیر نشر جامعه‌نگر نیز که معتقد بود استفاده از پلتفرم نمایشگاه مجازی کتاب باید برای ناشران و مخاطبان راحت‌تر شود، می‌گفت: در حالی که قرار است دومین نمایشگاه مجازی کتاب برگزار شود، هنوز شاهد حرکت رو به جلویی درخصوص آن نبوده‌ایم.
عباس حسین‌نژاد، مدیر نشر پرنده و همچنین طنزپرداز هم با بیان این‌که حیف است کتابفروشی‌ها یک‌یکی تعطیل شوند، می‌گفت: به دو دلیل در نمایشگاه شرکت نکردیم؛ هم‌این‌که به دلیل جابه‌جایی خودمان برای‌مان حضور در این رویداد سخت بود و دیگر این‌که ترجیح دادیم کتاب‌های‌مان در کتابفروشی‌ها توزیع شود. و از این طریق کتابفروشی‌ها مقداری تقویت شوند.
مدیر شهر کتاب دانشگاه نیز در صفحه توییتری خود نوشته بود: «نمایشگاه مجازی کتاب توی بهمن‌ماه یعنی یک تبر تیز و محکم بردار بزن به کمر کتابفروشی‌ها.
خیلی خیلی ممنونیم که مدت‌زمان نفس‌های آخرمون رو برامون کوتاه می‌کنید.»
با این همه، سایت دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای جست‌وجو، انتخاب کتاب و افزودن آن به بخش علاقه‌مندی‌ها از روز چهارشنبه (بیست‌ونهم دی‌ماه ۱۴۰۰) در حالی به روی مخاطبان باز شد که همچنان عده‌ای از مخاطبان کتاب معتقد بودند خرید از فروشگاه‌های اینترنتی برای‌شان به‌صرفه‌تر است و نمایشگاه کتاب‌ها را گران‌تر می‌فروشد! که البته در این بین، توجه به مسئله فروش کتاب‌های قاچاق نیز نکته‌ای است که در نظر بسیاری از آن‌ها مغفول می‌ماند.
همزمان با این بازگشایی، دو پویش نیز به راه افتاد؛ پویش ملی «نذر کتاب» و پویش کتاب‌خوانی با نام «#من-هم-کتاب-خریدم» با هدف «ترویج کتاب و کتاب‌خوانی».
همچنین این در حالی بود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی توییتری با اشاره به برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، از عرضه ۲۰۰ هزار عنوان کتاب همزمان با این نمایشگاه خبر داد.
در نهایت، مراسم افتتاحیه «دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران» در روز دوم بهمن‌ماه برگزار و این رویداد رسما افتتاح شد.
هر چند خبری از مشکلاتی که سال گذشته با ایجاد اختلال در نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب کام مخاطبان کتاب را تلخ کرد، نبود اما ایسنا در گفت‌وگوهایی به سراغ ارزیابی فنی این رویداد از نگاه کارشناسان فنی رفت.
برای مثال میلاد افشاری، مهندس شبکه، هم‌بنیان‌گذار «ایرناگ» و از اعضاء(PC Member) رایپ ان سی سی (RIPE NCC) که زودتر باز کردن سایت نمایشگاه مجازی کتاب برای رفع اختلالات را راهکاری استاندارد و منطقی نمی‌دانست، پیشنهاد کرد: در این خصوص بهتر است از سرویس‌های CDN یا همان توضیح محتوا که توسط شرکت‌هایی مثل ابر آوران ارائه می‌شود، استفاده شود.
همچنین امیر جمالی، برنامه‌نویس و کارشناس نرم‌افزار معتقد بود می‌توان انتظار خیلی بالاتری از سایت نمایشگاه مجازی کتاب داشت، و ضمن بررسی‌هایی به ارائه پیشنهادهایی برای طراحی اپلیکیشن این رویداد و همچنین امکان خرید کتاب‌های الکترونیک پرداخت.
وحید باقی، دیتاساینتیست هم معتقد بود طراحی برخی قسمت‌های سایت نمایشگاه مجازی کتاب خیلی باعجله و فقط برای رفع تکلیف انجام شده است و با انتقاداتی از پلتفرم این رویداد گفت: این سایت قرار است نمایشگاه مجازی کتاب باشد نه نمایشگاه مجازی جلد کتاب!
این در حالی بود که برخی بحث‌ها مبنی بر اطلاعاتی که این رویداد حین خرید از کاربران دریافت می‌کند، منجر شد تا به سراغ پوریا گلشن‌راد، تحلیل‌گر داده و برویم و از او درخصوص میزان اهمیت تحلیل داده‌های دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و چگونگی استفاده از خروجی آن بپرسیم. گلشن‌راد نیز معتقد بود: دیتایی که در این پلتفرم جمع می‌شود، هم خیلی جذاب است و هم می‌توان از ابعاد مختلف آن موارد گوناگونی را بررسی کرد و در عین حال از ایده‌هایی برای تحلیل آن‌ها گفت.
اما کار بررسی فنی این رویداد ما را به رخدادهایی رساند که شاید انتظار می‌رفت به جای بخش خصوصی از زبان متولیان برگزاری این رویداد شنیده شود.
مثلا صابر مسگری، مسئول تیم CDN شرکت ابر آروان و برنامه‌نویس از تغییرات سایت دومین نمایشگاه مجازی کتاب در استفاده از خدمات فضای ابری و نیز دیگر حوزه‌ها گفت و به بهبود وضعیت این بستر نسبت به تجربه نخست خود اشاره کرد. از سوی دیگر، فرید ستاری، مدیرعامل شرکت هم‌روش به این سوال پاسخ داد که «چرا نمایشگاه مجازی کتاب امسال مختل نشد؟».
علی‌رغم انتشار این مطالب، همچنان پاسخ یا توضیحی از سوی نهاد برگزارکننده دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران درخصوص صحت‌سنجی تغییرات رخ‌داده نرسید. این حتی در حالی است که پیگیری‌های خبرنگار ایسنا برای گفت‌وگو با سیدسهیل طباطبایی جعفری، توسعه‌دهنده سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران نیز هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است.
اما از پلتفرم برگزاری رویداد که بگذریم، ماجرای ارسال کتاب‌ها نیز مسائلی را به همراه داشت. علاوه‌بر ارسال یکی‌یکی کتاب‌ها که مشکلات سال گذشته را تکرار کرد، به‌نظر می‌رسید این رویداد ناشران را غافلگیر کرد؛ علی‌رغم تبلیغات گسترده‌ای که مبنی بر ارسال رایگان کتاب در نمایشگاه مجازی کتاب انجام می‌شد، طی پیامکی به ناشران در دقیقه ۹۰ اعلام شد که هزینه پست کتاب به عهده ناشر است؛ گفته می‌شد این اقدام باعث شده برخی ناشران برای عرضه کتاب‌های‌شان پا پس بکشند.
البته ستاد برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران درباره تعرفه‌های پستی ارسال کتاب از سوی ناشران به خریداران کتاب اطلاعیه‌ای منتشر و اعلام کرد حمل‌ونقل پستی بسته‌های با قیمت فاکتور کمتر از ۵۰هزار تومان (پانصد هزار ریال) رایگان است.
پاکت‌هایی که به دست مخاطبان می‌رسید هم البته نشان‌گر هزینه پست تحمیل‌شده بر ناشر و گواهی بر این ماجرا بود.
مرسولاتی که بعضا با انتقادهایی هم همراه شدند؛ یکی از کاربران فضای مجازی با انتشار عکسی از مرسوله خود نوشت: «در کتاب‌های که از نمایشگاه مجازی کتاب تهیه کردم فاجعه‌بارترین بسته‌بندی مربوط به انتشارات همشهری بود دریغ از یک پاکت پستی!»
علاوه‌بر این، تغییری نیز نسبت به سال گذشته در فرآیند ارسال کتاب‌ها دیده می‌شد؛ در حالی که سال گذشته با انجام هر مرحله از پست کتاب پیامکی برای خریدار ارسال می‌شد اما انگار امسال هیچ پیامکی از وضعیت سفارش‌ها به دست خریداران نرسید.
در حالی که در ۸ بهمن‌ماه، ثبت‌نام برای یارانه اعتباری خرید کتاب مجددا باز شد، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد در روز بعد از محل برگزاری این رویداد بازدید کرد و در جمع خبرنگاران سخن گفت.
دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران البته به جز برخی سکوت‌های پی‌درپی که به‌نظر برای دوری از حاشیه بود، رفع اختلالات و ... تفاوت‌های دیگری هم با رویداد سال گذشته داشت و آن هم انتشار به موقع جزئیات آمار برگزاری آن بود. رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب در ۱۸ بهمن با بیان جزئیات آمار این نمایشگاه، با اشاره به این‌که در این رویداد از گروه موضوعی کودک و نوجوان استقبال بیشتری صورت گرفت، از این‌که جوانان بیشترین خرید را از این نمایشگاه انجام دادند گفت و بیان کرد: در سال گذشته ۵۴.۸۵ درصد فروش کتاب در حوزه آثار تالیفی بود اما در این نمایشگاه ۵۷.۵۱ درصد فروش کتاب به کتاب‌های تالیفی اختصاص دارد و این نشان از توجه بیشتر مخاطبان به آثار نویسندگان کشورمان دارد.
این در حالی بود که بر اساس اعلام وزیر ارشاد، این نمایشگاه بیش از ۱ میلیون و ۳۳۱ هزار نسخه کتاب به ارزش ۸۵۲ میلیارد ریال به فروش رساند.(بررسی‌ها نشان می‌دهد توییت وزیر ارشاد که با آن این خبر اعلام شد، بیشترین میزان ریتوییت را در میان توییت‌هایی که با کلیدواژه دومین نمایشگاه مجازی کتاب منتشر شده، داشته است)
اما بررسی‌های خبرنگار ایسنا به واسطه ابزار "app.brandmentions" نشان می‌دهد که بیشترین هشتگ‌هایی که همراه با هشتگ «دومین_نمایشگاه_مجازی_کتاب» در فضای مجازی زده شدند، «انقلاب_اسلامی»، «عدالت_فرهنگی»، «دولت_مردمی»، «آمار»، «نمایشگاه_مجازی_کتاب»، «بازار_کتاب»، «تورم» و «کتاب» هستند.
کلمات نامرتب ابر کلمات دومین نمایشگاه مجازی کتاب فریاد احوال ناخوش نشر و کتابفروشی‌ها را فریاد می‌کشند یا رویدادی که به نظر می‌رسید توانسته بود موفق‌تر از سال گذشته ظاهر شود؟