مرثیه‌ای برای فرش دستباف یزد/ سایه مشکلات بر سر هنر اصیل "ایرانی ـ یزدی"
به گزارش خبرگزاری تسنیم از یزد، در ایام قدیم، در خانه ایرانی‌ها حداقل یک فرش دست بافت وجود داشت یا حداقل یک عضو خانواده به هنر فرش‌بافی مشغول بود.
فرش دستبافت هنر صنعتی برگرفته از طرح‌ها و رنگ‌های متنوع که با گره خوردن تار و پود آثاری فاخر آفریده می‌شوند و پیش از هر چیز هزار آفرین باید گفت به دستان هنرمندانی که این چنین خانه‌ها را با هنر دست خود به زیبایی فرش می‌کنند.
فرش دست بافت هنری که هر منطقه ایران نوع بافت، طرح و رنگ ویژه خود را دارد و هر کدام با داشتن تاریخچه‌ای عظیم از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند اما در این سال‌های اخیر مشکلات زیادی بر سر راه بافندگان فرش پیش آمده و کارگاه‌های قالی بافی رونق گذشته را ندارند؛ مشکلاتی که اگر حل نشوند خیلی زود این هنر دست زیبا به ورطه فراموشی رفته و روزبه‌روز بافندگانش کمتر می‌شود.
علی‌رضا نیکخواه، رئیس اتحادیه فرش دست بافت استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در یزد اظهار داشت: یکی از مشکلات اصلی، اهمیت ندادن به بافندگان و قطع شدن بیمه آن‌هاست که در حدود پنج یا 6 سال است که بیمه قالی‌بافی قطع شده و تنها قدیمی‌ها بیمه هستند و بافندگان جدید بیمه نمی‌شوند.
وی گفت: طبق آمار سازمان صمت 25 هزار بافنده در استان یزد داریم که به احتمال زیاد بسیار بیشتر از این رقم هستند ولی تنها 10 درصد آن‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارند، لایحه بیمه قالی‌بافان هر سال به مجلس می‌رود اما احتمالا به دلیل بودجه کم حذف می‌شود که دلیل اصلی آن را باید نمایندگان مجلس توضیح دهند.
صادرات فرش دست بافت یزد نداریم
رئیس اتحادیه فرش دست بافت استان یزد با اشاره به اینکه فرش دست بافت یزد فرشی اصیل و بادوام است، بیان کرد: فرش دست بافت یزد اصالت خود را حفظ کرده و با دوام و قیمت مناسبی که دارد همه جای ایران خریدار آن هستند و تقریبا می‌توان گفت در فروش داخلی کشور مشکل نداریم ولی مشکل اصلی ما صادرات فرش است که در حال حاضر اصلاََ صادرات فرش دست بافت یزد را نداریم.
وی تشریح کرد: چون بازار هدف فرشِ دست بافت کشورهای اروپایی و آمریکا هستند، تحریم‌ها بر بازار صادرات و قیمت فروش تأثیر گذاشتند ولی می‌توان با ایجاد راهکارهایی بازارهای جدیدی را در کشورهای اطراف که تحریم بر آن‌ها تأثیر ندارد، پیدا کرد ولی به دلیل زمان‌بر بودن و نیاز به تبلیغات و پرپایی نمایشگاه‌های متعدد داشتن، عملا کاری برای صادرات به این کشورها هم انجام نمی‌شود.
نیکخواه با اشاره به اینکه تمام مواد مصرفی فرش دست بافت تولید داخل است، بیان کرد: تقریباََ فرش دست بافت برای مسئولین، هنری فراموش شده است و اهمیت زیادی به آن نمی‌دهند درصورتی که اشتغال و ارزآوری بسیار خوبی دارد به ویژه برای بانوان و افرادی که به دنبال شغل دوم هستند، کار مفید و خوبی است.
وی گفت: گاهی اوقات به طور مقطعی در نخ پشمی و نخ چله که از جنس پنبه است، دچار کمبود می‌شویم چراکه با قیمت دلار خرید و فروش می‌شود و گاهی صادراتش به دلیل گران‌تر خریدن به صرفه‌تر است تا اینکه نخ فرش شود، گاهی در سال 100تا 150 درصد نخ چله گران می‌شود درصورتی که دستمزد قالی‌بافان آنقدرها گران نم‌شود و ما زمانی می‌توانیم دستمزد خوب بدهیم که صادرات خوبی داشته باشیم یعنی فرش را با ارز بفروشیم در بازار داخلی نمی‌توانیم دستمزد توبی به بافنده بدهیم.
رئیس اتحادیه فرش دستبافت استان افزود: در اصل مزد دادن که عدالت رعایت نمی‌شود ولی نسبت به چتد سال قبل وضعیت بهتر شده، در حال حاضر بافنده‌ای که در روز هشت ساعت کار می‌کند حدود سه میلیون تومان دستمزد می‌گیرد ولی این مبلغ برای هنری که انجام می‌شود، کم است چرا که فرش را نباید فقط مزد کارگری حساب کرد هنر آن را هم باید در نظر گرفت چرا که کار هرکسی نیست.
وی با اشاره به اینکه الآن فرصت طلایی برای خرید فرش دست بافت است، بیان کرد: فرش دست بافت نسبت به کالاهای دیگر، نسبت به مواد اولیه و تورم هنوز قیمتی ندارد برای مثال مواد اولیه فرش دست بافت چند برابر شدند ولی قیمت خود فرش دو سه برابر بیشتر نشده است.
طرفداران قالی‌بافی مثل سابق نیستند
فرش دست بافت که روزگاری یکی از کالاهای تاجران برای داد و ستد بوده و بانوان زیادی مشغول به آن بودند، این روزها بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل یا نیمه تعطیل شدند و به دلایل متعددی از جمله بالا نبودن دستمزد و گرانی مواد اولیه به سختی روزگار خود را می‌گذرانند و این مشکلات را عده کمی از بانوان هنرمند باقیمانده این سرزمین در تار و پود فرش‌ها می‌بافند تا حداقل نماد کوچکی تز این هنر بافی بماند.
اعظم اشرافی یکی از بافندگان فرش دستبافت که از بچگی قالی بافی را شروع کرده و از سال 1390 در کارگاه قالی بافی خودش کار می‌کند، اظهار داشت: سختی کار قالی بافی بسیار بالا و درآمد آن بسیار پایین است در حال حاضر قالی بافی طرفداران سابق را ندارد.
وی گفت: درحال حاضر تنها پنج نفر در کارگاهش به صورت پاره وقت هستند زیرا افراد قبلی مسن شده و توانایی بافت قالی را ندارند و الآن هم که به دلیل به صرفه نبودن کارگر بسیار کم شده است.
این بافنده فرش دست بافت افزود: سال‌های اول، سالانه در حدود سه جفت فرش 9متری بافته می‌شد اما الآن تقریبا کارگاه‌ها تعطیل است اگر کارگر روزی هشت ساعت مرتب بیاید یک جفت 9متری در سال بافته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بیشتر جوانان به سمت کارخانه‌ها رفتند، تشریح کرد: ساعتی 90 تا 100 هزار تومان برای کارگران دستمزد معین شده که در ماه بین دو میلیون و 300 هزار تومان تا دو میلیون و 800 هزار تومان و نهایتا با اضافه کاری سه میلیون تومان می‌شود.
اشرافی علت اصلی وخامت حال قالی بافی را ارزانی کار و گرانی مواد اولیه دانست و گفت: چون صادراتی نداریم ارزش کار، پایین آمده، حتی فروشندگان هم در سال گاهی اوقات فرشی خرید و فروش نمی‌کنند چراکه صرفه اقتصادی برایشان ندارد، اگر فرش صادر می‌شد و دستمزدها بالاتر می‌بود حداقل کسانی که کارشان قالی بافی است بالاخره ترغیب می‌شدند و در این کار باقی می‌ماند و یا کار را به دست بچه‌هایش می‌سپردند.
وی با اشاره به اینکه مسئولان بهتر می‌دانند که مشکل کار کجاست و چه کار کنند که مشکل رفع شود، بیان کرد: اگر وضعیت بهتر شود بدون شک بسیاری از کارگرها به سمت کار قالی برمی‌گردند.
قالی بافی هم از جمله هنر صنعت‌هایی است که نیازمند توجه ویژه مسئولین در بخش داخلی و صادرات است تا هنرمندی دستان زحمتکش قلی‌بافان ارج نهاده شده و از همه مهمتر شرایط بهتری برای احیای این هنر در بین نسل جوان فراهم شود.