نخلداری قراردادی؛ پیش نیاز توسعه تجارت جهانی خرما
مسعود لطیفیان در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه کشورهای خاورمیانه بزرگترین صادرکنندگان خرما در جهان هستند، گفت: این در حالی است که ایران بعد از مصر دومین کشور تولید کننده خرما در جهان است اما در بین کشورهای صادر کننده این محصول در رتبه چهارم قرار دارد.
وی ادامه داد: با استفاده از سیستم های نوین نخلداری تعدادی از کشورها نظیر مصر توانسته‌اند میزان تولید خرمای خود را در هر هکتار به "حدود ۶ برابر میانگین جهانی" برسانند. این در حالی است که سطح زیر کشت ایران چندین برابر کشور مصر است.
عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اضافه کرد: در سال ۲۰۲۰، ارزش بازار جهانی خرما در حدود ۱۳.۴ میلیارد دلار آمریکا بوده و پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ به ۱۶.۲۵ میلیارد دلار برسد. بازار تجارت خرما یک بازار جهانی است که حدود ۵.۴ میلیون تن میوه در آن عرضه می شود. در سال ۲۰۲۰، تونس با صادرات حدود ۲۹۹ میلیون دلار آمریکا بزرگترین صادرکننده خرما در سراسر جهان بود و پس از آن عربستان سعودی با صادراتی به ارزش حدود ۲۴۶ میلیون دلار قرار دارد.
وی تصریح کرد:سیستم‌های تولید و تجارت محصول خرما به سرعت در دنیا در حال تغییر هستند. یکی از عوامل مهم این تغییر، افزایش جمعیت جهان و تقاضای جهانی برای این محصول انرژیک و مفید است. انتظار می رود جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر برسد و با این شرایط نخلستان‌های جهان به طور فزاینده‌ای به یک دارایی استراتژیک برای کشورهای خرماخیز تبدیل می‌شوند.
لطیفیان با بیان اینکه در بسیاری از کشورهای خرماخیز نخلستان‌های کوچک به سرعت در حال تکه تکه شدن هستند، گفت: از سوی دیگر زنجیره ارزش افزوده و صادرات سازمان یافته خرما به دلیل خرده فروشی قابل گسترش و تثبیت نیست. برای دولت یکی از چالش‌های اساسی شناسایی راهکارهای برای افزایش بهره وری تولید خرما و بهبود معیشت تولیدکنندگانی است که دارای نخلستان‌های کوچک بوده و ارائه خدمات مورد نیاز مانند دسترسی به اعتبار، دانش فنی و اطلاعات بازار برای آنها فراهم نیست.
به گفته وی یکی از راه‌های ممکن برای ایجاد پیوند بین تولیدکنندگان خرما و صادرات، نخلداری قراردادی است. اگر چه طرح این موضوع در ایران جدید نیست، اما سوالات جدی را هم برای نخلداران و هم برای سیاست‌گذاران ایجاد می‌کند. نخلداران به طور فزاینده‌ای برای امضای قراردادهای نخلداری دعوت خواهند شد. اما سئوال این است که آیا چارچوب فنی و استراتژیک این اقدام به درستی مطالعه شده است؟ با توجه به اهمیت تجارت جهانی خرما، نحوه اجرایی کردن نخلداری قراردادی چه تاثیری بر تجارت این محصول در کلاس جهانی دارد؟
عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در ادامه گفت: بحث تجارت خارجی خرما از مباحث مهم در توسعه نخلداری کشور است. اثربخشی نخلداری قراردادی وابسته به این است که سیاست دولت در اجرایی کردن این استراتژی تا چه حدود متوجه بازارهای خارجی و تابع نیازهای آن است. نخلداری قراردادی وسیله‌ای برای گسترش بازار خارجی، تقسیم کار، افزایش کارائی، بهبود بهره وری و رشد و توسعه اقتصادی است و به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی در صنعت خرما عمل می‌کند.
وی در پایان گفت: برای اینکه در فرآیند جهانی شدن اقتصاد و صادرات خرما بتوانیم سهم معقولی را به خود اختصاص داده و با گذشت زمان جایگاه خود را بهبود بخشیم باید مزیت‌های بالفعل صنعت خرمای کشور را شناسایی کرده تا در صحنه تجارت جهانی مزیت‌های مطلوب‌تری را کسب کنیم. نخلداری قراردادی و توسعه زنجیره ارزش خرما در کشور می‌تواند سرآغازی برای رسیدن به توسعه پایدار تجارت محور خرما باشد.