مرگ بی‌صدای تالاب‌های همدان/ تالاب "آق‌گل و چم‌شور" خشک شدند

 تالاب‌ها به عنوان یکی از اکوسیستم‌های حیاتی کره زمین نقش مهمی در بقای گونه‌های گیاهی و جانوری ایفا می‌کنند و بسیاری از چرخه‌های حیات ارتباط مستقیمی با تالاب‌ها دارند و 40 درصد ماهی‌ها در داخل تالاب‌ها زندگی می‌کنند.
تالاب ها همچنین به دلیل داشتن ذخایر منابع آبی از سیل، فرسایش خاک و همچنین ایجاد گرد و غبار محلی جلوگیری می‌کنند و در حفظ و ثبات اتمسفر نقش مهمی دارند.
بنابر نظر کارشناسان ارزش اقتصادی تالاب‌ها حدود 10 برابر جنگل‌ها و 200 برابر زمین‌های زراعی است یک تالاب در هر هکتار بین پنج هزار تا 21 هزار دلار به انسان‌ها خدمات مستقیم و غیرمستقیم می‌دهد. به همین دلیل از بین رفتن تالاب‌ها خطراتی جدی برای گونه های گیاهی و جانوری وابسته به آن و جوامع محلی اطراف آن دارد. در استان همدان دو تالاب آق، گل و چم‌شور شرایط حادی دارند و خشک شده‌اند.
در این باره راضیه زندی‌پاک، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در همدان اظهارداشت: تالاب‌ها نقش مهمی در ایجاد و حفط چرخه طبیعت و بقای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری ایفا می‌کنند و یکی از مهمترین عملکرد تالاب‌ها این است که همانند یک سد طبیعی عمل می‌کنند و مانع از بروز سیل می‌شوند و همچنین به عنوان محل و منبع تغذیه زندگی پرندگان هستند.
وی بیان کرد: محیط‌های تالابی اکوسیستم‌هایی هستند که موجودات آبزی و گیاهان مختص به خودشان را دارند و در تصفیه آب و جذب دی‌اکسید‌کربن که یک گاز  گلخانه‌ای مهم و عامل گرم شدن زمین است، نقش بسزایی را ایفا می‌کنند.
این دانشجوی دکترای محیط زیست با اشاره به وضعیت حاد دو تالاب چم‌شور و شیرین‌سو در استان همدان گفت: با از بین‌رفتن و خشک‌شدن تالاب‌ها بیابان‌زایی افزایش پیدا می‌کند و خسارات جبران ناپذیری به استان وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه عدم فرهنگ‌سازی و آشنایی اهالی بومی اطراف تالاب‌ها یکی از دلایل خشکی آن‌ها است افزود: فعالیت‌های کشاورزی در حریم تالاب‌ها و استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها که سبب  ورود آلاینده‌ها به داخل تالاب‌ها می‌شوند و همچنین صید و شکار بی‌رویه در محیط‌های تالابی سبب تخریب و از بین رفتن تالاب‌ها می‌شود.
*طراحی برنامه جامع مدیریت تالاب آق‌گل
در ادامه مهدی صفی‌خانی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در همدان اظهارداشت: استان همدان دارای 3 تالاب طبیعی آق گل، چم‌شور و پیرسلمان و دارای 2 تالاب سد دست‌ساز شیرین‌سو و آبشینه است.
وی با بیان اینکه تالاب آق‌گل و چم‌شور خشک شده‌اند، افزود: تالاب چشم‌شور واقع در شهرستان اسدآباد سالهاست که خشک شده اما دیگر تالاب این شهرستان به نام پیرسلمان احیا و در کل سال در آن آب جاری است، امسال تالاب آق‌گل هم که در مرز مشترک استان همدان و مرکزی قرار دارد به دلیل شرایط خشکسالی که در کشور حاکم است خشک شد.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان اظهار داشت: بهترین راهکار برای احیای تالاب‌ها استفاده از ظرفیت‌های موجود همه دستگاه‌ها است که می‌توانند دخیل و اثرگذار بر روی استفاده از منابع منطقه به لحاظ برداشت‌هایی که ممکن است اتفاق بیفتد باشند.
وی ادامه داد: به طور مثال در بحث کشاورزی نوع کشت و الگوی آبیاری را باید به گونه ای مدیریت کنند که کمترین استفاده از منابع زیرزمینی و سطحی را داشته باشیم یا در بخش منابع طبیعی با اجرای عملیات آبخیزداری و مرتعداری به مدیریت مصرف آب کمک کنند.
صفی‌خانی بیان کرد: سازمان محیط زیست در راستای حمایت از تالاب‌ها در خصوص مسائل فرهنگی، اجتماعی و همچنین ارتقای دانش جوامع محلی و ایجاد اتحاد بین دستگاه‌ها به سمت راهکاری عملی و طراحی برنامه جامع مدیریت تالاب‌ها رفته است که  در تالاب آق‌گل این طرح کلید خورده و با حضور همه دستگاه‌های اداری مرتبط با موضوع تالاب و جوامع محلی در دو استان  همدان و مرکزی دور هم جمع شدند و در کارگاه‌های متعددی که حدودا دو سال به طول انجامیده از تمام منظرهایی که می‌توان به احیای تالاب‌ها کمک کرد موضوع مورد بررسی قرار داده‌ شده و نهایتا منجر به تدوین برنامه‌ای شد که آن  برنامه چراغ راه همه دستگاه‌ها است.
وی تصریح کرد: این برنامه تحت عنوان برنامه جامع مدیریت تالاب آق‌گل در شورای برنامه‌ریزی استان همدان و مرکزی مصوب شده و به عنوان سند بالادستی محسوب می‌شود که می‌تواند تالاب را که احیا و مشکلاتش حل شود.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان افزود: قطعا با توجه به اینکه تصویب این سند اخیرا انجام شده و هم اکنون درصدد شروع و اجرای برنامه‌های آن هستیم باید به سمتی برویم که برنامه‌ها تک به تک اجرا بشود و هر دستگاه با اجرای برنامه‌های چندساله‌ای که برای آن تدوین شده به احیای تالاب کمک کند که قطعا انجام این فرایند نیاز به همکاری دو استان همدان و مرکزی است.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی افزود: شرایط اقلیمی در مدیریت تالاب‌ها بسیار موثرند و امیدواریم با حداقل بارندگی و نزولات جوی شاهد احیای تالاب باشیم.
صفی‌خانی اظهارداشت: بودجه احیای تالاب‌ها از معاونت دریایی سازمان محیط زیست تامین می‌شود و بنابر نیاز تالاب‌ها در مسائلی همچون کارهای سازه‌ای، لایه‌برداری و سایر کارهای اجرایی بودجه‌ای پیش‌بینی کرده‌اند.
*نقش جوامع محلی در حفاظت از تالاب‌ها
وی با اشاره به نقش مهم جوامع محلی در حفظ، نگهداری و احیای تالاب‌ها گفت: در هر برنامه‌ای که در دستگاه‌های اداری انجام می‌شود اگر همراهی و حضور جوامع محلی نباشد عملا کار بی‌نتیجه‌ای است و مردم محلی باید در زمینه اجرای برنامه در هر دستگاه همراه باشند.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان ادامه داد: به طور مثال در خصوص تغییر الگوی کشت باید جوامع محلی همراهی کنند و بستر همکاری و زمینه‌ساز اجرایی شدن 100 درصد این برنامه جوامع محلی هستند.
*نقش مهم تالاب‌ها در کاهش گرد و غبار محلی
وی تشریح کرد: اولین قشر آسیب پذیر و سودبر از خشکی و احیای تالاب علاوه بر گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در تالاب جوامع محلی هستند و اثرات تالاب‌ها بر روی روی سفره‌های آب زیرزمینی و بحث‌های آب و هوایی از جمله کنترل گردوغبارهای محلی و تعدیل اب و هوا بسیار قابل توجه است. 
صفی‌خانی بیان کرد: تالاب‌ها با جذب گردشگر می‌توانند کمک موثری به بحث معیشت جوامع بومی کنند و اگر شرایط آب و هوایی مناطق اطراف تالاب مناسب نباشد جوامع مجبور به مهاجرت از آن می‌شوند پس نقش اهالی بومی بسیار مهم است و زندگی آنان تحت تاثیر تالاب است.
وی با اشاره به شرایط حاد تالاب چم‌شور شهرستان اسدآباد گفت:  یکی از برنامه‌های آینده اداره کل محیط زیست تدوین برنامه مدونی در جهت احیای این تالاب است.
 معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان اظهارداشت: سد تالاب‌های انسان‌ساز شیرین‌سو و آبشینه با توجه به اینکه عموما قابل مدیریت هستند و حجم آبی آن‌ها متغیر است در سرتاسر سال آب دارند و تبدیل به مکان عبور بسیاری از پرندگان مهاجر شده‌اند.
به گزارش تسنیم با توجه به نقش مهم تالاب‌ها در حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری و ارزش‌های اقتصادی آن ضروری است که با اقداماتی موثر  همچون ترویج فرهنگ حفاظت از تالاب توسط جوامع محلی به حفظ و نگه‌داری آنان کمک کرد.