دو سال از همه‌گیری ویروس کرونا و عدم حضور دانش‌آموزان در مدارس و کلاس درس می‌گذرد، افت تحصیلی، وابستگی بیشتر به والدین به‌جای نظام آموزشی و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در دانش‌آموزان از حواشی آموزش مجازی است اما در این میان نگرانی والدین از سلامت فرزندان و نگرانی مسئولان از تبعات آینده آموزش مجازی برای نظام تعلیم و تربیت هردو بجا و منطقی است.
از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد برای تعداد بسیاری از خانواده‌ها به دلیل درآمد کم، همچنان تأمین هزینه اینترنت و خرید تلفن همراه برای فرزند خود و یا در بعضی منازل با توجه به تعداد دانش‌آموز بیشتر، خرید تبلت برای استفاده از بستر فضای مجازی و شاد، به یک معضل تبدیل شده است که در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت این دانش‌آموزان بتوانند با دغدغه‌های فراوان، به خوبی از آموزش‌های راه دور استفاده کنند.
محققان حوزه روانشناسی تاکید دارند یادگیری از طریق تعامل جمعی بهترین شیوه مؤثر در ارتقای مهارت‌های فردی، اجتماعی است، افت مشکلات یادگیری دانش‌آموزان نوجوان در دوران شیوع کرونا را باید درک کرد، ولی این موضوع نباید توجیهی بر عدم تلاش و یا کم کاری والدین و مربیان در امر یادگیری دانش‌آموزان شود، کمک به نوجوان برای کنار آمدن با استرس کلاس‌های مجازی چالش‌برانگیز است، بااین‌حال، روش‌هایی وجود دارد که والدین می‌توانند به نوجوان خود کمک کنند تا از پس این کار برآید.
راهکارهای مشارکت والدین برای بهبود یادگیری نوجوانان
محسن لعلی عضو شورای نظام روانشناسی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص نقش والدین در کاهش مشکلات یادگیری فرزندان نوجوان در شرایط کرونایی، اظهار می‌کند: با توجه به شیوع کرونا آموزش آنلاین فرزندان امری اجتناب‌ناپذیر برای خانواده‌ها است، در واقع با شیوع کرونا و تعطیلی مدارس، آموزش آنلاین با وجود مزیت‌هایی که داشته است یک نوع دیگر از روش آموزش را به خانواده آموخته است. با آموزش آنلاین در دوران کرونا مشکلات تحصیلی، تربیتی و رفتاری دانش‌آموزان بیشتر شد و با کاهش تعاملات جمعی کودکان و نوجوانان مشکلات جسمی مانند چاقی را به همراه داشته است.
وی اضافه می‌کند: والدین باید کلاس‌های مجازی فرزندان را جدی بگیرند، ابتدای شیوع کرونا برخی خانواده‌ها بر این باور بودند که این کلاس‌ها چندان جدی نیستند، باید بدانیم آموزش تعطیل نمی‌شود و به فرزندان هم بیاموزند همان طور که در کلاس حضوری در مدرسه قواعد و قوانین را رعایت می‌کرد، باید در کلاس آنلاین نیز همه موارد را رعایت کند و پدر و مادر مقتدر می‌تواند این درخواست را از فرزند نوجوان داشته باشند.
این روانشناس تصریح می‌کند: آماده کردن فضای خانه برای یادگیری مجازی فرزندان لازم است، باید خانواده فضای خانه را بدون آلودگی صوتی کنترل کنند تا فرزندان نوجوان آنها در کلاس آنلاین تمرکز داشته و دچار حواس‌پرتی نشوند. والدین استرس‌ها را از فرزندان دور کنند و مرتب منفی‌بافی نکنند و از نکات منفی آموزش آنلاین صحبت نکنند، و عدم توجه به این نوع رفتارها باعث ایجاد ناامیدی و افزایش استرس فرزند نوجوان می‌شود.
والدین دلیل اختلال یادگیری نوجوان را پیدا کنند
لعلی تاکید می‌کند: اختلال یادگیری نوجوان یکی از مشکلات یادگیری است و اگر نوجوانی با این معضل مواجه است، باید والدین علت این موضوع را مدنظر قرار دهند، متخصصان تعلیم و تربیت و روانشناسان اعتقاد دارند والدین ارتباط نزدیکی با نوجوان دارند و به مشکل او هم آگاه هستند.
عضو شورای نظام روانشناسی استان اصفهان، اضافه می‌کند: زمانی که نوجوانی مشکل یادگیری پیدا کرد باید والدین دلیل آن را پیدا کنند که آیا اختلال یادگیری نوجوان تحولی و رشدی است یا فرزند آنها از اول دبستان در خواندن، دیکته، ریاضی و بدخط بودن مشکل داشته و از آن زمان درمان نشده است و در دوران نوجوانی هم این اختلال یادگیری را دارد.
وی تصریح می‌کند: بیش فعالی نوجوان هم مربوط به دوران کودکی و درمان نشده است، مشکلات عاطفی مانند افسردگی و اضطراب و آموزش نادرست و غیراصولی در دوران نوجوانی ایجاد مشکل می‌کند، نبود تدریس اصولی و تولید محتوا باعث اختلال یادگیری می‌شود و آموزش مؤثر با وجود امکانات لازم است، همچنین عادت‌های درست مطالعه اختلال یادگیری نوجوانان را کاهش می‌دهد.
سه حیطه اختلال یادگیری فرزندان
این مدرس دوره‌های تخصصی روانشناسی، تاکید می‌کند: باید والدین بدانند بی‌علاقگی و بی‌هدفی نوجوانان در کرونا یادگیری آنها را کاهش می‌دهد و یکی از مهم‌ترین عوامل سرگرم شدن نوجوان به بازی‌های تلفن همراه و رایانه است و بی‌انگیزگی فرزندان به درس خواندن را به دنبال دارد.
وی اظهار می‌کند: اختلالات یادگیری فرزندان در دوره دبستان در سه حیطه خواندن، نوشتن و ریاضی است، اگر فرزند در دوره دبستان هم مشکلات یادگیری در دروس ریاضی و دیکته و خواندن و نوشتن را داشته که درمان نشده است می‌توان گفت نوجوان مبتلا به اختلال یادگیری درمان نشده است، اما اگر دانش‌آموز تا دوره دبیرستان در دروس وضعیت خوبی داشته و در دوران کرونا به دلیل مسائل آموزش نادرست، مسائل خانواده یا مشکلات عاطفی این شرایط را ندارد دچار افت تحصیلی شده است.
روند افزایشی اختلال یادگیری در پساکرونا
این روانشناس اظهار می‌کند: توجه والدین به فرزندان نوجوانی که اختلال یادگیری دارند مهم است، پژوهش‌ها در دنیا نشان می‌دهد در پساکرونا روند افزایشی اختلال یادگیری را خواهیم داشت، به دلیل اینکه خانواده‌ها از انجام تکلیف‌های درسی شکایت دارند و از معلمان انتقاد می‌کنند که تکالیف درسی، جزوه و مشق زیادی به فرزند آنها ندهند. باید خانواده‌ها بدانند در فضای مجازی دانش‌آموز نوجوان به صورت آنلاین حضور دارد و انجام تکالیف درسی و دستورالعمل‌ها هیچ تفاوتی با کلاس‌های حضوری ندارد و دانش‌آموزان هم موظف به انجام آن با مشارکت والدین هستند، فرزندانی که مشکلات بیش فعالی و اختلال یادگیری و مسائل رفتاری دارند باید والدین نظارت و مشارکت بیشتری بر آموزش آنلاین آنها داشته باشند.
آموزش انفرادی بسیار کمک‌کننده است
مجتبی نیازی کارشناس مشکلات رفتاری و یادگیری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص راهکارهای آموزشی برای یادگیری بهتر دانش‌آموزان نوجوان در دوران کرونا، اظهار می‌کند: آموزش انفرادی (فرد به فرد) برای رفع مشکلات یادگیری بسیار کمک کننده است و در آموزش‌های انفرادی به نوجوانان سعی کنیم فضای یادگیری خالی از موانع مزاحم و محرکات محیطی باشد، زمان آموزشی که در اختیار داریم وابسته به توانمندی دانش‌آموز و میزان توجه او به درس است، این موضوع امری متفاوت بین دانش‌آموزان است، برخی دانش‌آموزان به مدت ۱۵ دقیقه می‌توانند توجه به آموزش کنند و برخی کمتر یا بیشتر تمرکز دارند.
وی اضافه می‌کند: چنانچه به مدت دو یا سه ساعت با دانش‌آموزان مقطع ابتدایی کار کنیم میزان توجه به روند آموزش می‌تواند هشت تا ۱۵ دقیقه و یا ۱۰ دقیقه‌ای باشد و بعد از سپری شدن این مدت استراحت بدهیم، این روش برای آموزش فرزندان بسیار کمک کننده است.
این متخصص مشکلات رفتاری و یادگیری تاکید می‌کند: سختی آموزش آنلاین قابل پذیرش است، والدین نباید فرزندان را به چالش بکشند، سعی کنند بیشتر مواردی که نوجوان می‌داند را سوال کنند و بعد به سمت سوال کردن مواردی که پاسخی برای آن ندارد پیش بروند و به عبارتی در آموزش از توانمندی‌ها به سمت ناتوانی‌ها برویم.
نیازی تصریح می‌کند: سعی کنیم روابط دوستانه با فرزندان نوجوان خود داشته باشیم، بدون تردید این روند برای آموزش و یادگیری بهتر آنها معجزه می‌کند، در حال حاضر تشویق و ارتباط دوستانه با فرزندان و دانش‌آموزان در افزایش یادگیری آنها بسیار مؤثر است.
رویکردهای تقویتی برای آموزش بهینه به فرزندان
وی در خصوص رویکردهای تقویتی برای آموزش بهینه به فرزندان در کرونا، اظهار می‌کند: این رویکردها را می‌توانیم برای همه گروه‌های سنی دانش‌آموزان از مقطع پیش دبستانی تا دبیرستان استفاده کنیم، به عنوان مثال تقویت حافظه بینایی که خانواده‌ها هم می‌توانند این کار را در محیط خانه برای فرزندان انجام دهند. تقویت حافظه بینایی فرزند برای آموزش مهم است، یعنی مواردی را که می‌بیند به ذهن می‌سپارد تا بتواند آنها را یادآوری کند، فرزندانی که در نوشتن حروف هم‌صدا مشکل دارند و اشتباه می‌نویسند یکی از علل اصلی آن ضعف در حافظه بینایی دانش‌آموز است.
این متخصص مشکلات رفتاری و یادگیری، می‌افزاید: برای تقویت حافظه بینایی می‌توانیم کارت‌های حیوانات مانند خرس، اردک، زرافه را به فرزند نشان داده و از او نام حیوان را سوال کنیم، دانش‌آموز کلاس اول دبستان باید بتواند نام پنج حیوان را با دیدن کارت‌ها بگوید، اگر نتوانست تنها از یک کارت و یا دو کارت استفاده کنید و نباید والدین احساس نگرانی داشته باشند و مرتب با فرزند خود تمرین انجام دهند و او را کلافه کنند تا روند یادگیری افزایش پیدا کند، بنابراین تا دو مورد از نام حیوانات را با دیدن کارت‌ها نگفته است کارت‌های سوم و چهارم را به او نشان ندهید.
نیازی تاکید می‌کند: یک دانش‌آموز با روند آموزشی که دارد با دیدن این کارت‌ها باید حداقل پنج مورد و حداکثر ۹ مورد را به حافظه بینایی بسپارد و بعد از دیدن کارت نام حیوان را بگوید. اگر دانش‌آموزی کمتر از این میزان توانایی داشته باشد پدر و مادر احساس نگرانی نکنند و با تمرین بیشتر و ارائه آموزش فرزندان آنها می‌توانند پیشرفت خوبی داشته باشند.
روش‌های یادگیری مطلوب
وی تصریح می‌کند: مورد دیگری که والدین می‌توانند برای تقویت حافظه بینایی فرزندان در کرونا داشته باشند مسابقه «ببین و بگو» است، یعنی در محیط خانه یا روی میز اشیایی را برای دیدن فرزندان چیدمان کنند و بعد از او بپرسند که چه اشیایی دیده است و یا حتی اشیا مختلفی که بر روی میز است را به فرزندان نشان دهند و بعد یکی از اشیا را بدون اینکه او ببیند از جلوی دید بردارند و سپس از فرزند سوال کنند که کدام شیء روی میز نیست. یا اینکه تصویری را به فرزند نشان دهند و بعد آن را از دید او پنهان کنند و به او بگویند در این تصویر چه مواردی دیده است یا از او بخواهند اشیا دیده شده را برای والدین نام ببرد.
این متخصص مشکلات رفتاری و یادگیری، اظهار می‌کند: برای تقویت حافظه شنوایی با گفتن اعداد یا کلمات متفاوت برای دانش‌آموز و سپس پرسیدن نام تعداد یا کلمات شنیده شده به وسیله دانش‌آموز نیز مانند روش تقویت حافظه بینایی مؤثر است، همچنین استفاده از راهکار ضبط صدا با تلفن همراه برای دروسی که دانش‌آموز فراموش می‌کند و گوش دادن به صدای خود نیز برای یادآوری دروس بسیار مؤثر است.
نیازی تاکید می‌کند: علاوه بر این موارد پیش مطالعه دروسی که بناست آموزش ببیند نیز راهگشا است، استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مطالعه همراه با برنامه‌ریزی درسی برای فراگیری دروس نیز نقش بسزایی در یادگیری مطلوب دارد. والدین می‌توانند برای رفع مشکلات یادگیری کودکان خود در مقطع ابتدایی از خدمات مراکز آموزشی و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری آموزش و پرورش منطقه تحصیل فرزندشان استفاده کنند.
