خانه‌های تاریخی همان در خطر نابودی قرار گرفته‌اند/ مرهمی برای این درد نیست

یکی یکی تخریب می‌شوند؛ دیوارهایی که در پس خشت خشتشان، انبوهی از رمز و رازها و خاطرات غبار گرفته نهفته و حالا با همه شکوه و زیبایی به تلی از خاک تبدیل شده‌اند.
خانه‌های تاریخی که نوع معماری و نقش و نگارهای کهنشان حکایت از این دارد که روزگاری برای خود برو و بیایی داشته و مالک خانه فرد مهمی بوده است؛ حالا بی صدا و ناگهانی تخریب می‌شوند.
خانه‌ها خصوصی است؛ میراث فرهنگی در تلاش برای ثبت آن‌هاست؛ مالک‌ها متضرر می‌شوند اگر خانه ثبت شود و پس از آن نه می‌توانند ملک را بفروشند نه کار دیگری با آن کنند.
تنها شاید بتوان آن را تبدیل به موزه کرد یا سفره حانه. موزه برای مالک، سودی ندارد؛ سفره خانه داری هم آدم خودش را می‌خواهد؛ بساز و بفروشی بهتر جواب می‌دهد!
آپارتمان‌های چند طبقه یا پاساژ جای خانه‌های موروثی و اربابی را می‌گیرد. مال خودشان است؛ نمی‌توان کاری کرد. صاحب خانه هزار مشکل دارد و اگر خانه ثبت ملی شود؛ می‌شود هزار و یکی.
این روزها قصه تلخ و تکراری تخریب خانه‌های تاریخی در همدان، مهد تاریخ و فرهنگ و تمدن مدام به گوش می‌رسد، اما مرهمی برای این درد نیست.
میراث فرهنگی امی‌گوید که اسامی بافت دارای ارزش و خانه‌های تاریخی را پیش از این به شهرداری اعلام کرده و شهرداری هم مسئولیتی قبول نمی‌کند و می‌گوید مدعی است که مجوزی برای تخریب صادر نکرده است.
نوستالوژی مادستان لحظه به لحظه به زوال نزدیک‌تر می‌شود؛ خانه‌های قدیمی در خطرند و دوستداران میراث فرهنگی در تب و تاب. باید کاری کرد تا هم خشت خشت تاریخ حفظ شود و هم مالکان خانه‌ها متضرر نشوند.
اگر میراث فرهنگی، شهرداری و دستگاه‌های اجرایی، خانه‌ها را خریده و ضمن مرمت تبدیل به احسن کنند مثل مراکز خرید یا هر جایی که بتوان ضمن حفظ اصالت بنا مورد استفاده قرارگیرد؛ مالکان کمر به نابودی میراث پدری نمی‌بندند.
برخی مالکان خانه‌ها دست به هر کاری می‌زنند تا آن‌ها را پیش از ثبت نهایی تخریب کنند و نشان میراث فرهنگی، دست و پای آن‌ها را برای کسب منافع اقتصادی و تأمین آینده بهتر برای فرزندانشان نبندد.
شاید اصرار برای ثبت خانه‌های تاریخی در فهرست میراث ملی سبب شتاب مالکان و نابودی همیشگی آن‌ها شد زیرا به گفته مسئولان میراث فرهنگی از ابتدای سال تاکنون، 11 خانه واجد ارزش فرهنگی‌، تاریخی شهرستان همدان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تلاش برای ثبت خانه‌های دیگر ادامه دارد.
هرچند خانه غضنفری، شکری، بابایی، مدرکی و نوبری، شرفخانی، پورسماکی، احدی، ایزدی و شرکا، گلستان و شیرسکانی و شرکا از با تلاش میراث فرهنگی از خطر نابودی در امان ماند، اما پس لرزه ثبت این آثار دامن مدرسه تاریخی ظفر و خانه‌های شیری و خانجانی را گرفت.
باید فکری کرد تا نه سیخ بسوزد و نه کباب. هم خانه‌ها حفظ شوند و هم مالکان راضی باشند. خانه‌ها میراث فرهنگی است، اما «با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی‌شود» و افتخار خانه‌ اجدادی جای پول و درآمد را برای مالک-آن هم در روزگار نه چندان خوش اقتصادی- نمی‌گیرد.
تبدیل خانه‌های تاریخی به فرهنگسرا یا جواهر فروشی
معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان در این‌باره به تسنیم می‌گوید: دستگاه‌های متولی مدیریت شهری مانند شهرداری و راه و شهرسازی باید با یکدیگر همکاری داشته باشند تا بتوان با اعمال مشوق‌ها، مالکان خانه‌ها را به حفظ بنا ترغیب کرد.
سیده مریم مختاری موسوی با اشاره به مشوق‌های مناسب برای جلوگیری از تخریب خانه‌های تاریخی می‌افزاید: تغییر کااربری خانه‌ها به گردشگری یا تجاری البته با در نظر گرفتن شرایط محیطی، اعطاء تسهیلات مانند معافیت از پرداخت عوارض شهرداری و اهداء زمین معوض در محدوده‌ای از طرح جامع شهری به مالکان از طرف راه و شهرسازی و در نظر گرفتن تراکم شناور خارج از محدوده بافت برای مالکان را از راهکارهای تشویقی برای مالکان عنوان می‌کند.
وی بیان می‌کند: خرید خانه‌ها از طرف شهرداری برای استفاده در کاربری‌های فرهنگی مانند سرای محله، فرهنگسرا یا هر مرکز وابسته به شهرداری، معافیت پرداخت قبض‌ آب، برق و گاز و همراهی مدیریت شهری در حفظ و مرمت آثار از دیگر راه‌هایی است که به حفظ بافت دارای ارزش کمک می‌کند.
معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی همدان تصریح می‌کند: در برخی شهرها مانند اصفهان، تبریز و کاشان، خانه‌های تاریخی با تغییر کاربری به مراکز اقامتی و هتل یا مراکز تجاری فاخر مانند جواهر فروشی، فروش عتیقه و فرش، فروشگاه صنایع دستی یا فروش یک برند تجاری ویژه تبدیل شده‌اند.
مختاری موسوی اعلام می‌کند: حتی در برخی موارد می‌توان ضمن حفظ پوسته بافت دارای ارزش، داخل بنا را متناسب با کاربری جدید احیا کرد.
وی درباره اقدام میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب خانه‌های تاریخی در همدان هم می‌گوید: نقشه جانمایی آثار ثبتی و دارای ارزش، سال گذشته به شهرداری، راه و شهرسازی و استانداری اعلام شده است.
مختاری موسوی می‌افزاید: پس از هر تصویب اثر از طرف وزارت میراث فرهنگی هم رونوشت نامه به استاندار و همه دستگاه‌های اجرایی ارسال می‌شود تا مطلع باشند.