آشنایی با علائم و نشانه‌های بیش فعالی در کودکان و نوزادان

لیلا ماهر روانشناس و عضو رسمی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران ، درباره تشخیص اختلال ADHD یا بیش فعالی گفت: اختلال بیش فعالی تا بزرگسالی می‌تواند ماندگار باشد و آسیب‌های زیادی به عملکرد تحصیلی، شغلی، اجتماعی، جنسی و بسیاری کارکرد دیگر بگذارد. بنابراین هر چه زودتر این اختلال تشخیص داده شود، بهتراست.
وی افزود: در حال حاضر میانگین سن تشخیص اختلال ADHD (بیش فعالی) حدود ۶ سال و در موارد حاد تر، حدود ۴ و نیم سالگی است. 
این روانشناس تصریح کرد: اختلال بیش فعالی ۷۰ تا ۸۰ درصد از شرایط ژنتیکی نشات می‌گیرد، بنابراین ژنتیک حرف اول را در اختلال بیش فعالی می زند. براساس گفته  دکتر میلر و همکارانش از دانشگاه کالیفرنیا،  اگر ژن آن قدر تاثیرگذار باشد، قطعا با بررسی علائم این اختلال در والدین و تطبیق آن با خصوصیات نوزاد می توان این اختلال را زیر ۱ سالگی تشخیص داد. این تیم تحقیق، با بررسی بسیاری از نوزادان متوجه شد، در صورت وجود سابقۀ خانوادگی بیش فعالی و نقص توجه در خانواده درجه اول (پدر، مادر، خواهر و برادر) ابتلا به این اختلال در نوزاد  بالا است.
خصوصیات کودکان بیش فعال
ماهر درباره اولین خصوصیت کودکان بیش فعال گفت: از علائم بیش فعالی در کودکان این است که خیلی زود حواس نوزاد پرت می شود و به یک موضوع خاص توجه ندارد و با کمی تمرکز زود خسته می شود.
این روانشناس درباره یکی از خصوصیات دیگر بیش فعالی گفت: کودک نمی تواند یک جا بند شود، مدام بی قرار است و دوست دارد از آغوش مادرش رها شود.
وی گفت: کودک رفتارهای پیش‌بینی نشده زیادی دارد و با سماجت خاصی مدام می خواهد اشیای اطرافش را تصاحب کند. این کار کودک می‌تواند خیلی خطرناک باشد.
سه مدل متفاوت اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کودکان
ماهر نوع اول اخلال در کودکان را نقص توجه دانست و گفت: این گروه عمدتا خیلی زود از خواندن و نوشتن یا هر فعالیتی که نیاز به توجه و تمرکز دارد خسته و کلافه می شوند و موقع نشستن و انجام دادن تکالیف مدام این پا و آن پا می کنند و تکان می خورند.
وی ادامه داد: کودکان، فعالیت‌های عملی و حرکتی را به فعالیت‌هایی که نیاز به توجه و تمرکز دارد، ترجیح می‌دهند. انجام بازی‌هایی مثل پازل برای آن‌ها سخت و بیشتر به بازی‌هایی مثل لگو علاقه دارند. به تنهایی و به صورت خودکار تکالیفشان را انجام نمی‌دهند و معمولا نیاز است که خانواده به آن‌ها ساختار دهند و مدیریتشان کند. درکی از زمان ندارند، دقیقه نودی هستند. کارهایشان را نصفه رها می‌کنند و سر کلاس معمولا حوصلشان زود سر می‌رود و خسته می‌شوند.
این روانشناس افزود: این افراد چند دقیقه اول را با معلم همراه هستند و بعد به خیالپردازی می‌پردازند و یا با یک چیزی بازی می‌کنند، یا با کنار دستیشان پرحرفی می‌کنند. این افراد با کوچکترین محرکی، حواسشان از کاری که درحال انجام آن هستند، پرت می‌شود.
وی تاکید کرد: معلم‌ها اصولا شکایتشان از این گونه افراد این است که خیلی بی دقت و حواس پرت هستند، در دیکته یک سری اشتباهاتی مثل حرف جا انداختن، نذاشتن نقطه یا دندونه و ... دارند، معمولا دست خط بدی دارند، زیرا فقط می‌خواهند هول‌هولکی بنویسند که کار تمام شود. در عین حال خیلی باهوش هستند و مطالب را زود یاد می‌گیرند و به همین خاطر تکرار مطالب از طرف معلم آن‌ها را خسته می‌کند. معمولا این افراد شلخته و بی نظم هستند و وسایلشان را زیاد جا می‌گذارند و یا گم می‌کنند.
ماهر درباره نوع دوم افرادی که پیش فعالن هستند، گفت: این افراد معمولا جنب و جوش زیادی دارند، یک جا نمی‌مانند و آرام و قرار ندارند، انگار به یک موتور در حال حرکت وصل هستند. مقاوت بالایی در مقابل خوابیدن دارند و دوست دارند شب‌ها بیدار بمانند. از در و دیوار بالا می‌روند، آسیب‌های فیزیکی و زخم و کبودی زیادی بخاطر همین جنب و جوش روی دست و پاهایشان است.
وی خاطرنشان کرد: آستانه تحمل این افراد پایین و رعایت نوبت یا ایستادن در صف خیلی برایشان سخت است. پر حرف هستند و مدام وسط حرف دیگران می‌پرند و نمی‌گذارند طرف مقابل حرفش را تمام کند. این افراد در مهارت‌های اجتماعی تمایل دارند در بین همسالانشان رئیس یا رهبر باشند.
ماهر گفت: نوع سوم، ترکیب نقص توجه و بیش فعالی است. این نوع علائمی که دربالا ذکر شد را شامل می‌شود و بیشتر افرادی که ADHD دارند جزو این دسته هستند.
این روانشناس افزود: بچه‌هایی که در دوران کودکی تشخیص ADHD در موردشان داده می‌شود، در دوران نوزادی هم علائمی مانند وزن پایین در زمان تولد، بد غذا و بد خواب بودن را داشتند به این معنی که با تغییرات، دیر سازگار می‌شدند. معمولا قبل از ۱۲ ماهگی راه می افتند و مدت سینه خیز رفتن و چهار دست و پا راه رفتنشان خیلی کوتاه است. به لحاظ گفتاری هم جلوتر از بقیه کودکان هستند و در یک سالگی می‌توانند جمله گویند.
ماهر گفت: اختلال بیش فعالی و نقص توجه، رابطه بسیار تنگاتنگی با اختلالات جدی روانپزشکی، خشونت، ترک تحصیل، اعتیاد، سوء مصرف مواد و الکل، اختلالات یادگیری و کلی مشکل دیگر را به همراه دارند؛ بنابراین بسیار تاکید می‌شود که نسبت به وجود این اختلال در خود یا فرزندانتان یقین حاصل کنید. با یک تست ساده و یا با یک ویزیت روانپزشکی وجود این این اختلال را می‌توان تشخیص داد و برای درمانش اقدام کرد.