با توجه به این که افراد زیادی در سراسر دنیا واکسن کووید -۱۹ را دریافت کرده‌اند، متخصصان اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد و تأثیر واکسن به دست آورده‌اند. بسیاری از دریافت‌کنندگان واکسن کرونا عوارض جانبی خفیفی مانند درد بازو، خستگی، سردرد یا تب را تجربه کردند، در حالی که تعدادی از افراد هیچ علائم خاصی نداشتند. ۶ زن پس از دریافت واکسن جانسون اند جانسون دچار عارضه لخته شدن خون شدند بنابراین توزیع این واکسن در حال حاضر متوقف شده است. افراد باید آگاه باشند که واکنش بدن به دیگر واکسن‌ها مانند فایزر و مدرنا نگران کننده نیست، علاوه بر این بدن برخی افراد نسبت به دیگران واکنش شدیدتری از خود بروز می‌دهد. در ادامه به بررسی بعضی حقایق در مورد واکسن کووید -۱۹ می‌پردازیم:
چرا بدن افراد نسبت به واکسن کرونا واکنش نشان می‌دهد؟
واکنش به واکسن زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن افراد به آنتی ژن پاسخ می‌دهد؛ آنتی ژن، مولکولی شبیه به قسمتی از یک ویروس است. آنتی ژن مورد استفاده در واکسن‌های کووید -۱۹ نسخه‌ای از پروتئین موجود در ویروس کرونا است. واکسن‌های فایزر و مدرنا به سلول‌های بدن آموزش می‌دهند که این پروتئین را با استفاده از ماده ژنتیکی خاصی به نام mRNA تولید کنند علاوه بر این واکسن جانسون اند جانسون از یک آدنوویروس غیرفعال تولید شده که حاوی DNA است و سلول‌های بدن را مجبور می‌کند پروتئین کرونا ویروس جدید را تولید کند سپس سیستم ایمنی بدن افراد این پروتئین را به عنوان یک مهاجم در نظر می‌گیرد و آن را از بین می‌برد.
اگر فرد تا کنون به ویروس کرونا آلوده نشده باشد، بدن او نمی‌داند چگونه باید با این ویروس مقابله کند بنابراین ویروس سیستم ایمنی بدن را شکست می‌دهد و سلول‌ها را آلوده می‌کند. واکسن به سیستم ایمنی بدن انسان کمک می‌کند پاتوژنی مانند ویروس کرونا را تشخیص دهد تا بتواند به موقع آن را از بین ببرد. برای افزایش کارآیی واکسن کووید -۱۹ معمولاً لازم است افراد دو دوز از آن را دریافت کنند. تزریق دوز اول واکسن باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن آنتی ژن خاص را تشخیص دهد و برای مقابله با آن آنتی بادی تولید کند. البته واکسن جانسون اند جانسون تنها در یک دوز تزریق می‌شود، زیرا واکنش ایمنی شدید در بدن ایجاد می‌کند، اما دوز اول واکسن‌های فایزر و مدرنا پاسخ ایمنی قوی تولید نمی‌کند بنابراین لازم است دوز دوم آن تزریق شود تا سیستم ایمنی به بهترین نحو عمل کند. از آنجایی که پاسخ ایمنی پس از دریافت دوز اول قوی‌تر است، معمولاً عوارض جانبی شدیدتری ایجاد می‌کند.
واکنش بدن به واکسن‌های کرونا چگونه است؟
عوارض جانبی واکسن‌های فایزر، مدرنا و جانسون اند جانسون بسیار مشابه است. افراد معمولاً دو نوع عوارض جانبی را تجربه می‌کنند که شامل عوارض جانبی موضعی و عوارض جانبی سیستمیک می‌شود. عوارض جانبی موضعی معمولاً در محل تزریق واکسن رخ می‌دهد و شامل درد، قرمزی و تورم می‌شود در حالی که عوارض جانبی سیستمیک در دیگر قسمت‌های بدن رخ می‌دهد و شامل خستگی، سردرد، درد عضلانی، تب، لرز و حالت تهوع می‌شود. با توجه به گزارش‌های منتشر شده، ۶ زن پس از دریافت واکسن جانسون اند جانسون دچار لختگی خون شدند، یکی از این ۶ نفر جان خود را از دست داد و دیگران در شرایط بحرانی قرار گرفتند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا (CDC) استفاده از واکسن جانسون اند جانسون را تا مشخص شدن دلیل لختگی خون متوقف کرده است.
چه کسانی بیشتر در معرض عوارض جانبی واکسن کرونا قرار دارند؟
به نظر می‌رسد که جوانان پس از دریافت واکسن کووید -۱۹ عوارض جانبی بیشتری را تجربه می‌کنند، زیرا سیستم ایمنی قوی‌تری نسبت به افراد مسن دارند علاوه بر این زنان بیشتر از مردان از عوارض جانبی واکسن کرونا رنج می‌برند. محققان معتقد هستند که دلیل این اتفاق، تفاوت‌های بیولوژیکی است. زنان پاسخ ایمنی قوی‌تری نسبت به مردان دارند، زیرا بیشتر ژن‌های پاسخ ایمنی بر کروموزوم X قرار دارند و زنان دارای دو کروموزوم X هستند. بنابراین تعداد ژن‌های پاسخ ایمنی در بدن زنان بیشتر از مردان است.
علاوه بر این میزان چربی موجود در عضله "دلتوئید" بدن زنان ضخیم‌تر است، ماهیچه دلتوئید، متداول‌ترین محل تزریق واکسن است. این عضله در قسمت نزدیک شانه در بالای بازو قرار دارد. ماهیچه‌ها رگ‌های خونی زیادی دارند که باعث می‌شود واکسن تزریق شده با سرعت بیشتری در بدن جذب شود، اما گاهی اوقات کادر درمان اشتباهاً واکسن‌ها را به جای عضله به بافت چربی تزریق می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود محل تزریق واکسن ملتهب شود و فرد از عوارض جانبی شدیدتری رنج ببرد، زیرا بافت چربی معمولاً مواد تزریق شده را برای مدت طولاتی‌تری در خود نگه می‌دارد.
