اواخر آبان ماه سال گذشته بود که دوستداران میراث فرهنگی در کرمان با شنیدن خبر تخریب بخشی از گنبد بنای آرامگاه «شاه نعمت الله ولی» شوکه شدند این در حالیست که در همان زمان به دلیل عدم حراست مناسب از تخت درگاه قلی بیگ بنای داخلی این بنا هم تخریب شد همین اتفاق برای گنبد مشتاقیه نیز رخ داد و در همه موارد یک چیز مشترک است و آن هم عدم مرمت بعد از گذشت ماه‌ها از تخریب بخشی از این بناهاست.
گنبد آستانه شاه نعمت الله ولی، در کنار قدمتی که دارد دارای اهمیت ویژه معماری است به طوری که می‌تواند در طول چندین سده کلکسیونی از معماری ایرانی را در آن مشاهده کرد.
وضعیت بنا فرودین ماه ۱۴۰۰
این بنا در سال ۸۴۰ قمری و در زمان شاهرخ تیموری در شهر ماهان در نزدیکی شهر کرمان احداث شد، در کنار کاشی کاری‌های زیبا، استفاده از عاج فیل و چوب به این بنا زیبایی قابل توجه داده است. وجود حوض‌های زیبا و مناره‌های آبی رنگ در باغ شهر ماهان، مجموعه‌ای بی نظیر از تلفیق معماری ایجاد کرده است.
معماری اعجاب انگیز گنبد آرامگاه شاه نعمت الله
آرامگاه شاه نعمت الله در سال ۱۳۱۰ ثبت ملی شده و مساحتی برابر با ۳۵ هزار مترمربع دارد و به یکی از جاذبه‌های قابل توجه گردشگری ایران تبدیل شده است. قرار گرفتن این بنا مجاور باغ جهانی شاهزاده بر اهمیت آن افزوده است. ضمن اینکه هر گردشگری که بخواهد از بناهای ثبت جهانی ارگ بم و کویر لوت بازدید کند بدون شک در مسیر سری هم به ماهان می‌زند.
اما نکته جالب توجه در خصوص این گنبد که در سال ۹۳ توسط یک ریاضی دان هلندی مطرح شد استفاده از ۱۱ قسمت مساوی در ساخت گنبد دایره‌ای این بناست.
وضعیت بنا دی ماه ۱۳۹۹
معمای ساخت گنبد
مطابق با اصول ریاضی؛ دایره در صورت تقسیم به عدد زوج ختم می‌شود اما در این گنبد ۱۱ قسمت وجود دارد که در قاعده و رأس به یکدیگر ختم می‌شود و فاصله‌ای بین این قسمت‌ها وجود ندارد.
نکته دیگر اینکه قدیمی ترین بخش این مجموعه بنای تاریخی همین گنبد و بنای زیرین «گنبدخانه» است. حالا ۵ ماه بعد از بارندگی مختصری که در پاییز سال گذشته در کرمان روی داد می‌گذرد، بارندگی که موجب شد بخشی از این گنبد فرو بریزد.
عدم تخصیص اعتبار برای مرمت بنای تاریخی
همان زمان معاون میراث فرهنگی استان کرمان در خصوص دلیل ریزش کاشی‌های گنبد گفت: دلیل ریزش کاشی‌ها بارندگی و فرسودگی در گذر زمان است.
مجتبی شفیعی از در دست بررسی قرار گرفتن طرح مرمت این بنا خبر داده و گفته بود که در صورت تأمین اعتبار و همکاری اداره کل اوقاف استان کرمان کار مرمت بنا انجام می‌شود.
وضعیت بنا آذرماه سال ۹۹
وی بروز این خسارت به گنبد را در بناهایی که از ملات گچی استفاده می‌شود غیر قابل اجتناب دانست و عنوان کرده بود که امیدواریم با همکاری اداره اوقاف پروژه تأمین اعتبار و مرمت شود.
اما اگر این روزها سری به این بنای شاخص استان کرمان بزنید هنوز مرمت بنا انجام نشده است، هر چند که عدم بارندگی در استان کرمان طی سال گذشته خسارت‌های زیادی به کشاورزان زده اما شاید بتوان این عدم بارش را دلیل عدم تخریب بخش‌های دیگر کاشی کاری گنبد دانست. کمبود اعتبار یکی از مشکلات در مسیر مرمت این بنا است.
شیوع کرونا فرصت مناسبی برای مرمت بناهای تاریخی بود
احسان کمالی یکی از فعالان گردشگری در استان کرمان در گفتگو با مهر می‌گوید: مجموعه آرامگاه شاه نعمت الله ولی شامل مجموعه‌ای کامل از مؤلفه ای مختلف معماری ایرانی است که دارای اصالت معماری قابل توجهی است.
وی گفت: هسته اولیه بنا گنبدخانه ای در میانه باغی در شهر ماهان بوده که در سال ۸۴۰ قمری احداث شده و به مرور زمان بر آن افزوده شده است. این بنا به دلیل استفاده از کاشی‌ها فیروزه‌ای بسیار چشم نواز است و مورد توجه تورهای مختلف گردشگری قرار می‌گیرد هر چند با شیوع کرونا به صنعت گردشگری صدمه وارد شده اما متأسفانه شاهد هستیم در برخی موارد در خصوص نگهداری و مرمت بناهای تاریخی کم توجهی می‌شود و عدم تأمین اعتبار مرمت گنبد نیز از این دست است.
وی بیان کرد: با توجه به پیش بینی بارش‌های شدید مقطعی در استان کرمان طی روزهای پیش رو امکان افزایش خسارت نیز وجود دارد.
وی گفت: گنبدها و رواق‌ها، صحن‌های متعدد و حوض‌های آب، هشتی‌های زیبا، ساختمان دو طبقه و کاشی کاری‌های بی نظیر موجب غنای بنا شده است.
کمالی افزود: هر چند گردشگران این روزها در بناهای تاریخی حضور ندارند اما برای مرمت بناهای تاریخی فرصتی قابل توجه فراهم شده که اگر مورد بی اعتنایی وزارت میراث فرهنگی قرار گیرد در پسا کرونا شاهد وجود مشکلات بسیاری خواهیم بود.
این در حالی است که گنبد بنای مشتاقیه در شهر کرمان نیز سرنوشتی مانند گنبد آرامگاه شاه نعمت الله در ماهان دارد. از سوی دیگر عدم مرمت بنای تخت درگاه قلی بیگ با وجود پیگیری‌های رسانه‌ای نیز موجب بروز نگرانی در خصوص حراست و مرمت بناهای تاریخی در استانی شده که رکود بناهای ثبت جهانی ایران را در اختیار دارد.
