ضعیت هنر سه هزار ساله در خطه آذربایجان خوب نیست و کمر خود را زیر بار افزایش قیمت مواد اولیه و هزاران مشکل دیگر خم کرده؛ چنان در سکوت است که دست برخی از بافندگان نیز از تهیه مواد اولیه کوتاه شده و دست از کار کشیده‌اند.
این هنر با تمام زیبایی، سالهاست که مورد غفلت قرار گرفته و حالا افزایش ناگهانی مواد اولیه، بافندگان را در خرید مواد اولیه ناتوان ساخته است.
اگر این گونه ادامه یابد چیزی به جز کاهش تولید و به دنبال آن، کاهش صادرات در انتظار نیست. زمانی که مشکلات پشت سر هم ردیف می‌شود باید از سال‌ها چشم انتظاری هنرمندانی یاد کرد که همواره از نبود حق بیمه، روزگار خود را به سختی می‌گذرانند.
عدم ثبات در قیمت مواد اولیه
این کارشناس در حوزه فرش دستباف در گفت و گو با خبرنگار مهر، وضعیت فرش دستباف را نامطلوب دانسته و افزود: نخستین دلیل این مطلب، عدم ثبات در قیمت مواد اولیه و در نهایت، بالا و پایین شدن قیمت تمام شده فرش می‌باشد.
اعظم ستاری فرد ادامه داد: این امر در مقایسه با میزان درآمد اقشار جامعه باعث می‌شود که از نظر مالی رغبت کمی برای خرید فرش دستباف ایجاد شود و دومین دلیل، دستمزد پایین قالیبافان نسبت به تورم جامعه باعث می‌شود که قشر قالیباف رغبت کمتری به بافت قالی داشته باشند.
وی افزود: طبیعتاً زمانی که در جامعه تورم ایجاد می‌شود به تمامی کالاها تسری پیدا کرده و با لحاظ اینکه بخشی از مصالح فرش، وارداتی است نوسان قیمت ارز در افزایش قیمت فرش نیز تأثیر می‌گذارد.
وی با اشاره بر کاهش چشمگیر صادرات فرش نسبت به سال‌های گذشته و دخیل بودن دلایل متعددی بر آن توضیح داد: تحریم‌های جهانی باعث شده کل صادرات محصولات از ایران کاهش پیدا کند و البته محصولی هم که صادر می‌شود با توجه به تحریم‌های بانکی عملاً امکان نقل و انتقال مالی مقدور نیست و بیماری کرونا هم بر این معضلات ذکر شده افزوده شده است.
ستاری فرد بیان کرد: در مقطعی، کل کشورها مرزهای خود را بسته بودند و در داخل نیز با توجه به اینکه عمدتاً فرش‌های صادراتی در کارگاه‌های بزرگ بافته می‌شود تجمع و کنار هم بودن بافندگان عملاً تهدیدی از بابت شیوع این بیماری محسوب می‌شد.
درآمد کم قالیبافان فرش دستباف
به گفته کارشناسان حوزه فرش دستباف، درآمد کم، عمده‌ترین مشکلات در صنف قالیبافی است که این خود، به قیمت تمام شده فرش بازمی‌گردد؛ در شرایط فعلی قیمت فرش از توان اقتصادی خانوار جامعه بالاتر می‌باشد و در این میان افزایش دستمزد، این قیمت را بالاتر برده و عملاً باعث رغبت کم برای خرید فرش دستباف می‌شود.
در شرایط فعلی قیمت فرش از توان اقتصادی خانوار جامعه بالاتر می‌باشد و در این میان افزایش دستمزد، این قیمت را بالاتر برده و عملاً باعث رغبت کم برای خرید فرش دستباف می‌شود
وی افزود: مشکل بعدی فرش دستباف نوسان بیش از اندازه قیمت مواد اولیه این کالای تجاری است.
عدم ثبات در قیمت‌گذاری و تعیین قیمت نهایی فرش
وی به خبرنگار مهر گفت: آماده شدن فرش حداقل ۶ ماه زمان لازم دارد که در این مدت ۶ ماه، گاهی قیمت مواد اولیه دو یا سه برابر می‌شود که این خود باعث عدم ثبات در قیمت گذاری و تعیین قیمت نهایی فرش می‌شود.
عمدتاً دلال بازی، ضایعه دردناک اقتصاد است، این را یک کارشناس در حوزه فرش دستباف گفته و ادامه داد: در تمامی صنوف وقتی با قشر تولید کننده، کارگر و مصرف کننده صحبت می‌کنیم تماماً گلایه‌هایی از لحاظ مادی ابراز می‌نمایند و این بیانگر این مطلب است که در لابه لای چرخه تولید تا فروش، کسانی هستند که سودهای کلانی به جیب می‌زنند و تأسف اینجاست که این افراد نه بافنده هستند و نه تولید کننده و نه خریدار، بلکه دلالانی هستند که با نفوذ به چرخه خرید و فروش با کمترین زحمت و کمترین سرمایه گذاری مالی، بیشترین سود را به دست می‌آورند.
پیدا شدن رقیبان سرسخت جهانی
وی بزرگ‌ترین چالش فعلی صنعت فرش دستباف را پیدا شدن رقیبان سر سخت جهانی و نیز شرکت‌های تولید فرش ماشینی معرفی کرده و به خبرنگار مهر گفت: در بازارهای جهانی رقبای این صنعت به راحتی و با استفاده از تحریم‌های ایران عملاً بازار جهانی را بدست آورده و نظر به اینکه قیمت تمام شده آنها مقرون به صرفه تر است مشتریان چندین ساله فرش ایران را به سوی خود کشیده‌اند.
در لابه لای چرخه تولید تا فروش، کسانی هستند که سودهای کلانی به جیب می‌زنند
وی ادامه داد: در این بین شرکت‌های تولید فرش ماشینی هم با ارائه کارهای ارزان قیمت عملاً رقیب فرش دستباف شده‌اند که در داخل هم بزرگ‌ترین چالش این هنر، عدم حمایت‌های کافی از قشر قالیباف می‌باشد که به عنوان مثال برای دریافت یک وام از هفت خوان رستم باید عبور کنند.
ستاری فرد بیان کرد: قیمت مواد اولیه نیز از قیمت بقیه محصولات ارائه شده در جامعه مستثنی نیست و ایجاد تورم، باعث بالا رفتن قیمت مواد اولیه فرش و نیز قیمت دستمزد بافندگان می‌شود.
وی در پایان افزود: این کار در نهایت باعث افزایش قیمت تمام شده فرش دستباف می‌شود؛ هر چند که در این بین، به نسبت نرخ تورم هیچ‌گاه مبلغ دستمزد بافندگان به طور عادلانه افزایش نیافته و این قشر که بیشترین زحمت تولید یک فرش را متقبل می‌شوند همواره جز اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه هستند و هیچ حمایت قابل ذکری از سوی نهادهای دولتی از این قشر صورت نگرفته است.
چند نرخی بودن ارز در حوزه صنعت و فرش دستباف
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: چند نرخی بودن ارز مهم‌ترین چالش در حوزه فرش دستباف و صنعت است که از این رو ثبات قیمت در ارز و مواد اولیه هم وجود ندارد.
اسماعیل چمنی، افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه را از دیگر چالش‌های موجود در حوزه فرش دستباف دانسته و افزود: زمانی که میزان تولید کاهش یابد بالطبع صادرات نیز کاهش می‌یابد و تحریم‌ها نیز در این میان بی تقصیر نیست گویا عواملی دست به دست هم داده‌اند تا صادرات فرش انجام نگیرد.
افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه
وی ادامه داد: افزایش ۷ برابری قیمت مواد اولیه در حوزه فرش دستباف، موجب شده است تا قدرت خرید مواد اولیه برای تولیدکنندگان و هم‌چنین بافندگان کاهش یابد؛ بافندگان، قشر زحمت‌کش و کم‌درآمد جامعه هستند و به دلیل عدم توان در خرید مواد اولیه، مجبور به ترک شغل خود می‌شوند.
چند نرخی بودن ارز مهم‌ترین چالش در حوزه فرش دستباف و صنعت استوی به خبرنگار مهر گفت: با توجه به تورم حاکم در جامعه، دستمزد بافندگان فرش در قبال چنین تورمی، افزایش نیافته و به این دلیل نمی‌توانند مایحتاج زندگی خود را تأمین کنند و همان‌گونه که گفته شد این یکی از عواملی است که موجب می‌شود بافندگان فرش از شغل خود دست بکشند.
نبود مدیریت واحد در سطح کشور
به گفته رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز، نبود مدیریت واحد فرش در سطح کشور از دیگر چالش‌های عمده در این حوزه است که باید یک تشکل با عنوان تشکل فرش دستباف ایجاد شود و با یک سیاست و مدیریت واحد رو به جلو حرکت کند.
چمنی بیان کرد: متأسفانه دولت به فرش دستباف کم توجه است در حالی که فرش دستباف، باید یکی از اولویت‌های اصلی مجلس و دولت قرار بگیرد.
وی به اشتغالزایی چشمگیر فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی اشاره کرده و افزود: نزدیک بر ۲۰۰ هزار نفر در این حوزه فعالیت دارند که تعداد کارگاه‌های موجود در شهرستان تبریز به ۱۰۰۰ کارگاه می‌رسد.
نزدیک بر ۲۰۰ هزار نفر در این حوزه فعالیت دارند که تعداد کارگاه‌های موجود در شهرستان تبریز به ۱۰۰۰ کارگاه می‌رسد
وی توضیح داد: مشکل اساسی ما در تولید است و در کنار آن می‌توان به بیمه قالیبافان اشاره کرد که طبق مصوبه مجلس باید تمامی قالیبافان از حق بیمه برخورد شوند اما از میان ۲۰۰ هزار نفر از قالیبافان، تنها ۴۰ هزار نفر از آنان موفق به برخورداری از حق بیمه شده‌اند.
نبود سرمایه در گردش در حوزه فرش دستباف
وی در پایان، نبود سرمایه در گردش را از دیگر مشکلات قالیبافان معرفی کرده و گفت: مهم‌ترین چالش در حوزه صادرات فرش دستباف، برگشت ارز است که باید بازگشت ارز در حوزه فرش از بین رود.
یکی از بافندگان فرش دستباف در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: عمده مشکل یک بافنده در وهله اول، میزان کسب درآمد از این شغل است؛ بافنده چون اکثراً دارای سرمایه خرید مواد اولیه برای بافت فرش نیست معمولاً برای تولید کننده یا شرکت‌های فرش کار می‌کنند و صاحبان کار برای بیشتر نشدن قیمت تمام شده معمولاً میزان دستمزد را ثابت نگه می‌دارند و یا خیلی کم افزایش می‌دهند که این عملاً باعث کاهش در آمد قشر بافنده می‌شود.
خانم ستاری ادامه داد: حدود ۲۰ سالی می‌شود که در این حوزه فعالیت دارم و به عنوان پرتره باف در این چند سال تابلو فرش‌هایی برای کشورهای آمریکا و ترکیه و آلمان بافته و ارسال نموده‌ام.
وی افزود: در رابطه با فرش همیشه نمی‌توان آن را از دید مادی نگریست؛ چرا که فرش زوایای هنری هم دارد که جلوه هنری آن بیشتر از جلوه‌ی مادی آن است.
وی گفت: اما با توجه به اینکه یک منبع درآمد برای اقشار جامعه است می‌توان قاطعانه ابراز کرد که نسبت در آمد فرش در مقابل زحمت بافت آن برای بافنده اصلاً مقرون به صرفه نمی‌باشد چون معمولاً یک بافنده در طی سال‌های اشتغال به فرش عارضه‌های جسمی زیادی را به خود میبیند که با هیچ در آمدی آن هم با در آمدهای فعلی قابل جبران نیست.
وجود مشکلات درآمدی و اقتصادی
این بافنده فرش دستباف، مشکلات درآمدی و اقتصادی را از جمله مشکلات موجود در این حوزه برشمرده و به خبرنگار مهر گفت: مشکل بعدی، نبود یک بیمه کامل در این شغل نسبت به شغل‌های دیگر هست که عملاً بافنده به عنوان خویش فرما اقدام به واریز بیمه می‌نماید و هیچ‌گاه استفاده از مزایای جانبی بیمه از جمله بیمه بیکاری برای این قشر ممکن نیست و با استفاده از بیمه تکمیلی با توجه به عدم اجرای تعهدات کامل شرکت‌های بیمه در این چند سال علیرغم تلاش‌های اتحادیه فرش دستباف مقدور نشده است.
وی افزود: تهیه مواد اولیه به خودی خود کار چندان سختی نیست اما نوسان قیمت‌ها و نیز عدم نظارت بر تولید با کیفیت مواد اولیه کار را سخت‌تر کرده و شرکت‌های تولید کننده در این چند سال همزمان با افزایش قیمت مواد اولیه متأسفانه اکثراً کیفیت آنها را نادیده انگاشته و این باعث تولید محصول بی کیفیت می‌شود.
وی در پایان بیان کرد: در حال حاضر اکثر الیاف‌ها به صورت شیمیایی رنگرزی می‌شود و تجاری سازی این کار باعث شده در تهیه مواد اولیه مشکل چندانی نباشد هر چند که کیفیت و قیمت باعث ایجاد بسیاری از مشکلات می‌باشد.
قدمتی سه هزار ساله دارد اما با مشکلات فراوانی روزگار خود را سپری می‌کند حالا افزایش قیمت مواد اولیه، عدم توان خرید بافندگان فرش و عدم ثبات قیمت در مواد اولیه و ارز از جمله مشکلاتی است که اگر ذره‌ای از توجه مسئولان بدان متمرکز شود می‌تواند آن‌را هموار کند و بافندگان فرش نیز با خیال آسوده پشت دار قالی چرخ زندگی را بچرخانند.
