بیماری «هاری» درمان ندارد/مهم ترین اقدام پس از گزش

هاری یک بیماری ویروسی است که به رغم پیشرفت‌های بزرگ در علوم پزشکی هنوز درمانی برای آن یافت نشده و در صورت ابتلای انسان به بیماری هاری متاسفانه در صد درصد موارد منجر به مرگ می‌شود.
وضعیت هاری در ایران
بهزاد امیری رئیس اداره بیماری های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت گفت: ۴۰ درصد افراد گاز گرفته شده توسط حیوانات مظنون به هاری کودکان زیر ۱۵ سال هستند. سگ ‌ها عامل بیش از ۹۰ درصد موارد حیوان گزیدگی و انتقال بیماری هاری و مرگ ناشی از آن در انسان هستند. حذف هاری از طریق پیشگیری از گزش سگ و انجام واکسیناسیون سگ‌ها امکان پذیر است.
وی افزود: شستشوی فوری و کامل زخم با آب و صابون پس از تماس با یک حیوان مظنون به هاری به مدت ۲۰ دقیقه برای هر زخم، بسیار مهم و حیاتی است و می‌تواند زندگی را نجات دهد.
هدف کلی در برنامه کنترل هاری طبق اعلامیه سازمان جهانی بهداشت، حذف تمامی موارد مرگ انسانی در اثر ابتلا به بیماری هاری ناشی از گزش سگ تا سال ۲۰۳۰ اعلام شده است.
رئیس اداره بیماری های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت، درباره آمار حیوان گزیدگی و موارد فوت ناشی از ابتلا بیماری هاری در ایران، گفت: در سال گذشته ۲۳۴ هزار و ۱۶۱ مورد حیوان گزیدگی در کل کشور رخ داده که با ارائه خدمات شبانه روزی در حدود ۷۰۰ مرکز در سراسر کشور و انجام اقدامات مدیریت مواجهه با حیوان گزیدگی و پیشگیری پس از مواجهه، نظام سلامت کشور قادر بوده که از ابتلا و مرگ حتمی تعداد زیادی از افرادی که توسط حیوانات هار گزیده شده‌اند، پیشگیری کند.
امیری افزود: به علت دقت و حساسیتی که در اجرای برنامه کشوری کنترل و پیشگیری از هاری اعمال می شود، با وجود تعداد بسیار بالای موارد حیوان گزیدگی، تعداد موارد ابتلا به بیماری هاری در انسان و مرگ ناشی از آن در کشور در سنوات گذشته همواره کمتر از ۱۰ مرگ و در سال گذشته ۶ مورد بوده است.
رئیس اداره بیماری های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت، ادامه داد: متاسفانه در سنوات اخیر تعداد موارد حیوان گزیدگی در کشور به علت افزایش جمعیت سگ‌ها (نه تنها در سطح روستا بلکه در سطح شهرها) رو به افزایش بوده و اگر اقدامی جدی و اصولی برای کنترل هاری در سگ ها و بخصوص کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب انجام نشود هر روز پیشگیری و مقابله با حیوان گزیدگی مشکل تر و کنترل بیماری هاری و تحقق هدف جهانی که همانا حذف بیماری هاری انسانی ناشی از گزش سگ تا سال ۲۰۳۰ می‌باشد دشوارتر می‌شود.
طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت به طور میانگین هزینه خدمات پیشگیری از هاری پس از هر مورد گزش انسان توسط حیوان ۵۰ دلار برآورد شده است. در ایران به ازای پیشگیری و درمان هر مورد حیوان‌گزیدگی شدید، فقط بابت خرید واکسن و سرم ضد هاری برای یک دوره کامل واکسیناسیون، ۲۵۲ یورو هزینه می‌شود و از این بابت وجهی از گیرنده خدمت دریافت نمی‌شود و این خدمات رایگان است، به همین علت حیوان‌ گزیدگی هر ساله هزینه بسیار زیادی را به سیستم سلامت تحمیل می‌ کند.
توصیه‌های پیشگیری 
از نزدیک شدن به سگ‌های ولگرد و بدون صاحب بپرهیزید، چرا که بیشترین موارد حیوان گزیدگی انسان‌ها توسط سگ‌ها روی می‌دهد. از آزار و اذیت و نزدیک شدن به حیوانات پرهیز کنید چرا که سایر حیوانات اهلی و وحشی نیز می‌توانند آلوده به ویروس هاری باشند و در صورت گزش احتمال ابتلا به بیماری هاری وجود دارد.
در صورت بروز گزش و یا تماس با حیوانات که منجر به مجروح شدن و یا خراش پوستی گردید، بلافاصله به نزدیکترین مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نماید. پنجه کشیدن گربه (به علت لیسیدن پنجه) همانند گاز گرفتگی محسوب می‌شود و نیازمند درمان پیشگیری هاری است.
شستشو محل حیوان گزیدگی با آب و صابون اولین قدم جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری هاری است. در صورت نگهداری سگ و گربه، نسبت به واکسینه نمودن سالانه آنها اقدام کنند.
سالانه ۵۹ هزار مرگ بر اثر هاری در جهان
عباس عبداللهی استادیار میکروب شناسی، گفت: به رغم اینکه هاری یک بیماری کاملا قابل پیشگیری است، سالانه بیش از ۵۹۰۰۰ نفر در سراسر جهان بر اثر این بیماری می میرند.
وی افزود: روز جهانی هاری فرصتی است مناسب برای تأمل در تلاش های جامعه جهانی بهداشت و درمان، جهت کنترل این بیماری مهلک و یادآوری این نکته که این جنگ هنوز تمام نشده است. سازمان های بهداشتی عمده ای از جمله، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE) و سازمان کشاورزی سازمان ملل متحد  (FAO)جهت ریشه کنی این بیماری در جوامع انسانی تا پایان سال ۲۰۳۰ برنامه ریزی بلندمدتی انجام داده اند.
عبداللهی خاطر نشان کرد: شعار روز جهانی هاری در سال ۲۰۲۰ «پایان هاری با  همکاری و واکسیناسیون» است. مردم می توانند با واکسیناسیون برنامه ریزی شده حیوانات خانگی علیه هاری و همکاری با پزشکان، دامپزشکان، مراکز بهداشتی و سایر گروه های مرتبط با هاری، در این زمینه به افزایش آگاهی در مورد پیشگیری و کنترل هاری در جامعه اقدام های موثری داشته باشند.
استادیار میکروب شناسی، افزود: هاری یک بیماری ویروسی است که موجب درگیری سیستم اعصاب مرکزی در انسان می ­شود. عامل بیماری یک ویروس از خانواده «رابدوویریده» است. ویروس از طریق بزاق حیوان مبتلا به هاری و محل گازگرفتگی وارد بدن شده، از طریق اعصاب ماهیچه ای به سمت اعصاب انتهایی می‌رود و شروع به تکثیر و انتشار می‌نماید.
وی با عنوان این مطلب که مرگ در اثر هاری تقریباً قطعی است، گفت: جهت ریشه­ کنی این بیماری لازم است تا حیوانات خانگی و غیر خانگی به عنوان مخازن اولیه ویروس و افرادی که به دلیل شغلی با این حیوانات در تماس هستند و ممکن است به نحوی مورد گازگرفتگی این حیوانات قرار گیرند، علیه بیماری هاری واکسینه شوند.
هر حیوان گزیدگی را «هارگزیدگی» تلقی کنید
بیژن مقیمی کارشناس بیماری هاری معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به اینکه شروع فوری اقدامات درمانی در مواقع حیوان گزیدگی در پیشگیری از بیماری ها حیاتی است، گفت: در صورت گزش انسان توسط حیوان مشکوک به هاری، بلافاصله باید اقدامات درمانی ضد هاری آغاز شود.
وی افزود: از آنجایی که هر ساله در کشور ما مواردی از آلودگی در حیوانات اهلی و وحوش دیده می شود، لذا هر حیوانی که انسان را مورد گزش قرار دهد مشکوک به هاری قلمداد می شود.
مقیمی، نخستین اقدام پس از گزش به وسیله حیوان مبتلا به هاری را شست ‌و شوی محل گزش ذکر کرد و افزود: به جرأت می توان گفت نیمی از روند درمان هاری وابسته به شستشوی مناسب و کافی (۱۵ تا ۲۰ دقیقه) محل جراحت است و پس از آن ضدعفونی محل عارضه صورت می پذیرد.
کارشناس بیماری هاری معاونت امور بهداشتی ادامه داد: چنانچه فرد حیوان گزیده به هر دلیل امکان مراجعه سریع به مراکز درمان هاری را ندارد باید در محل مناسب اقدام به شستشوی محل جراحت با آب و صابون کند و سپس در اسرع وقت خود را به نزدیکترین مرکز پیشگیری و درمان هاری برساند.