گزارش رویداد ایران از قم،حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدحمید میرخندان، استاد و پژوهشگر سینما و رسانه، در سلسله نشست‌های پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم دینی اشراق، «نسبت‌شناسی سینمای دینی با فقه هنر» را مورد بررسی قرار داد و گفت: لازم است پیش از بررسی نسبت فیلم دینی با فقه، به مفهوم فیلم دینی و تعریف دقیق آن پرداخته شود.
وی اظهار کرد: بحث پیرامون سینمای دینی بیشتر در دهه اول انقلاب اسلامی مطرح بود و در دهه‌های بعد به سمت اصطلاحات جدیدی همچون سینمای معناگرا و یا سینمای مصلحانه رفت و به نحوی غبار زمان بر روی موضوع سینمای دینی نشسته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین میرخندان برخی از عناوین کتاب‌های مهم در زمینه فیلم و سینمای دینی را برشمرد و گفت: یکی از مهم‌ترین این کتاب‌ها «سینمای دینی از نگاه سینماگران» است که در آن تعاریف مختلف سینمای دینی از زبان سینماگران و فلاسفه متعددی آورده شده است.
وی بیان داشت: فیلم مطلوب از نگاه اسلام را می‌توان فیلم دینی دانست؛ ولو اینکه در ادبیات رایج سینما به آن فیلم دینی گفته نشود. فیلمی که از نظر اسلام اجمالاً مطلوبیت داشته و آموزه‌های دینی را گسترش داده باشد، می‌تواند عنوان فیلم دینی به خود اختصاص دهد.
دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر اینکه لازم است جهت دینی یا غیردینی دانستن یک فیلم نوع اثرگذاری آن روی مخاطبین را لحاظ کرد، بیان داشت: برای دینی دانستن یک فیلم می‌بایست جهان فیلم را بررسی کنیم که تا چه اندازه بر اساس آموزه‌های دینی تشکیل شده است.
وی گفت: فیلم دینی از نگاه اسلام فیلمی است که بیشترین تطابق را با احکام و قواعد فقهی داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین میرخندان اظهار کرد: وقتی جهان بنا شده در فیلم را ملاک بررسی قرار دهیم، آن گاه همانطور که در جهان بیرون سه ساحت «ذهنی و شناختی»، «قلبی و احساسی» و همچنین «رفتاری و جوارحی» را مد نظر داریم، در جهان فیلم نیز باید به این سه ساحت توجه کنیم.
وی ساحت رفتاری و جوارحی را مهم‌ترین حوزه نسبت‌سنجی فیلم در ارتباط با فقه خواند و افزود: در این زمینه می‌بایست رفتار گروه تولید فیلم در پشت دوربین و رفتار افراد جلوی فیلم که ایجادکننده متن فیلم هستند، مورد بررسی قرار گیرد. مثلاً لازم است تفاوت گریم که در جلوی دوربین کاربرد دارد با زینت زنان که در زندگی معمول و پشت دوربین استفاده می‌شود را به خوبی بشناسیم.
پژوهشگر سینما و رسانه با اشاره به اینکه تصویربرداری در تولید فیلم هم می‌تواند از جهت فقهی مورد بحث و بررسی قرار گیرد، گفت: چگونگی تصویربرداری و تأثیراتی که بر مخاطبین در مورد تصاویر و شخصیت‌های مختلف می‌گذارد هم می‌تواند محل بحث و بررسی فیلم از جهت فقهی باشد.
وی متن فیلمنامه را یکی دیگر از عناصر تولید فیلم دینی دانست و گفت: متن فیلم نیز می‌تواند از نظر شرعی و فقهی مورد بررسی قرار گیرد که دارای الفاظ و جملات مطابق با شرع باشد یا نباشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین میرخندان در پرداخت به اهمیت حوزه نظارت بر عرضه فیلم، تصریح کرد: بازبینی و نظارت قبل از پخش فیلم نیز می‌تواند یاری‌گر سینمای دینی باشد. جهت تولید فیلم دینی لازم است افرادی کارشناس تولیدات سینمای دینی را از لحاظ رعایت یا عدم رعایت احکام فقهی مورد بررسی قرار دهند تا آثار سینمایی بتوانند بیشترین اثرگذاری دینی را بر مخاطبین خود بگذارند و یا کمترین تأثیر مخرب را بر فرهنگ دینی بینندگان خود داشته باشند.
وی افزود: باید دانست رعایت مباحث فقهی در فیلم راحت‌ترین مرحله برای دینی شدن یک فیلم است؛ زیرا این موضوع به رعایت ظواهر دینی در فیلم برمی‌گردد. اما ممکن است در فیلمی که احکام فقهی رعایت شده، شاهد دیدگاه‌های غیردینی باشیم. پس می‌بایست برای محتوا و مفاهیم مطرح شده در این تولیدات نیز چاره‌اندیشی و تعیین چارچوب صورت گیرد.
این استاد سینما و رسانه ادامه داد: لازم است در رابطه با موضوعات تخصصی محتوایی همچون موسیقی و آهنگ‌های مورد استفاده در فیلم‌ها نیز بحث و بررسی فقهی به طور دقیق انجام گیرد و صرفاً به نظر عرف بسنده نشود.
وی در پایان میزان تطابق فیلم با ساحت‌های مختلف جهان دینی و نوع تأثیرگذاری آن بر مخاطب در این ساحت‌ها را مهم‌ترین روش برای بررسی دینی بودن آثار سینمایی دانست و عنوان داشت: اگر فیلم‌ها را بر اساس میزان تطابق آن‌ها با آموزه‌های فقه در سه ساحت ذهنی، احساسی و رفتاری بررسی کنیم، به خوبی می‌توانیم مطلوب یا نامطلوب بودن آن‌ها از جهت فقهی را مشخص نماییم.
پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم دینی اشراق، امشب از ساعت 18 تا 21 با حضور اساتید هنرمند، چهره‌های شاخص رسانه‌ای حوزه و برگزیدگان پنجمین جشنواره و سخنرانی حجج اسلام والمسلمین واعظی (رییس دفتر تبلیغات اسلامی)، قمی (رییس سازمان تبلیغات اسلامی)، دکتر معینی‌پور (دبیر پنجمین جشنواره)، دکتر فریدزاده (معاون سینمایی وزارت ارشاد) و دکتر اسفندیاری (رییس دانشکده صدا و سیما) در مرکز همایش‌های غدیر شهر مقدس قم برگزار خواهد شد.
