مساجد به عنوان مهم‌ترین بناها در هر شهر و روستا همواره نقش‌های متعددی در زندگی قشرهای مردم داشته‌اند و این بناها چون بزرگ‌ترین ساختمان‌ها بوده‌اند در آغاز نیازی به داشتن نشانی ویژه‌ای نداشته و نگاه هر فرد عبوری را به سوی خود جلب می‌کردند اما پس از گسترش شهرها نخست با افزایش درگاه‌ها و نهادن توق بر بلندترین جای آن و سپس با ساختن میل برج مناره در کنار و نزدیک آن ساکنان شهر را به عبادتگاه راهنمایی می‌کرده‌اند.
مسجد خسرو در شهرستان اردستان مسجدی است که سه طبقه دارد و ساخت آن مربوط به سال 1135 هجری قمری است که این مسجد شامل مجموعه‌ای از آب انبار و شبستان مهتابی و زیبایی است که از بناهای اواخر عصر سلجوقیان در این شهرستان محسوب می‌شود.
این مسجد در سال 1364 به شماره 1694 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است؛ این مسجد به صورت روباز و در سه طبقه به عنوان یک شاهکار معماری عصر صفوی محسوب می‌شود که گنبد زیبای مسجد توجه هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌کند که با تو جه به عدم تعمیرات لازم بخشی از آن در حال تخریب است که نیازمند یاری و همت مسئولان است.
مهدی مشتاقی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: مسجد خسرو که در محله راهمیان اردستان واقع شده توسط خسرو نامی در سال 1255 هجری قمری ساخته شده که شامل مسجد، میدان و آب انبار است؛ مسجد خسرو در سه طبقه ساخته شده که در زیر صحن شمالی آن شبستان زمستانی قرار دارد ولی کتیبه و خطوط تاریخی ندارد.
این نویسنده اردستانی گفت: طول مسجد در حدود 18.5 متر و عرض آن 9 متر و در طبقه دوم آن سه ایوان موجود است که ایوان‌های غربی و شرقی کوچکتر از ایوان‌های وسطی هستند و طول این ایوان وسطی 12 متر و عرض آن شش و نیم متر و قسمتی از آن به شکل مربعی با اضلاع شش و نیم متر در شش و نیم متر است که برای آنکه بنای مربع شکل را به دایره تبدیل کند با استفاده از هشت گوشواره بزرگ و بعد 16 گوشواره کوچک زمینه مربع را به دایره تبدیل و گنبد را بر فراز آن نهاده اند.
وی با بیان اینکه ارتفاع گنبد مسجد خسرو در حدود 10 متر و صحن جلو ایوانها به شکل ذوزنقه است ابراز داشت: مسجد دارای دو درب، یکی از طرف شمال شرقی و دیگری از طرف شمال غربی برای ورود به صحن دوم است و ساختمان مسجد آجری و خشتی و گنبد یک پوسته زیبا با سه کنج های تزئینی جلوه خاصی به آن داده است.
مشتاقی بیان کرد: جای جای این مسجد احکام و مسائل شرعی به خط نسخ با مرکب نوشته‌اند و در یک موضع از جرزها تاریخ 1244 نیز دیده شده است؛ در جنب این مسجد زیبا آب انباری شکیل وجود دارد که اهالی محل از آن استفاده می‌کرده‌اند که توسط میراث فرهنگی نیز مرمت شده است.
مهدی مشهدی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم ضمن اشاره به ویژگی های منحصر به فرد مسجد خسرو اظهار داشت: مسجد خسرو راهمیان که به عصر سلجوقی بر می‌گردد یک بنای فوق‌العاده و ارزشمند شهرستان اردستان و جزء بناهایی است که بنده شخصا به آن خیلی علاقه دارم.
وی افزود: در موضوع مرمت این مسحد چند سال پیش میراث فرهنگی مرمتی انجام داده است که مرمت انجام شده و جدای از موضوع اصولی و غیر اصولی آن انجام گرفته که در حال حاضر اعتباری برای این مسجد در نظر گرفته‌ایم و قرار بود تا هیئت امنای مسجد به شکل مشارکتی فعالیتی بر روی این مسجد صورت گیرد.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان اردستان گفت: یکی از هیئت امنای این مسجد که عضو شورای شهر هم هستند مساعدتی داشتند تا به صورت تفاهمی این کار صورت گیرد و مقاوم سازی برای این اثر ارزشمند انجام شود که در همین رابطه کارشناس معمار از اصفهان هم بنا را دیدند و دستور کار می‌دادند و هیئت امنا هم دستور کار را پسندیدند.
وی ابراز داشت: مقرر شد تا این کار به صورت مشارکتی انجام شود اما هیئت امنا به یکباره موضوع را قبول نکردند و معتقد هستند که میراث فرهنگی باید به تنهایی آن را تعمیر و بازسازی کند که میراث فرهنگی با توجه به اینکه این مکان میراثی ارزشمند است قبول داریم اما الان با توجه به اعتبارات موجود کفاف این بنا را نمی‌دهد.
مشهدی بیان کرد: مالکیت این بنا با اوقاف است و اوقاف هم آن را مختص به امام جمعه و امور مساجد می‌داند و حاضر به همکاری نیستند که باید اوقاف هم در این رابطه موضوع را کمک کند و با توجه به احادیث و روایات تعمیر مساجد توصیه شده اما افراد حاضر به انجام این کار نیستند.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان اردستان تاکید کرد: میراث فرهنگی این آمادگی را دارد که در صورت کمک هیئت امنا این اداره مصالح را آماده کند و با توجه به اینکه مسجد آسیب چندانی نبیند بهتر است که مقاوم‌سازی شود تا بعد از کرونا مراسم‌ها را پرشور در این مکان انجام دهیم.
وی تصریح کرد: با شهرداری و فرمانداری شهرستان اردستان در حال رایزنی هستیم تا کوچه‌های اطراف این بنای ارزشمند توسط کف‌فرش‌های آجری پوشیده شود تا از پوشش آسفالت خارج شود و دیگر آسیبی به بنا نخواهیم داشت و باید یک نماسازی برای این اثر ارزشمند انجام شود.
منصور عالیشان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: این بنای ارزشمند در 12 سال پیش در قسمت دیوار جنوبی آن با نظارت یک معمار از شهر اردستان کار نماکاری و مقاوم‌سازی آن آغاز شد اما با توجه به نظارتی از سوی یک معمار از اصفهان که آن را تایید نکرد کار متوقف شد و از آن سال تا کنون به حال خود رها شده است.
وی افزود: در زمان چهار فرماندار پیگیری‌های زیادی انجام شده تا این بنا سر و سامانی بگیرد که همه وعده و وعیدها رویایی بیش نبود و هیچکدام محقق نشد و میراث فرهنگی پیشنهاد داده تا کار به صورت مشارکتی انجام شود که این کار با توجه به وضعیت موجود و اوضاع اقتصادی مردم کسی حاضر به کمک نیستند.
عضو هیئت امنای مسجد خسرو اردستان گفت: مبلغی از افراد خیر دریافت شده که مربوط به مخارج مسجد بوده و برای مرمت و بازسازی کم است و با توجه به اینکه در این محل افرادی که از نظر وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نیست به عنوان همسایه‌های مسجد در این مکان ساکن هستند و نمی توانند به این مسجد کمک کنند.
عالیشان ضمن اشاره به وضعیت اقتصادی نامطلوب در شرایط فعلی تاکید کرد: با توجه به وضعیت اقتصادی و در شرایط موجود برای این مسجد هیچ کاری نمی‌توان کرد و باید از طریق میراث فرهنگی این کار انجام شود و ما هم به عنوان هیئت امنا آنها را حمایت خواهیم کرد.
وی تصریح کرد: این مسجد که یکی از مساجد زیبای شهرستان اردستان است طبق گفته مورخان و قدیمی‌ها حدود 400 سال قدمت دارد و مربوط به اواخر دوران سلجوقی و اوایل دوران صفوی است که نیازمند کمک از سوی مسئولان بوده و در حال حاضر باید در ابتدا برآورد هزینه توسط کارشناس خبره صورت بگیرد و بعد به ترمیم آن اقدام کنیم.
