( عکس) سفر به تهران قدیم؛ مجموعه‌ای از کتیبه‌های بی‌نظیر روی یک دیوار

کتیبه سردر سرای وکیل‌التجار در میدان اعدام یکی از زیبا و منحصر به فردترین کتیبه‌های خانه‌های قدیمی تهران به شمار می‌رود.

بیش از ۷ کتیبه در یک سردر با یکدیگر تلفیق شده‌اند. بسم الله الرحمن الرحیم، آیات قرآنی همچون ون یکاد، نصرمن الله و فتح قریب، اشعار، تصاویر فرشته، آجرچینی و ...

میرزا محمدباقر میزانی در سال ۱۳۰۸ بنای فعلی را در میدان اعدام سابق یا همان میدان محمدیه فعلی ساخت. بنای قبلی متعلق به دوره قاجار بود که به دلیل تعریض میدان بخشی از آن را تخریب کردند اما میرزا محمدباقر میزانی این بنا را در سال ۱۳۰۸ دوباره احیا کرد.

معمار خوش‌ذوق این بنا با بهره‌گیری از تزییناتی چون آجرکاری، گچبری، کاشیکاری و خطاطی کوشیده تا بر جذابیت آن بیفزاید. قطعه زمینی که بنا در آن قرار گرفته از نظر هندسی نامنظم است اما ساختمان و نماهای داخلی آن به شکل متقارن هندسی و با تناسبی بسیار شکیل و کاربردی ساخته شده.

این بنا در سال ۱۳۸۰ در فهرست ملی به ثبت رسید و اکنون توسط نوادگان حاج هاشم میزانی مرمت شده و پابرجاست. همچنین سردر خانه پرفسور عدل و خانه اتحادیه را به دلیل سبک و معماری کتبیه‌ها می توان در فهرست زیباترین سردرهای تهران قرار داد. خانه اتحادیه مانند دیگر بناهای قاجایه دارای سبک و کالبد خاص است.

سردر بسیار زیبای این خانه در کوچه معروف به اتحادیه در خیابان لاله زار واقع و قسمت ورودی با آجر تزیین شده است. قرنیز زیبایی در بخش فوقانی سردر و ستون توکار نیم‌گرد در دو طرف ورودی دیده می شود. دورتا دور قوس بالای در ورودی با نقش آجرکاری حصیری جفت جفت، قاب مربوط به اسماء جلاله و قوس مغولی برگشته در محل چراغ‌دان با نقوش اسلیمی، دو اژدها را نشان می دهد.

از سوی دیگر برخی از ورودی های منازل در دوره قاجار به صورت تلفیقی کار شدند و می توان در آن ها علاوه بر معماری سنتی، تاثیرات مدرن و جدید را مشاهده کرد. به عنوان مثال، خانه پروفسور عدل، دارای نمای روسی است، اما با تزیینات ایرانی.

قوس ورودی آن برگرفته از ورودی بناها در معماری شمال آفریقا و همچنین ترکیبی از قوس بیز گلویی‌دار و قوس بیز دایره با ارسی و شیشه های رنگی در بالای در ورودی است. ورودی این ساختمان با گچبری بسیار عالی تزیین شده و نقوش اسلیمی در دو طرف ستون ها و کتیبه «بسم االله الرحمن الرحیم» در سردر ورودی و آیه «یعمرالعدل و الاحسان» در سردر بیرونی به شیوه گچبری نمایان است. اصولا معماران اسلامی در تزیینات و ساخت نماهای ورودی بیشتر از خود خلاقیت نشان داده‌اند.

منبع: همشهری