مهاجرت معکوس؛ چرا مهاجران به حومه شهر و روستا برمی‌گردند؟

مهاجرت همیشه یک مسیر بی‌بازگشت نیست. گاهی برخی از مهاجران پس از مدتی زندگی در مقصد مهاجرتی دوباره به مبدا می‌گردند که به آن مهاجرت معکوس می‌گویند. اما وضعیت مهاجرت معکوس در ایران چگونه است؟

به گزارش تجارت نیوز، آمار جدید و به‌روز شده‌ای از وضعیت آمار مهاجرت داخلی در ایران در دست نیست. نگاهی به آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ حدود ۴.۴ میلیون نفر مهاجرت کرده‌اند. از این میان فقط مبدا ۲.۶ درصد از آن‌ها خارج از کشور بود. به عبارتی ۹۷ درصد دیگر مهاجرت‌ها در داخل کشور صورت گرفته است.

بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران از مجموع کل مهاجران، سه میلیون و ۵۶۴ هزار و ۷۳۵ نفر به نقاط شهری و ۷۳۶ هزار و ۲۵۳ نفر هم به نقاط روستایی وارد شده‌اند.

رصدخانه مهاجرت ایران در این مورد نوشته است در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ در مجموع ۵ میلیون و ۵۳۴ هزار و ۶۶۶ نفر وارد کشور شده یا در داخل کشور جابه‌جا شدند. از این میان، محل اقامت ۵ میلیون ۸۹ هزار و ۳۵۴ نفر داخل کشور بود؛ یعنی ۹۲ درصد. حدود ۱۰۲ هزار نفر از آن‌ها خارج از کشور بوده و سایر افراد نیز محل اقامت قبلی خود را اظهار نکرده‌اند.

آمار مهاجرت معکوس در ایران

بر همین اساس آمار جدیدی از مهاجرت معکوس در کشور اعلام نشده است و برای بررسی این موضوع هم باید به آمار‌های قبلی که مربوط به بیش از هفت سال پیش است، مراجعه کنیم.

رصدخانه مهاجرت ایران درباره آمار مهاجرت معکوس در ایران نوشته است که از مجموع مهاجران داخلی این دوره، (یعنی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵) ۲ میلیون و ۸۵۲ هزار و ۳۴۹ نفر از شهر به شهر، ۶۰۸ هزار و ۳۱ نفر از روستا به شهر (مهاجرت معکوس)، ۲۱۰ هزار و ۲۸۳ نفر از روستا به روستا و ۹۱۶ هزار و ۵۰۶ نفر از شهر به روستا مهاجرت کرده‌اند.

بر این اساس همچنان شهر‌ها برای جذب مهاجر جذابیت دارند، اما با تغییراتی که در اقتصاد ایجاد شده است، روند مهاجرت معکوس به روستا‌ها نیز تقویت شده است. به طوری‌که ۱۴.۶ درصد مهاجران از شهر به روستا رفته‌اند.

دلایل مهاجرت معکوس

پیش‌تر «تجارت‌نیوز» در گزارشی به وضعیت مهاجرت معکوس در ایران پرداخت. بر اساس این گزارش، رقیه صمدی، پژوهشگری حوزه مهاجرت گفت: «روی دیگر مهاجرت داخلی در ایران، مهاجرت معکوس است که در سال‌های اخیر در کشور به جریان افتاده است.»

این پژوهشگر توضیح داد: «در الگوی مهاجرت معکوس یا مهاجرت شهری- روستایی در کنار سایر عوامل، عامل اقلیم و محیط زیست یک عامل تعیین‌کننده است. زیرا برخی از افرادی که تصمیم می‌گیرند به نواحی روستایی و یا شهر‌های کوچک‌تر بازگردند، در پس تصمیم‌های مهاجرتی خود عامل اقلیم و آب و هوا را برجسته‌تر می‌دانند.»

صمدی گفت: «البته در بحث مهاجرت معکوس نباید از عوامل اقتصادی غافل شد. بالا بودن هزینه‌های زندگی در شهر‌های بزرگ یکی از چالش‌های اقتصادی است که در سال‌های اخیر به عنوان عامل دافعه، برخی از ساکنان شهر‌های بزرگ را به سمت شهرها، شهرک‌ها یا نواحی حومه‌ای شهر‌های بزرگ می‌کشاند.»

این پژوهشگر توضیح داد: «استان‌های تهران، البرز و یزد به عنوان سه استان اول دارای موازنه مهاجرتی مثبت، جزء مناطقی هستند که سطح بارندگی آن‌ها نسبت به میانگین ۵۰ سال گذشته به شدت کاهش یافته است.»