تهرانی‌ها تا قبل از عمومیت پیدا کردن مصرف چای، قهوه می‌نوشیدند و مصرف آن به حدی در تهران فراگیر شده بود که در دوره قاجار، به عنوان نذری در یکی از تکیه‌های مشهور پایتخت توزیع می‌شد.
مصرف قهوه در تهران تاریخچه‌ای طولانی دارد و به دوره ناصرالدین‌شاه بر می‌گردد و ظاهراً از همان دوره تاریخی عده‌ای بنای «نذر قهوه» را در تکیه سادات‌اخوی گذاشتند.
نصرالله حدادی، تهران‌شناس، می‌گوید: «در دوره قاجار مردم عموماً چای نمی‌نوشیدند و این نوشیدنی در فهرست خوراکی‌های مردم تهران نبود. تهران‌نشین‌ها تا دوره قاجار اساسا صبحانه نمی‌خوردند و شاید به همین دلیل مصرف چای بین آنها مرسوم نبود. نوشیدنی مورد علاقه مردم، به‌خصوص طبقه اعیان، قهوه بود و نام و آوازه قهوه قجری از همان روزگار بر سر زبان‌ها افتاد.»
نذر قهوه برای نخستین بار در تکیه سادات‌اخوری تهران ادا شد و عده‌ای معتقدند این نذر قدمت ۱۷۰ساله دارد. حدادی معتقد است مصرف قهوه ابتدا در مراسم ختم رایج و بعدها پدیده‌ای به نام نذر قهوه در برخی تکایای تهران دیده شد:
«در دوره قاجار رسم بر این بود که صاحبان عزا در مجالس ختم با قهوه ترک که مزه تلخی دارد از مهمانان پذیرایی می‌کردند. این رسم نمادین بود، چراکه عده‌ای از مردم تهران، به‌ویژه طبقه اعیان، قهوه را نمادی از چشیدن مزه تلخ فراق و جدایی می‌دانستند. در مجالس ختم آنقدر قهوه را غلیظ می‌کردند که با هزار بار هم زدن حبه قند هم شیرین نمی‌شد. قهوه را در فنجان‌های بسیار کوچک می‌ریختند و نیت این بود که مردم به شکل نمادینی طعم تلخ فراق را بچشند.»
آنطور که در برخی منابع مکتوب آمده، نذر قهوه در دوره حکومت مظفرالدین‌شاه باب شده و برای نخستین بار در تکیه سادات‌اخوی با قهوه ترک از عزارادان حسینی پذیرایی شده است.
حدادی اما معتقد است تاریخ دقیقی نمی‌توان برای نخستین نذر قهوه در تهران تعیین کرد: «در دوره قاجار، بسیاری از اعیان و رجال سیاسی در ماه محرم به تکیه سادات‌اخوی می‌رفتند و با قهوه ترک از آنها پذیرایی می‌شد. نذر قهوه در تکیه سادات‌اخوی چنین ماجرایی دارد، اما کسی نمی‌داند دقیقاً این نذر از چه سالی در این تکیه ادا شده است. مصرف چای بعد از انقلاب مشروطه که اداره و سازمان‌ها در تهران سر و شکل گرفتند رایج شد و بدون تردید ماجرای نذر قهوه به قبل از دوره مشروطه برمی‌گردد و این سنت هنوز در تکیه سادات‌اخوی پابرجاست.»
منبع: همشهری
منبع: faradeed-164208
