رشد چشمگیر دستفروشی؛ آسیب یا فرصت

کسب‌وکار خرد یا همان دست‌فروشی، بخشی تفکیک ناپذیر از زندگی بشر به شمار می‌رود؛ اگرچه امروز در شهرها همه دستفروش‌ها تنها کالای تولیدی خود را عرضه نمی‌کنند، اما هنوز هم کسانی هستند که بساط دستفروشی آنان محدود به دست‌ساخته و تولیدات فردی‌شان است.

امروزه بسیاری از کشورهای دنیا علیرغم مدرنیزه‌ کردن شهر و تغییر فضاهای عمومی، با پدیده دستفروشی مواجه هستند؛ دستفروشی در واقع نوعی اقتصاد غیررسمی محسوب می‌شود که شمار قابل توجهی از ساکنان یک اجتماع با توسل به آن، معیشت خود و خانواده‌شان را تامین می‌کنند.

مسئولان بیشتر شهرها تنها راه مواجهه با این پدیده را حذف دستفروش‌ها می‌دانند و همواره شاهد اخباری در خصوص مواجهه نرم و سخت با این دستفروش‌ها در نقاط مختلف به خصوص در ایران هستیم؛ اما این شیوه مواجهه تاکنون، موجب توقف دستفروشی نشده است.

اکنون در نقاط مختلف کشور به ویژه در کلانشهرها، شاهد افزایش چشمگیر شمار دستفروش‌ها هستیم؛ امروزه بسیاری از دستفروش‌ها را زنان تشکیل می‌دهند و بخش قابل توجهی از این گروه، به عرضه تولیدات خرد خانگی اعم از صنایع دستی، اغذیه و ... می‌پردازند.

مواجهه سخت مدیریت شهری با دستفروشان، نه‌تنها زندگی کسانی را که به این بخش غیررسمی وابسته است به خطر می‌اندازد، بلکه کل اقتصاد شهر را نیز تحت تأثیر آثار منفی خود قرار می‌دهد.

جعفر قادری، نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به رویدادایران گفت: دستفروشی بسته به اینکه چگونه به آن نگاه کنیم، چه کسی و کجا و در چه شکلی این کار انجام شود، می‌توان فرصت یا آسیب باشد.

این استاد اقتصاد شهری گفت: دستفروشی برای گروه‌هایی که قادر به فعالیت اقتصادی و فروشندگی در نقاط و اماکن ثابت هستند و از سر اضطرار به این کار روی آورده‌اند، آسیب تلقی می‌شود. از طرفی این نوع فعالیت برای بانوان به واسطه اینکه مدام باید محل کسب را جابه‌جا کنند و شاید در معرض مخاطراتی نظیر سرقت و رفتارهایی که کرامتشان را خدشه دار کند، قرار بگیرند هم آسیب است.

قادری که پیشینه حضور در شورا و تصدی پست شهرداری شیراز را هم در کارنامه دارد، در عین حال گفت: دستفروشی حتی در کشورهای پیشرفته برای گروه‌های جوانی که قصد ورود به دنیای کسب و کار را دارند، یک امکان سنجش میزان توانمندی در برقراری ارتباط با مشتری، معرفی و عرضه کالا، آشنایی با سازوکارهای فروشندگی و کسب و کار و .... دستفروشی می‌تواند یک فرصت محسوب شود.

او در خصوص ساماندهی دستفروشان و ممانعت از بروز مشکلاتی به واسطه فعالیت این گروه از افراد برای سایر گروه‌های شغلی، گفت: برای ساماندهی دستفروشان باید مکان‌ و زمان‌های مشخصی را با نظارت و کنترل کامل برای تامین ایمنی و امنیت افراد دستفروش و مشتریان و مراجعان، اختصاص داد.

قادری ادامه داد: این مکان‌ها باید زیرساخت‌هایی برای رفاه مراجعان و دستفروشان اعم از سرویس بهداشتی، مکان استراحت، سیستم حمل و نقل، دسترسی مناسب، محل توقف خودرو و امکانات ایمنی و امنیتی مناسب را داشته باشد تا از هرگونه آسیب ناشی از سرقت و ... مصون بمانند.

او در عین حال، مدیریت دقیق برای پذیرش متقاضیان فعالیت به عنوان دستفروش را یک امر مهم ذکر و اضافه کرد: این عرصه می‌تواند فضایی برای فعالیت گروه‌های تحت حمایت نهادهایی نظیر کمیته امداد و بهزیستی نیز باشد تا این افراد بتوانند بدون آنکه شخصیت‌ و کرامتشان خدشه دار شود، یک فعالیت اقتصادی را انجام داده و به معیشتشان کمک کنند.

نماینده مردم شیراز و زرقان همچنین گفت: البته اقدامات در این رابطه نباید زمینه افزایش تمایل به دستفروشی و تعداد دستفروشان را فراهم کند و اینکه باید مراقبت لازم را داشت که اعتماد و امنیت شغلی کسبه ثابت و صاحبان مشاغل نیز دچار آسیب نشود؛ اینگونه نباشد که کسبه تصور کنند با حمایت مدیریت شهری، عرصه برای فعالیت افرادی بدون پرداخت مالیات و عوارض و ... فراهم و برای تداوم و توسعه فعالیت آنان محدود شده است.

به گزارش رویدادایران؛ در شیراز و از اواسط دهه 90، نقاطی برای استقرار رسمی دستفروشان در ایام مشخصی از هفته اختصاص داده شده اما در این نقاط، کمتر به وجود زیرساخت‌هایی نظیر محل توقف اتومبیل و ممانعت از بروز مشکل برای ساکنان و عابران این مناطق توجه شده است.

از نگاه جامعه شناسان، رشد تعداد دستفروشان در نقاط مختلف درون و برونشهری، نشاندهنده ضعف نظام اقتصادی و اجتماعی و مشکل تمام کلانشهرها و بعضا سایر شهرها است‌. شغل کاذب و بیکاری پنهانی موجب بی نظمی، نابسامانی و نازیبایی معابر و محله‌ها می‌شوند و در عین حال مورد استقبال بسیاری از مردمی که بدنبال اجناس ارزان قیمت و یا عادت به خرید از دستفروشی کرده‌اند، قرار گرفته است‌.

امروزه دست فروشی پیر و جوان و زن و مرد نمی‌شناسد و تحقیقات جامعه‌شناسی نشان داده که بیشتر دستفروشان سرپرست خانواده و اکثر آنان دارای یک شغل هستند و برخلاف ظاهر شغلی شان منزوی و غیر اجتماعی نیستند‌. آنچه دستفروشان را نسبت به سایر مشاغل متمایز میکند، ضعف سرمایه فرهنگی در بین آنان است.اگر چه قدمت این مشاغل بسیار زیاد است اما در چند دهه اخیر رویت پذیر شده و مورد توجه منتقدان اجتماعی و اقتصادی قرار گرفته است.

از آنجا که دست فروشان با وجود گسترش روزافزون مالیاتی پرداخت نمی کنند، لذا نوعی بی نظمی نیز در سیستم اقتصادی ایجاد می‌کنند و این معضلات اجتماعی و اقتصادی زمانی بیشتر خود را در صحنه اجتماع نشان می‌دهند که حضور آنان و بساط پهن شده آنها در مسیر عبور و مرور گردشگران داخلی و خارجی واقع شود.

همه موافقان و مخالفان دستفروشی در این نکته اشتراک نظر دارند که باید دستفروشان در یک مکان مشخص و ثابت که قابلیت دسترسی مناسب داشته باشند و البته با نظارت کامل زیر نظر نهادهای مربوطه ساماندهی شوند، به گونه‌ای که بتوان آنها را از حالت تهدید خارج و تبدیل به یک فرصت کرد‌.

تجربه جهانی دست فروشی در کشورهای مختلف بخصوص کشورهای جنوب شرقی آسیا نشان می‌دهد که ساماندهی کردن اینگونه مشاغل توانسته با جذابیت و توجه گردشگران مواجه و امنیت اجتماعی و اقتصادی مناسبی بر آنها اعمال شود؛ در هر صورت ساماندهی دستفروشی نیازمند یک برنامه منسجم، به روز و بین نهادی است‌.

اگر چه نگاه مدیریتی و علمی به موضوع دستفروشی، آن را در زمره معضلاتی طبقه بندی می‌کند که ریشه اقتصادی و اجتماعی دارد، اما تنها ارائه تئوری و آمار و ارقام و ... طی سال‌های دور گذشته تا امروز، به حل این مشکل منجر نشده است. حتی راهکارهای غیرکارشناسی نظیر ایجاد مراکزی تحت عنوان بازار هفتگی و روز در نقاط مختلف هم نتوانسته تاثیری بر آن داشته باشد‌.

امروز جامعه ایران با دستفروشانی حرفه‌ای مواجه است که به دلیل سابقه کار در این حرفه، در محدوده‌ای از شهر حریمی برای خود ایجاد کرده‌اند و گاه این حریم را هم اجاره می‌دهند. دستفروشی در بسیاری از کلانشهرها به عنوان یک شغل، اگرچه کاذب، جای خود را پیدا کرده و حتی از محل آن، بسیاری درآمدهای جنبی نیز برای افراد ایجاد شده است‌.

انتهای پیام