جشن سده یکی از جشن‌های پرشکوه زمستانی ایرانی است که از دوران باستان به یادگار مانده. این جشن در دهمین روز بهمن‌ماه برگزار می‌شود
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم 1400
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم 1400 مصادف است با: 1400/11/10
تاریخ شمسی جشن سده مصادف است با: یکشنبه 10 بهمن
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم قمری 1443
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم قمری 1443مصلدف است با: 27 جمادی الثانیه 1443
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم میلادی 2022
تاریخ دقیق جشن سده در تقویم میلادی مصادف است با: 2022/12/30 _ 2022 January 30
آداب برگزاری جشن سده
جشن سده یکی از جشن‌های پرشکوه زمستانی ایرانی است که از دوران باستان به یادگار مانده. این جشن در دهمین روز بهمن‌ماه برگزار می‌شود. همانند دیگر جشن‌های اصیل ایرانی، آتش، هسته اصلی برگزاری جشن سده به شمار می‌رود. جشن سده در بسیاری از شهرهای ایران به ویژه شهرهای زرتشتی‌نشین برگزار می‌شود. جشن سده به همراه نوروز و شب یلدا سه جشن بزرگ ایرانی را تشکیل می‌دهند.
پیشینه جشن سده
ایرانیان باستان در هر ماه جشن مخصوصی برگزار می‌کردند و به شادی و پایکوبی و همچنین ستایش اهورامزدا می‌پرداختند. بسیاری از این جشن‌ها هم‌اکنون از رونق افتاده و جز در کتاب‌های تاریخی نشانی از آن‌ها وجود ندارد. با این حال بعضی از آن‌ها این اقبال را داشته‌اند که همچنان زنده بمانند و هر ساله با شکوهی بی‌نظیر برگزار شوند. جشن سده یکی از همین جشن‌های باستانی است که از دوران کهن تا به امروز برگزار شده و شکوه پیشین را حفظ کرده است. جشن سده در غروب دهمین روز از بهمن‌ماه برگزار می‌شود. در ایران باستان هر ماه نامی مخصوص به خود داشت. هر روزی نیز نامی مخصوص به خود داشت. روز دهم بهمن‌ماه نیز آبان‌روز نام داشت. به عبارتی جشن سده در غروب آبان‌روز از بهمن‌ماه برگزار می‌شد.
فلسفه جشن سده
ایرانیان باستان زمستان را به دو دوره 40 روزه تقسیم کرده بودند. دوره اول که از شب یلدا آغاز می‌شد در دهم بهمن پایان می‌یافت. به این دوره اول، چله بزرگ می‌گفتند و دوره چهل روزه بعدی، چله کوچک نام داشت. ایرانیان اعتقاد داشتند چله بزرگ اوج سرمای زمستان را در خود دارد و روزی که چله بزرگ به پایان می‌رسد، زمین نفس می‌کشد و گرم می‌شود. بنابراین سرمای سختی در پیش نخواهد بود. از این‌رو روز پایان چله بزرگ زمستان را گرامی می‌داشتند و جشن سده برگزار می‌کردند. اجداد باستانی ما بر این باور بودند که آتشی که در این روز برافروخته می‌شود، زمین را گرم و آماده ورود بهار می‌کند.
همچنین جشن سده را از نگاهی دیگر نیز می‌توان بررسی کرد. در ایران عدد چهل از دیرباز عددی مقدس به شمار می‌آمد. چهلمین روز پس از تولد، یا چهلمین روز پس از مرگ، همیشه برای ایرانیان روز مهم و با ارزشی به شمار می‌رفته و مراسم مخصوص به خود داشته است. جشن سده نیز دقیقا چهل روز پس از جشن یلدا برگزار می‌شود. اگر یلدا را شب تولد خورشید بدانیم، چهل روز پس از تولد او نیز باید مراسمی جهت گرامی‌داشت چنین میلاد فرخنده‌ای برگزار شود. این استدلال، یکی از فلسفه‌های پیدایش جشن سده به شمار می‌رود.
همچنین در توجیه علت وقوع جشن سده، بعضی منابع گفته‌اند که ایرانیان باستان زمستان را برخلاف امروز، از آغاز فصل سرما یعنی اول آبان‌ماه در نظر می‌گرفتند. از اول آبان تا ده بهمن نیز صد روز فاصله وجود دارد. همچنین پس از شب یلدا و تولد مهر، روشنایی بر تاریکی چیره شده و روزها به سمت طولانی‌شدن پیش می‌رود. از این رو روزها را به صورت جدا و شب‌ها را نیز به صورت جداگانه می‌شماردند. از جشن سده تا نوروز نیز در مجموع صد شب و روز فاصله وجود دارد. از این رو آبان‌روز از بهمن‌ماه بسیار روز مهم و مقدسی به شمار می‌آمد و لازم بود تا با برگزاری جشنی باشکوه، آن را گرامی می‌داشتند. در این دیدگاه، عدد صد به سده مرتبط می‌شود.
برخی دیگر از منابع قدیمی نیز می‌گویند در چنین روزی تعداد فرزندان کیومرث که طبق اعتقاد شاهنامه نخستین مرد به شمار می‌رود، به صد تن رسید. برخی نیز معتقدند در این روز تعداد فرزندان مشی و مشیانه- نخستین زوج روی زمین و همطراز با آدم و حوا- به صد تن رسید. از این‌رو جشن برپا داشتند تا چنین رویدادی را گرامی بدارند.
در جشن سده چه اتفاقی می‌افتد؟
جشن سده همراه با آتش‌افروزی است. در واقع می‌توان گفت همه جشن‌های ایرانی در حضور آتش برگزار می‌شود. به عقیده ایرانیان باستان، آتش قوی‌ترین نشانه فیزیکی حضور اهورامزدا، خدای یگانه است و اوست که تحت نظارت اهورمزدا زندگی می‌بخشد. از این رو ایرانیان باستان جایگاهی والا و احترامی درخور برای آتش قائل بوده‌اند. در جشن سده نیز آتش افروخته می‌شود. پیش از رسیدن زمان موعود برای برگزاری جشن، همه افراد برای تهیه هیزم به تکاپو می‌افتادند و به صورت گروهی خار و خاشاک و هیزم جمع می‌کردند. از این رو سده را می‌توان جشنی با همکاری و همبستگی جمعی نامید.
در گذشته هیزم‌ها را بر فراز بام منازل یا بلندای کوه می‌انباشتند و در غروب آبان‌روز، آن را می‌افروختند. امروزه اما در شهرهایی که این جشن برگزار می‌شود، مکانی مخصوص درنظر گرفته‌اند تا همگان در آن محل گرد هم آیند. برافروختن آتش با مراسم ویژه توسط موبدان، رقص‌های آئینی در پیشگاه آتش، خواندن گات‌ها به صورت دسته‌جمعی و نیایش به درگاه اهورامزدا، نقالی و شاهنامه‌خوانی و همچنین اجرای مسیقی زنده با استفاده از سازهای پوستی از جمله قسمت‌های جشن سده به شمار می‌رود.
کجا می توان جشن سده را تماشا کرد؟
جشن سده هم‌اکنون در بسیاری از نقاط ایران برگزار می‌شود. تهران، شیراز، اصفهان، اهواز، میبد، یزد، اردکان و کرمان از جمله شهرهایی هستند که این جشن در آن‌ها برگزار می‌شود. در تهران این جشن در میدان مارکار تهران‌پارس برگزار می‌شود. در یزد جشن سده در آتشکده محله رحمت‌آباد به اجرا درمی‌آید. در کرج نیز جشن سده در خانه دولت برگزار می‌شود. با این حال شکوهند‌ترین جشن سده طی 100 سال اخیر در کرمان به اجرا درآمده است. حدود 80 سال است که زرتشتی‌های کرمان و شهرهای اطراف در باغچه دولت‌آباد گرد هم می‌آیند و باشکوه‌ترین جشن سده در ایران را با حضور زرتشتیان و میهمانانی از کیش‌های مختلف برگزار می‌کنند. این مراسم معمولا از ظهر دهمین روز بهمن‌ماه تا غروب به درازا می‌کشد.
جشن سده یک مراسم آئینی به شمار می‌رود. از این رو به اعتقادات برگزارکنندگان جشن احترام بگذارید و از برخوردهای سوگیرانه و نقادانه اجتناب کنید.
از خوردن و آشامیدن هنگام برگزاری جشن سده به ویژه زمان گاته‌خوانی خودداری کنید.
عکاسی و فیلمبرداری ازجشن سده مانعی ندارد.
از برخورد مستقیم با آتش خودداری کنید.
هنگام اجرای شاهنامه‌خوانی و نقالی سکوت کنید.
حاشیه‌ها
در جشن سده زرتشتیان را با لباس‌های مخصوص زرتشتی خواهید دید. رنگ قالب لباس‌ها سفید است و به راحتی می‌توانید زرتشتیان را با یک نگاه شناسایی کنید. آتش، توسط موبدان افروخته می‌شود. آتش برای زرتشتیان مقدس است و براین باورند نفس‌های آلوده آدمیان نباید به حریم مقدس آتش برخورد کند. از این‌رو موبدان را با روبنده‌هایی که به صورت زده‌اند خواهید دید. پس از اجرای مراسم آئینی به دور آتش و در انتهای مراسم، شعله‌ها توسط نیروهای آتش‌نشان که که در محل حضور دارند، خاموش می‌شوند.
