این روزها درباره جمعیت یوز ایرانی اظهار نظرهای متفاوتی می‌شود یوزهایی که در یزد، خراسان جنوبی و سمنان زیستگاه دارند و توران شاهرود تنها زیستگاه زادآوری یوزپلنگ آسیایی است چرا که اندک جمعیت یوزپلنگ‌ها در دیگر نقاط کشور همگی نر هستند و سال‌ها است که هیچ ماده‌ای در آنها دیده نشده است.
این در حالی است که تنها در توران شاهرود امکان زادآوری به دلیل حضور ماده‌ها وجود دارد به نحوی که یک یوز در خراسان جنوبی دو یوز در یزد که همگی نر هستند. اردلان و ارسلان دو یوز نری هستند که در یزد و دره انجیر زندگی می‌کنند همچنین از اردوان و هومینو دیگر یوزپلنگ‌های نر دره انجیر هشت سالی می‌شودکه تصویر برداری نشده است و این احتمال وجود دارد که به دلیل کهولت سن جان باخته باشند.
شناسایی یوزه ایرانی
آن‌طوری که سازمان محیط زیست اعلام کرده تصویر اردلان سال ۹۹ توسط اصغر شریعتی در بهاباد و ارسلان هم در سال ۹۸ در دره انجیر توسط دوربین تله‌ای به ثبت رسید و از آن موقع تاکنون این دو یوز دیده نشده‌اند از آنجا که این دو یوز ۱۲ سال سن دارند و از آغاز دهه ۹۰ به این سمت هیچ یوز ماده‌ای در یزد دیده نشده به نظر نمی‌رسد که بتوان به این دو برادر امیدی برای زادآوری داشت.
تک یوز خراسان جنوبی آرش نام دارد که سال ۹۴ مقابل دوربین تله‌ای قرار گرفت و سال ۹۹ در نایبندان دوباره در مقابل دوربین قرار گرفت و از آن زمان دیگر عکسی از او ثبت نشده است او هم تنها است و نمی‌توان امیدی به زادآوری او داشت از سوی دیگر فیروز و ایران هم در اسارت حضور دارند و تصاویر دوربین‌های محیط زیست نشان می‌دهد که بالاخره بعد از سال‌ها شاهد جفت‌گیری این دو یوز بودهایم تا امیدها برای دوست داران محیط زیست بیشتر شود.
در توران اما شرایط تفاوت دارد خانواده‌های یوز در این مکان بسیار دیده شده‌اند و سه ماده یوز برجسته شامل هرب، تلخاب و هلیا در آن زندگی می‌کنند هرب در سه سال اخیر پنج توله زاییده که دست کم یکی شأن ماده بوده است و این امر نشان می‌دهد که امیدها در توران شاهرود برای زادآوری یوزپلنگ‌ها زنده است اما توران تنها زیستگاه یوز در استان سمنان نیست بلکه یک جفت یوز نر هم در چاه شیرین سمنان وجود دارند.
۲۰ یوز استان سمنان
حالا اما امیر عبدوس مدیرکل محیط زیست استان سمنان ادعای معاون سازمان درباره وجود ۱۲ یوز را تکذیب می‌کند و می‌گوید: آنچه معاون محیط‌زیست کشور اعلام کرده، شمار یوزپلنگ‌هایی است که دائماً در حال مشاهده توسط دوربین‌های تله‌ای هستند وگرنه تنها در استان سمنان ۲۰ یوز شناسنامه‌دار وجود دارد.
عبدوس با بیان اینکه ۱۸ یوزپلنگ فقط در خارتوران شاهرود و دو یوز هم در چاه‌شیرین سمنان شناسنامه دارند، می‌افزاید: تکثیر یوزپلنگ‌های آسیایی در مرکز تحقیقات بین‌المللی یوزپلنگ آسیایی پارک ملی توران شاهرود با موفقیت در حال اجر است.
وی با بیان اینکه این امیدواری وجود دارد که تا اردیبهشت‌ماه سال آتی، بر جمعیت یوزپلنگ‌های استان سمنان افزوده نیز شود، ابراز می‌کند: درست است که شرایط یوزپلنگ در کشور نگران‌کننده است اما در استان سمنان شرایط کاملاً متفاوت است و یوزپلنگ‌ها زادآوری دارند.
تصادفات، تحریم‌ها و اقدامات غیرکارشناسی
از سوی دیگر به گفته علاقمندان محیط زیست اما سه مشکل بر سر راه پروژه یوز وجود دارد نخست اینکه به دلیل تحریم‌ها از زمان ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست تاکنون ایران نتوانسته اعتبارات دلاری پروژه جهانی یوز را از سازمان ملل دریافت کند، دوم اینکه مسئولان محیط زیست دست به اقدامات غیرکارشناسی در زمینه نگهداری از یوز می‌زنند که انتقال پر سر و صدای یوزها از شاهرود به تهران و پارک پردیسان و اتلاف شش سال زمان بیهوده برای زادآوری از جمله این موارد است و نکته سوم تصادفات جاده‌ای و سگ‌های گله که بزرگترین عامل تلفات این گونه هستند.
جمعیت دیده‌بان طبیعت بلافاصله پس از تلف شدن یک یوز در تصادفات جاده‌ای در صفحه مجازی خود نوشت: آنچه در حال از دست رفتن است حیات یوز آسیایی در عرصه‌های طبیعی و توجه افراطی به یوزه‌ای اسیر و محصور در محدوده فنس کشی شده است! توجه به یوزهایی که از اکوسیستم طبیعی خارج و ارزششان بسیار کمتر از یوزپلنگ‌های آزاد حاضر در اکوسیستم هستند. قابل ذکر است که کاهش بیشتر جمعیت ماده یوزها نسبت به نرها، عمدتاً به دلیل مهاجرت ماده‌ها در بین زیستگاه‌ها، و در نتیجه تصادفات جاده‌ای اهمیت یوزپلنگ‌های ماده را دوچندان می‌سازد.
همچنین مرگ یوز خارج از محدوده توران (این یوز که سال جاری تلف شد طبق اعلام اداره کل محیط زیست استان سمنان متعلق به جمعیت یوزه‌ای توران شاهرود نبوده است) نمی‌تواند بار مسئولیت محیط زیست را کاهش دهد بلکه گواهی بر درخواست کارشناسانه جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود نزدیک به دو سال پیش است که درخواست بازتعریف زیستگاه‌های یوز با توجه به مشاهده یوزها در آن، مطرح شده بود تا با قدرت بیشتری از این سرمایه جهانی محافظت شود.
طرح‌هایی که فراموش شدند
اشاره کارشناسان محیط زیست به طرح یوز در ۱۰ بود که در آن ده نقطه حساس و خطرناک برای یوزه‌ای کشور در استان‌های خراسان شمالی، جنوبی، سمنان، یزد و کرمان مناسب سازی می‌شدند و با ایجاد گذرگاه‌هایی خطر برخورد یوزها با خودروها را کاهش می‌داد طرحی که متأسفانه از سوی دولت قبل مورد توجه قرار نگرفت طرحی که خبرگزاری مهر استان سمنان مفصل در زمان مطرح شدن، به آن پرداخت و شما می‌توانید با کلیک بر روی لینک مقابل آن را به تفصیل مطالعه کنید. طرح یوز ×۱۰ آمد / پایان کشتار یوزپلنگ یا آغاز چالشی جدید
یک کارشناس محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه برای مقابله با انقراض یوزها متأسفانه کار کارشناسی درستی صورت نگرفته و دولت‌ها به نظرات دوست داران محیط زیست هم توجهی نکرده‌اند، گفت: اینها همه از عدم شناخت مسئولان محیط زیست از گونه یوز دارد.
الهه مرتضوی با بیان اینکه ایمن سازی کریدور بین زیستگاه توران و میاندشت، جایی که مستقیماً یوزها با خودروهای آدم‌ها قتل عام می‌شوند بارها و بارها اعلام شد اما متأسفانه با خرج میلیاردها تومان به شکل ناقص و با حیف و میل بودجه رها شده است، بیان کرد: متأسفانه سازمان محیط زیست ارزش یوزپلنگ‌ها را نمی‌داند و در دولت سیزدهم علی رغم اینکه تغییراتی ایجاد شده، تاکنون موضوع عملی ندیده‌ایم.
وی با بیان اینکه مسئولان اعلام کنند که چرا پروژه حفاظت از یوز آسیایی معطل است و نتایج آنچه شد، ابراز داشت: یوزه‌های اسیر پردیسان به توران انتقال یافتند در صورتی که هیچ ارتقایی در توران صورت نگرفته است که بتوانیم امیدواریم باشیم که یوزپلنگ‌ها بیشتر شوند.
کاهش شدید جمعیت
در ایران ۷۷ سال پیش جمعیت یوز ۴۰۰ قلاده پیش بینی می‌شد و حدود ۴۰ سال پیش ۲۰۰ تا ۳۰۰ قلاده، که نهایتاً حدود ۲۵ سال پیش به ۱۰۰ قلاده کاهش یافت و اما امروز هرب یوز ماده شش ساله توران یک تنه جور تمام کم کاری‌ها را می‌کشد و توانسته پنج توله را در سه سال اخیر به دنیا بیاورد دوربین‌های انجمن یوزپلنگ ایرانی که در منطقه هرب در پارک جنگلی توران کار گذاشته شده‌اند نشان می‌دهد پس از مدت‌ها بی‌خبری از مادر خانواده یوزپلنگان هرب، او و دو توله امساله اش در یکی از آبشخورهای پارک ملی توران دیده شده‌اند اما آیا این پایان کار است؟
دیگر دوستدار محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: متأسفانه نمی‌توان چندان به آینده یوزها خوش بین بود چرا که اصولاً کاری برای آنها انجام نداده‌ایم که بخواهیم نتیجه‌اش را هم ببینیم اگر یوز ایران و هرب توله‌هایشان را به دنیا بیاورند نهایتاً با نیا منوال بتوانیم ده سال دیگر هم یوزپلنگ‌ها را داشته باشیم اما در بازه زمانی طولانی مدت دیگر خبری از یوزپلنگ‌ها نخواهد بود مگر اینکه دولت بالاخره بفهمد که این یک پروژه بین‌المللی و مهم است و رویه کنونی را تغییر دهد.
محمد رضا رسولی با بیان اینکه چندان به تغییر روند خوش بین نیستم، می‌افزاید: طبق اعلام، ۴۰۰ پروژه فاقد مجوز محیط‌زیستی، توانسته به لایحه بودجه سال آینده دولت راه یابد و این نشان می‌دهد که اولویت زیست محیطی کجا قرار دارد عجیب اینکه حتی شنیده شده در بیارجمند و در توران هم مجوز اکتشاف معادن صادر شده است که البته فعلاً آن را نمی‌توانیم به درستی تأیید کنیم اما در حال تحقیق و بررسی هستیم.
وی با بیان اینکه رویه دولت نشان داده که چندان به مقوله محیط زیست اهمیتی نمی‌دهد، ابراز کرد: یوز یک پدیده مافوق محیط زیستی ساده است در واقع یوز یک پروژه جهانی برای بقای موجودی است که نه کم نظیر بلکه بی نظیر بوده و تنها زیستگاهش ایران اسلامی محسوب می‌شود لذا باید توجه بیشتری داشت.
طرح‌های حفاظتی کجا هستند؟
یک کنشگر مسائل اجتماعی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه متأسفانه فنس کشی و طرح نگهداری یوزپلنگ‌ها در شاهرود که می‌توانست به کاهش مخاطرات پیرامون زندگی این گونه ارزشمند بدل شود، از یاد رفته است، گفت: هنگام جابجایی ۱۰ گورخر چهار تایشان تلف می‌شوند پس نتیجه می‌گیریم که نه فناوری و نه توان انجام طرح‌های زادآوری وجود دارد و دیگر اینکه مسئولان توجهی ندارند که یوز با گونه‌های دیگر گربه سانان تفاوت دارد اولاً بیشترین میزان مرده زایی در بین تمام گربه سانان متعلق به این موجود است و ثانیاً کمترین میزان آمادگی جفت‌گیری را در بین دیگر گونه‌ها دارد و در نتیجه تکثیر آن بسیار دشوار است.
پدرام حکیم با بیان اینکه محیط زیست زمانی اعلام می‌کرد که برای عبور یوزها فنس کشی شود و زیر گذرهایی شبیه آب رو در زیر جاده‌ها تعبیه شود این نشان می‌دهد که مسئولان محیط زیست هنوز نمی‌دانند که یوز ترسوترین و محافظه کارترین نوع گربه سانان در نوع خودش است و اصلاً از حفره‌های تنگ و تاریک آبرو عبور نمی‌کند در نتیجه تا جایی که فنس ادامه دارد تردد کرده و به محض اینکه فنس تمام شود دوباره روی جاده می‌آید، افزود: این نشان می‌دهد که اصلاً شناختی از این گونه وجود ندارد.
وی افزود: چقدر محیط زیستی ها گفتند که یوزها را به تهران انتقاد ندهید یوز در اسارت حتی احتمال زادآوری کمتری از طبیعت دارد اما سازمان محیط زیست با پافشاری این طرح را انجام داد و شش سال فیروز و دلبر را از زیستگاه خود دور کرد. چرا این رویه یک جا بالاخره به اتمام نمی‌رسد که محیط زیست بفهمد کارشناس و دوست داران محیط زیست بیهوده چیزی ر ا نمی‌گویند در همین استان سمنان کافی است شما موضوعی را بیان کنید قطعاً متهم به مخالفت با محیط زیست می‌شوید در صورتی که هرگز این اداره کل نفهمید که دوست داران محیط زیست برای کمک دست شأن را دراز می‌کنند.
یوزها در خطر انقراض
به هر حال اگر حضور ۲۰ یوز در استان سمنان را بپذیریم باید گفت در کشورمان ۲۳ یوز وجود دارد و اگر حرف معاون سازمان محیط زیست را بپذیریم باید گفت در ایران ۱۲ یوز وجود دارد که البته چندان تفاوتی هم ندارد مهم این است که تعدادشان انگشت شمار شده و خطر انقراض بیش از هر زمان دیگری آنها را تهدید می‌کند.
سیاسی کاری، اقدامات خلق الساعه و بدون کار کارشناسی، عدم کمک گرفتن از سازمان‌های بین‌المللی، نداشتن شناخت درست از یوز، فقدان عزم و اراده جدی برای ایمن سازی جاده‌های محل تلاقی تردد یوزپلنگ‌ها به خصوص میاندشت، پشت کردن به کارشناسان محیط زیست، عدم توجه به پیشنهادات دوست داران محیط زیست، خود رأیی و… همگی سبب شده تا امروز وضعیت یوز در استان سمنان به چنین شرایطی برسد.
