زهرا تقی پور -کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت های تاریخی:فضای زندگی و شکل ظاهری از جمله دغدغه ها و دلبستگی هایی می باشند که همواره در طول زندگی بشر با توجه به شرایط فرهنگی، اقلیمی، اجتماعی، هویت فرهنگی و با نگاهی به عناصر و زیبایی شناسی و سلیقه هنری در هر دوره و زمانی به اشکال مختلف مورد توجه قرار گرفته است. مباحث مرتبط با معماری و طراحی مد از جمله موضوعات به روز و داغ در جامعه جهانی امروز محسوب می شوند که به شکلی کاربردی جهت پاسخگویی به مسائل فوق قلمداد می شوند. به همین دلیل دارای پیوندی ناگسستنی هستند که طراحی در هر دوی آن ها تا حد زیادی بر مبنای تناسبات بدن انسان، ریاضیات و هندسه شکل می گیرد؛ تا پوششی محافظ برای انسان خلق کنند. بنابراین پوشانندگی، عنصر مشترک این دو هنر مطرح می شود.
هنر معماری و مد جدا از تفاوت هایی که با یکدیگر دارند، دارای شباهت ها و اهداف مشترک زیادی هستند و به نوعی از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند. این تاثیرپذیری را می توان در آثار برخی معماران و طراحان لباس مشاهده کرد که در این مطلب به برخی از آن ها اشاره خواهد شد.
هدف مشترک معماری و مد طراحی های زیبا، راحت و فرم های عالی برای بدن انسان است. بشر اولیه برای ساخت سرپناه و لباس از برگ درختان و طبیعت استفاده می کند. به عبارت دیگر هر دو هنر برای پاسخگویی به نیاز حفاظت، فرهنگ، حس زیبایی شناسی انسان و محیط اطراف انسان ها عمل می کنند و از بعد بصری نیز در هر دو هنر زیبایی، سلیقه و خلاقیت فردی دیده می شود.
طراحی مد و لباس با الهام از معماری
ایده گرفتن، استفاده از نشانه ها و ترکیب زیبایی های هنرهای دیگر در خلق آثار جدید می تواند نقش موثری داشته باشد. امروزه می توانیم در عرصه مد، فشن و طراحی پارچه و لباس هنرمندانی را ببینیم که الهام گرفتن از معماری را اساس کار خود قرار داده اند.
ویکتوریا لیترا، معمار یونانی، کانسپت و ایده‌ای با عنوان «فرم به دنبال مد می‌آید» را مطرح کرده است. این ایده وجوه مشترک بین معماری و مد را برای ساختن نوعی از پوشش یا سرپناه، بررسی می‌کند. به گفته لیترا نقطه مشترک دیگری که بین معماری و طراحی لباس وجود دارد ارتباط و نزدیکی آنها با حوزه هنر است. الهام گرفتن از هنر را می‌توان به راحتی در طرح های برجسته مد و معماری یافت و طرح‌های شاخص در معماری و طراحی لباس توجه ما را به ریشه‌های هنری آنها جلب می‌کند.
طبیعت نیز همواره می‌تواند منبع الهامی برای طراحی معماری و مد باشد. هنگامی که کار طراحی معماری و طراحی لباس با کاوش در اشکال طبیعی پیش برود، نتیجه همیشه محصولی بکر و اصیل است. به کمک طراحی دیجیتال و ابزارهای ساخت و ساز جدید، امکان کاوش وسیع و گسترده در ریخت‌شناسی و ساخت انواع فرم در طراحی لباس و معماری فراهم شده است. طراحان در پروژه «فرم به دنبال مد می‌آید» با دستکاری و ایجاد تغییراتی در پارچه‌ها، طرح‌هایی سه بعدی ایجاد کرده‌اند که در نوع خود جالب توجه است.
کوکو شانل، طراح مشهور لباس، در جایی گفته است: «مد همان معماری است با تناسبات متفاوت». طرح‌های لیترا درستی حرف کوکو شانل را اثبات می‌کنند. با استفاده از فرم‌های منحنی، زاویه‌ها، الگوها و رنگ‌های الهام گرفته شده از بناهای مشهور، لیترا از طریق کانسپت «فرم به دنبال مد می‌آید» توانسته است لباس‌ها، جواهرات و کفش‌های آینده‌گرایانه، گیرا و جذابی را طراحی و عرضه کند.
حسین چالایان طراح لباس و طراح مد که از فناوری و روشهای بسیار خلاقانه ای برای جالب تر شدن کارش استفاده می کند، می گوید: «وقتی مد، گاهی اوقات در قالب ساختار یافته به نمایش گذاشته می شود، به طور خودکار بعضی افراد آن را معماری می نامند. بهتر است بدانید در طراحی لباس، ساختار یک لباس به درستی، آگاهی از معماری را طلب می کند». به دلیل ایده چالایان مبنی بر طراحی لباس با دیدگاه معمارانه، کارهای او هم کاملا متفاوت و خاص تر از دیگران است.
حسین چالایان در کالکشن بهار/تابستان ۲۰۰۰ که با نام «قبل از منفی الان» را به نمایش گذاشت، پیراهن هایی با فریم سیمی و پرینت های معماری گونه در پس زمینه ثابت سفید، که با برنامه کامپیوتری ایجاد شده بود را به نمایش گذاشت.
وقتی معماری با رشته طراحی لباس و مد روبرو شود اتفاقات عالی می تواند رخ دهد. معروف ترین معمار جهان، زاها حدید قدرت خود را نه تنها در معماری بلکه در مد و رشته طراحی لباس نیز نشان داد. در طی پنج سال گذشته، حدید کیسه ای را برای لوئیز ویتون، جواهرات برای سواروسکی ، کفش برای لاکوست و اکو مارک الیسا، و یک غرفه هنری موبایل برای شانل طراحی و ساخته است. زاها در قسمت مد با همان روشی که در طراحی ساختمان هایش انجام می داد کار کرد. به گفته زاها حدید «نتیجه محصول در مد و رشته طراحی لباس خیلی سریعتر از معماری است».
سال 2017 مایکل سینکو، فشن دیزاینر فیلیپینی از کالکشنی رونمایی کرد که تمام رویکرد آن الهام و برداشت از معماری کاخ ورسای در فرانسه بود. این کالکشن تاکید و الهامی پر زرق و برق بود از آویزهای درخشان کاخ، تالار آیینه، نقاشی های پر جزئیات سقف و رنگ های طلایی، آبی و سبز که در جای جای کاخ دیده می شوند. مایکل سینکو تمام المان های ذکر شده را در قالب گلدوزی های ظریف و کریستالی، دامن هایی حجیم و بزرگ و استفاده از خطوط نرم و رنگ هایی مشابه رنگ های استفاده شده در تزئینات کاخ، به نمایش گذاشت.
بازتاب عناصر معماری ایرانی در طراحی لباس
از جمله شاهکارهای معماری ایرانی، آرایه های تزئینی نظیر کاربندی، یزدی بندی، مقرنس و ... می باشد که با عناصر تزئینی مانند گچ، کاشی، آجر و آئینه و ... شکل می گیرند. اقتباس از این هنرهای دیرینه می تواند در هنر معاصر مورد استفاده قرار گیرد. در این خصوص می توان به تعدادی از طراحان لباس که در گذر تاریخ به معماری ایرانی توجه ویژه ای داشته اند اشاره نمود.
در سال 1348 «هنری کلارک» عکاس فشن به ایران آمد و در کنار بناهای سنتی ایرانی و کاخ ها و بقایای تخت جمشید و در شهر های مختلف مانند تهران، اصفهان و شیراز و ... از مدل های خود عکاسی کرد. تصاویر او در آذر ماه سال ۱۳۴۸ در مجله بسیار معروف"Vogue" منتشر شد. بیشتر این مدل ها را شاید بتوان نزدیک به رنگ ها و فضاهای معماری ایرانی دانست.
همچنین شقایق مهاجری، هنرمند و مرمت گر آثار تاریخی در قالب کالکشن «نقش عجب» لباس هایی را طراحی کرده است که از تزئینات معماری ایرانی الهام گرفته شده اند. به گفته دکتر امیرمسعود انوشفر (معمار) کالکشن «نقش عجب» خلاقانه، جسور و نوآور است؛ جایی که طراحی لباس پایش را فراتر می گذارد و هنر معماری نیاکانمان را کامل و دقیق به رخ می کشد.
ایده های مشترک در معماری و مد
مفاهیم و مضامین مشترک حوزه مد و معماری را می توان مشتمل برعناصری همچون: ادبیات، هنرهای تجسمی، هویت، حفاظت ، هندسه، حجم پردازی و فضاسازی، فرایند ساخت دانست.
ادبیات: متون ادبی مختلف شامل داستان، شعر و فلسفه و حتی در پاره ای از موارد، شخصیت های داستانی در قالب یک ساختمان یا لباس نمود یافته و دستمایه کار طراحی و ایده پردازی آنها قرار گرفته اند.
هنرهای تجسمی: ساختمان ها و لباس ها، در حالی که تصویر درستی از آسیب ها و آرمان های اجتماعی ارائه می دهند، زبان شاعرانه نقاشی ها و مجسمه ها و هنرهای تجسمی را هم منتقل می کنند.
هویت: این یک حقیقت است که هم معماری و هم مد متأثر از ایده های شخصی، مشکلات اجتماعی و هویت فرهنگی هستند.
حفاظت: ویژگی محافظت از انسان در برابر آسیب های محیطی از جمله کارکردهای هر دو حیطه معماری و طراحی لباس است.
هندسه: یکی از مهم ترین موضوعات مشترک بین مد و معماری، استفاده از ریاضی و هندسه از طریق کاربست شکل های هندسی است.
حجم پردازی و فضاسازی : این دو مقوله از طریق مواد و مصالح دو بعدی و تخت، تناسبات و فرم های قراردادی در هر دو رشته را بر هم زده و شکل های جدید، که گاهی بر یکدیگر تاثیر می گذارند را خلق نموده است.
فرآیند ساخت: ایده نشان دادن فرایند ساخت از طریق آشکار کردن شیوه های اجرایی، مراحل ساخت و تاکید بر عناصر ساختاری، به دلیل جلب توجه مخاطب به عناصر سازنده و جزئیات اثر.
ارتباط معماری و فشن مد راهکاری برای رسیدن به خلاقیت
می توان گفت پیوند بین معماری و مد هرگز قوی تر از امروز نبوده است. این دو رشته ارتباط جدی دارند و همین امر باعث می شود طراحان و معماران شبیه به هم فکر کنند. مد فقط مخصوص یک طراح مد و لباس نیست و معماری هم فقط مختص معماران نیست.در کنار معمارانی که از طراحی لباس در کارهای خود الهام می گیرند به طراحان لباسی می رسیم که از معماری لذت می برند. کشف و معرفی ایده های مشترک این دو هنر می تواند راهکارهایی در زمینه خلاقیت و تجربه های نو به طراحان هر دو رشته ارائه دهد. روابط پویایی که بین معماری و طراحی پارچه شکل می گیرد، مجموعه ای از امکانات جدید فراهم می کند که هر دو رشته را به وادی های دیگری می برد.
