شاه پسند یکی از گیاهان بومی و مشهور اروپا و آسیا می باشد که ترکیبات گیاهی مفیدی مانند گلیکوریدهای ایریدوئیدها و تری ترپنوئیدها را در خود دارد. از جمله خواص شاه پسند می توان به آرامش بخش بودن، ضد سرطان، ضد تشنج و ضد میکروب بودن آن اشاره نمود.
تمام خواص گیاه شاه پسند
گیاه شاه پسند که با نام گیاه صلیب نیز شناخته می گردد، یکی از گیاهان دارویی چند ساله متعلق به خانواده شاه پسندان می باشد. این گیاه دارای برگ های لوبی شکل و دندانه دار و گل هایی ابریشمی بنفش کم رنگ می باشد.
گیاه شاه پسند در قسمت های جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها، دشت ها و مزارع رشد می کند. در کشور ما ایران نیز این گیاه در شمال کشور و اطراف تهران، فارس و قسمت های جنوبی دیده می شود. قسمت هایی از گیاه که مورد استفاده قرار می گیرند، برگ ها و سرشاخه های سبز آن می باشند. با مالش دادن این گیاه بوی مطبوعی در تمام قسمت ها انتشار می یابد، اما طعم ان گس و تلخ می باشد.
گیاه شاه پسند دارای گونه های مختلفی می باشد که بیشتر از صد نوع هستند. در کشور ایران اغلب نوع تزئینی این گیاه دیده می شود ولی شکل دارویی آن نیز در ایران رشد کرده و پرورش می یابد که در این مطلب با خواص آن آشنا می شویم. شاه پسند وحشی دارای مواد شیمیایی بسیاری مثل تانن، موسیلاژ، ساپونین، وربی، نالین، بتاکاروتن و ماده ای تلخ است. برای آشنایی با خواص دارویی گیاه شاه پسند در ادامه مطلب همراه ما باشید.
خاصیت ضد سرطانی
وجود ترکیبات گیاهی مفیدی مانند گلیکوزیدها، تری ترپنوئیدها و روغن های ضروری موجود در گیاه شاه پسند باعث کاهش رشد تومورها می شوند و سبب مرگ سلول های سرطانی خواهند شد. مهمترین روغن ضروری موجود در این گیاه سیترال می باشد که دارای خاصیت ضد سرطانی می باشد.
حفاظت کننده از سلول های عصبی
با توجه به تحقیقات انجام شده عصاره شاه پسند باعث کاهش علائم بعضی از مشکلات عصبی و مغزی می شود و مانع نابودی سلول های عصبی در مشکل آلزایمر می گردد. گیاه شاه پسند دارای نوعی گلوکوزید به اسم وربنالین یا کورنین می باشد که باعث کمک به بهبود آسیب مغزی، پس از سکته می شود. با رشد عروق جدید خونی در مغز سبب اکسیژن رسانی بهتر می شود و عملکرد میتوکندری را بهبود می دهد.
میتوکندی قسمتی از مغز است که مسئولیت تولید انرژی در سلول ها را بر عهده دارد و برای اینکار به اکسیژن کافی نیازمند است. بدون اکسیژن کافی تولید انرژی کمتر می شود و سبب بروز مشکلات در فعالیت سلولی می شود. این موضوع می تواند باعث بروز بیماری های سیستم عصبی گردد، این در حالی است که وربنالین با تامین انرژی و خون کافی برای مغز به بهتر شدن عملکرد میتوکندری و مغز کمک می نماید.
کاهش دهنده اضطراب و تشنج
یکی دیگر از خواص شاه پسند کاهش اضطراب و تشنج می باشد. این گیاه از گذشته ای دور با عنوان یک تونیک اعصاب و آرامش بخش در طب سنتی مورد استفاده قرار می گرفته است. از این رو به نظر می رسد که در کاهش اضطراب نیز تاثیرات خوبی داشته باشد. این گیاه با داروهایی مانند دیازپام قابل مقایسه بوده که به خاطر وجود فلاونوئیدها و تانن های موجود در آن می باشد.
همچنین مشخص شده است که استفاده از گیاه شاه پسند با به تاخیر انداختن زمان شروع حمله های تشنج و کاهش مدت آن در کنترل تشنج، بیماران ابتلا به مشکلات عصبی مثل صرع کمک می نماید.
خاصیت ضد میکروبی
شاه پسند داراب خواص ضد میکروبی می باشد، از این رو می تواند از بدن در مقابل باکتری ها و قارچ هایی که در مقابل آنتی بیوتیک ها مقاوم شده اند، حفاظت می نماید. همچنین خاصیت ضدباکتریایی عصاره شاه پسند با باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، ای کولای و سالمونلا تیفی که عامل بعضی از بیماری های عفونی می باشند مقابله می نماید.
خاصیت ضد میکروب بودن گیاه به خاطر وجود روغن ضروری سیترال موجود در شاه پسند می باشد و ترکیباتی مانند فلاونوئیدها نیز اثر آن را بیشتر کند، چون اتصال باکتری ها به میزبان را مهار نموده و سمیت آن را خنثی می نماید.
مقابله با آنفولانزا
گیاه شاه پسند مفید برای درمان آنفولانزا می باشد. این گیاه دارای ترکیباتی است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود و باعث مقابله با تب و التهاب های بدن می شود. از این رو باعث بهبود گلودرد خواهد شد. برای درمان آنفولانزا می توانید ۱/۵ گرم گیاه خشک شاه پسند را در یک پیمانه آب جوش آمده برای ۱۰ دقیقه دم نمایید. در طول روز دو بار از این چای میل کنید. بعد از یک هفته بهبودی حاصل خواهد شد. باید بدانید که خانم های باردار بهتر است این چای را مصرف نکنند.
خواب راحت
همانطور که اشاره شد گیاه شاه پسند دارای خواص آرامش بخش می باشد. از این رو سبب داشتن خوابی راحت می شود. برای داشتن خوابی راحت می توانید ۵۰ گرم از برگ و گل شاه پسند را در یک لیتر آب سرد ریخته و روی حرارت قرار دهید تا به جوش آید. بعد آن را از روی حرارت بردارید و شعله را خاموش کنید و بگذارید برای ۱۰ دقیقه در همان حال بماند تا دم بکشد.
سپس دمنوش را صاف نموده و میل نمایید. در صورتی که در کنار بی خوابی دچار گلودرد نیز هستید بهتر است یک هفته قبل هر شب یک ساعت قبل از خواب از دمنوش شاه پسند میل نمایید. در صورتی که بی خوابی شما به استرس و تنش های روحی مربوط می شود، برای ۲ تا ۳ هفته هر شب یک ساعت قبل از خواب از این دمنوش میل نمایید.
اگر مشکل بی خوابی شما منشاء روحی دارد یعنی استرس و فشارهای روحی شما را بی خواب نموده است می توانید از حمام شاه پسند هم استفاده نمایید. می توانید برای حمام شاه پسند، ۲۰۰ گرم گل و برگ گیاه را به یک لیتر آب اضافه نموده و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه بجوشد بعد مایع را صاف کرده و به آب حمام یا وان حمام اضافه نمایید. استفاده از گیاه شاه پسند برای خانم های باردار توصیه نمی گردد.
خاصیت ضد التهابی
از دیگر خواص شاه پسند ضد التهاب بودن آن است. استفاده موضعی از عصاره شاه پسند دارای اثر ضد التهابی می باشد و به کاهش ورم ناشی از احتباس مایعات در بدن کمک می نماید.
سلامت لثه
مصرف جوشانده گیاه شاه پسند برای سلامت لثه بسیار مفید می باشد و می تواند در کاهش علائم التهاب لثه مزمن تاثیرات مثبتی داشته باشد.
خوشبو شدن نفس
شاه پسند برای رفع بوی بد دهان مفید می باشد. می توانید از روغن گیاهی یا همان افشره ی خوراکی شاه پسند برای اینکار استفاده نمایید. یک قطره از روغن گیاهی را بر روی یک حبه قند بچکانید و آن را در دهان خود قرار دهید. در صورت باردار بودن باید بدانید که در چهار ماهه اول بارداری نباید از این روغن استفاده نمایید. علاوه بر این مراقب باشید که استفاده از روغن های گیاهی برای کودکان نیز منع مصرف داشته و مضر است.
سلامت قلب
از دیگر خواص شاه پسند کمک به سلامت قلب می باشد. این گونه به نظر می رسد که ماده وربنالین موجود در گیاه شاه پسند می تواند سبب کاهش آسیب به قلب و مرگ بافت قلبی ناشی از کمبود خون رسانی کمک بسزایی نماید.
درمان کننده اسهال
با توجه به تحقیقات انجام شده مصرف عصاره ریشه گیاه شاه پسند برای اسهال مفید است و تعداد و مقدار اسهال را کم می کند و باعث درمان آن می شود.
برطرف کننده مشکلات گوارشی
استفاده از این گیاه باعث بهبود مشکلاتی مانند نفخ و حس سنگینی در فرد می شود و عملکرد کبد را بهبود می دهد. شاه پسند سبب رفع حالت تهوع و استفراغ نیز خواهد شد. یک قاشق غذاخوری از این گیاه را در یک پیمانه آب جوش ریخته و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. روزانه دو مرتبه از این چای بنوشید. این دمنوش را بعد از وعده های غذایی اصلی میل نمایید.
در روشی دیگر می توانید ۲ قطره از روغن گیاهی را در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا عسل ریخته و در دهان بریزید. این عمل را بعد از غذا یا به شکل ناشتا یا وقت هایی که به مشکل گوارشی برخورد نمودید انجام دهید. همانطور که اشاره کردیم این عمل برای خانم های باردار و شیرده منع مصرف دارد. کودکان و خانم های باردار در چهار ماه اول بارداری می باشند نباید روغن های گیاهی را مصرف نمایند.
ویژگی های دارویی شاه پسند از نگاه طب سنتی
با توجه به طب سنتی شاه پسند دارای طبع سرد و خشک می باشد و خواص زیر را دارد:
- شاه پسند قابض و ضد تشنج می باشد.
- به منظور از بین بردن آب آوردگی بدن مفید می باشد و برای این منظور باید آن را ملاس چغندر میل کرد.
- تقویت کننده قلب می باشد.
- خون را تمیز و تصفیه می نماید.
- گیاهی است عرق آور می باشد.
- میزان شیر مادران را زیاد می کند.
- کرم معده را می کشد و از بین می برد.
- خلط آور می باشد.
- برای رفع سرماخوردگی مفید است.
- کمبود ویتامین سی را درمان می نماید.
- به منظور درمان ناراحتی های پوستی مفید می باشد.
- بیماری زردی را رفع می نماید.
- به منظور رفع خونریزی لثه مناسب است.
- سنگ کلیه و مثانه را خارج می کند.
- برای ورم مخاط و گلو، جوشانده آن باید غرغره شود.
- کمپرس آن برای ضرب دیدگی مفید است.
- زخم و بریدگی ها را با ضماد شاه پسند درمان نمایید.
- به منظور رفع خستگی بعد از کار روزانه حمام شاه پسند داشته باشید.
عوارض جانبی و موارد احتیاطی شاه پسند
گیاه شاه پسند دارای خاصیت های بسیاری برای سلامت بدن می باشد و در حالت کلی به وسیله سازمان غذا و داروی آمریکا گیاهی بی خطر شناخته شده است، اما می تواند برخی از عوارض را نیز به دنبال داشته باشد، از این رو در برخی موارد باید احتیاط گردد:
- استفاده از عصاره گیاه شاه پسند در طول بارداری می تواند سبب اختلال در افزایش وزن و ناهنجاری های استخوانی در جنین گردد، از این رو خانم های باردار نباید از این گیاه و محصولات مرتبط با آن مصرف نمایند.
- تا کنون مشخص نشده است که ترکیبات موجود در گیاه به شیر مادر به نوزاد انتقال می یابند یا خیر، از این رو بهتر است مادران شیرده برای سلامت نوزاد خود در طول شیردهی از این گیاه مصرف نکنند.
- ممکن است نوشیدن دمنوش این گیاه با وعده های غذایی باعث کاهش جذب آهن تا ۹۵ درصد شود. از این رو اشخاص ابتلا به فقر آهن نباید از آن مصرف نمایند.
- محتوای ویتامین k موجود در شاه پسند می تواند با داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین تداخل ایجاد نماید و تاثیر آن را کاهش دهد.
- با توجه به موارد گفته شده بهتر است قبل از مصرف هر نوع مکمل گیاهی به ویژه شاه پسند با یک متخصص مشورت نمایید.
