روز جهانی دیابت 1401 چه تاریخی است؟همه چیز درباره این بیماری

دیابت ، بیماری قند ( به انگلیسی Diabetes) یا دیابت شیرین (به انگلیسی: Diabetes mellitus) یک نوع بیماری متابولیکی و مزمن است که نشانهٔ آن قند خون بالاتر از ۱۲۰(میلی‌گرم در دسی لیتر) در یک برههٔ طولانیست.

تاریخ روز جهانی دیابت

در تقویم جهانی روز ۱۴ نوامبر هرسال روز جهانی دیابت است، ۱۴ نوامبر ۲۰۲2 با ۲۴ آبان 1401 برابر است.

تاریخچه روز جهانی دیابت

فدراسیون بین‌المللی دیابت و سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۱ و در پاسخ به رشد روزافزون دیابت در تمامی جوامع بشری، روز ۱۴ نوامبر مصادف با سالگرد تولد فردریک بنتینگ (که به همراه دستیارش چارلز بست توانست داروی انسولین را در سال ۱۹۲۲ کشف کند) را به نام روز جهانی دیابت نامگذاری کردند. این روز در سال ۲۰۰۶ توسط سازمان ملل متحد به عنوان یک روز رسمی در تقویم جهان ثبت شد.

اهداف روز جهانی دیابت

اهداف اصلی روز جهانی دیابت عبارت‌اند از:

• اطلاع‌رسانی گسترده به جوامع، سیاستمداران و ذی‌نفعان در سراسر دنیا برای توجه ویژه به دیابت
• اطلاع‌رسانی گسترده از فعالیت‌های فدراسیون بین‌المللی دیابت و نقشی که این نهاد در جهت ارتقای آگاهی دنیا ایفا می‌کند

نماد دیابت

حلقه آبی رنگ دیابت در سال ۲۰۰۷ و پس از تأیید سازمان ملل متحد به عنوان نماد رسمی دیابت انتخاب شد تا نشان واحدی برای افزایش آگاهی دنیا در مورد اپیدمی دیابت باشد، دایره یک نمادِ ساده است که به راحتی می‌توان آن را پذیرفت و استفاده کرد. در تمام ِ فرهنگ‌ها دایره، نشانه زندگی و سلامتی است و معنی این نماد نیز این است که فشارهای سخت و شدید، نتیجه مثبت دارد. رنگ آبی، تجسم آسمان است که همه ملت‌ها را متحد می‌کند (رنگ پرچم سازمان ملل نیز آبی است). دایره آبی دیابت، نشان اتحاد جهانی برای مبارزه علیه دیابت است.

دیابت چیست؟

دیابت یک اختلال در سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است که در آن یا انسولین به مقدار کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا می‌رود. زمانی که بدن یک شخص نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده را درست استفاده کند، آن شخص به دیابت مبتلا خواهد شد.

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که لوزه‌المعده (پانکراس) در بدن تولید می‌کند. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند. در مبتلایان به دیابت یا میزان انسولین کم است یا انسولین به دلایل گوناگون تأثیر کافی ندارد و سلول‌ها نمی‌توانند قند موجود در خون را به درستی جذب کنند. در نتیجه، میزان قند یا گلوکز در خون بالا می‌رود و با گذشت زمان، این موضوع باعث آسیب به برخی اعضای بدن می‌شود.

انواع دیابت

• دیابت وابسته به انسولین یا نوع یک: در این نوع بیماری دیابت، بیمار یا مقدار کمی انسولین تولید می‌کند و یا اصلاً تولید انسولین ندارد و در نتیجه فقدان انسولین، کنترل قند خون غیر ممکن است. معمولاً این نوع دیابت قبل از ۴۰ سالگی بروز می‌کند و اوج میزان وقوع آن در حدود ۱۴ سالگی است.
• دیابت غیر وابسته به انسولین یا نوع دو: در این نوع بیماری دیابت، لوزالمعده انسولین تولید می‌کند اما نه به اندازه‌ای که قند خون را تنظیم کند و از سوی دیگر سلول‌های بدن در برابر انسولین مقاومت نشان می‌دهند. این نوع دیابت معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال بروز می‌کند.
• دیابت دوران بارداری: دیابت حاملگی معمولاً بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری ظاهر می‌شود و عموماً پس از زایمان از بین می‌رود، چون در همه انواع دیابت، میزان قند یا گلوکز خون بسیار بالا می‌رود علائم و نتایج همه آنها یکسان است.

پیش دیابت چیست؟

قبل از ایجاد دیابت بسیاری از افراد مبتلا به پیش دیابت می شوند. میزان قند خون این افراد بالاتر از حد طبیعی است ولی نه به آن اندازه که در تعریف دیابت گنجانده شود. پیش دیابت بسیار شایع است، اما خبر خوب اینکه قابل برگشت هم هست.

• کاهش وزن: کاهش مقدار حتی کم وزن 5 تا 7 درصد می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
• ورزش مداوم: 150 دقیقه در هفته ورزش مثل راه رفتن تند، یا سی دقیقه در روز، پنج روز در هفته
• تغذیه مناسب و سالم
• کنترل استرس

چگونه تشخیص دهیم دیابت داریم؟

• نوشیدن زیاد مایعات و تشنگی بیش از حد
• پرخوری
• تکرّر ادرار
• خستگی زیاد از حد
• مشکلات بینایی
• کاهش وزن
• عدم بهبود زخم و عفونت‌های عودکننده

خوب است در صورت مشاهده‌ی این علائم، به پزشک مراجعه کنیم.

چه غذاهایی باعث بالا رفتن قند خون و دیابت می‌شوند؟

نشاسته‌ها: غلات پاک شده مثل برنج سفید، آرد سفید و نان سفید، سیب زمینی سرخ شده
سبزیجات: سبزیجات کنسروی با مقدار زیادی افزودنی نمک، سبزیجات پخته شده با مقدار زیادی کره، پنیر و سس. ترشی و شور (در صورتی‌ که محدودیت مصرف نمک داریم)
میوه‌ها: کمپوت‌ها یا دیگر میوه‌های کنسرو شده همراه شکر، انواع پاستیل، میوه‌های خشک‌شده، مربا و ژله، انواع آب‌میوه‌ها
پروتئین‌ها: گوشت سرخ شده، قسمت‌های چرب گوشت مثل دنده و قلوه‌گاه، سوسیس، کالباس و بیکن، پنیر پرچرب، انواع گوشت پرندگان با پوست، ماهی سرخ شده
لبنیات: شیر پرچرب، ماست پرچرب، خامه، پنیر پرچرب، بستنی پرچرب
چربی و شیرینی‌جات: هر ماده غذایی که حاوی چربی ترانس باشد (لازم است برچسب روی مواد غذایی را از این نظر بررسی کنیم) حجم زیادی از چربی اشباع شده است که اساسا از محصولات حیوانی گرفته می‌شوند. اگر همراه با دیابت، مبتلا به مشکل قلبی هم هستیم، لازم است در این رابطه با پزشکمان مشورت کنیم.
نوشیدنی‌ها: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه تازه یا نوشیدنی‌های ترکیبی از آب‌میوه‌ها، چای شیرین، قهوه با شکر و کافی میت، نوشیدنی‌های انرژی‌زا

عوارض دیابت

عوارض زودرس دیابت

1. کمای دیابتی: یک اختلال مربوط به سوخت و ساز است که در اثر افزایش میزان قند خون همراه با استون ایجاد می‌شود که سبب گیجی، سستی و بی‌حالی، احساس تشنگی شدید، خستگی و تنگی نفس شده و همچنین در بعضی موارد با اغما همراه است که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ فرد شود.
2. کمای هایپر اوسمولار: در افراد دیابتی نوع ۲ در صورتی‌که قند خون افزایش پیدا کند می‌تواند در نهایت به کمای هایپر اوسمولار یا کمای غیر اسیدوز بیانجامد.
3. هیپو گلیسمی: میزان قند خون (گلوکز) فرد کاهش یافته در نتیجه دچار گیجی و سرانجام بیهوشی می‌شود و ممکن است نهایتاً به او تشنج نیز دست بدهد.
4. هایپرگلیسمی: اصولاً هنگامی قند خون افزایش می‌یابد که بین نیاز و وجود انسولین در بدن نسبت مناسبی برقرار نباشد. مواردی که ممکن است به هایپرگلیسمی منجر شود شامل فعالیت بدنی کم، فراموشی تزریق انسولین یا مصرف دارو، بیماری‌ها و پرخوری

عوارض دیررس دیابت

1. عارضه چشمی: که ممکن است به نابینایی کامل ختم شود.
2. نفروپاتی (بیماری کلیه): که ممکن است باعث از کارافتادگی کامل کلیه‌ها شود.
3. نوروپاتی (آسیب دیدگی اعصاب): در صورت همراه شدن با مشکلات گردش خون ممکن است موجب ایجاد زخم شود که در نهایت به قطع عضو می‌انجامد.
4. بیماری قلبی- عروقی: که بر روی قلب و رگ‌های خونی اثر می‌گذارد و یا ممکن است به سکته‌های قلبی (منجر به حمله قلبی) سکته مغزی (یکی از علل اساسی ناتوانی و مرگ در افراد دیابتی) منجر شود.
5. پای دیابتی: عدم کنترل قند خون و عدم مراقبت صحیح از پاها، موجب ایجاد زخم‌هایی در پا می‌شود. این زخم‌ها می‌تواند به از کار افتادگی و قطع پاها منجر شود.
6. عفونت لثه و دندان: افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر عفونت لثه‌ها و پوسیدگی و لق شدن دندان‌ها هستند. لذا توصیه می‌شود بهداشت دهان و دندان را دقیقاً رعایت کنید.

پیشگیری از دیابت

برای پیشگیری از دیابت باید؛
- از مصرف غذاهای آماده مانند کالباس، سوسیس، انواع کنسروهاو پیتزا و... پرهیز کرد.
- غذاهای پرچرب و سرخ شده مانند انواع سس ها، سیب زمینی سرخ شده و... کمتر استفاده کنیم.
- مصرف نمک و غذاهای شور و پرنمک را تا حد امکان کم کنیم.
- میوه و سبزی ، ماهی ، تخم مرغ و حبوبات و انواع لبنیات از نوع کم چرب را به حد کافی مصرف کنیم.
- از مصرف زیاد مواد قندی و انواع شیرینی ها و نوشابه ها و آبمیوه های صنعتی که مهم ترین علت ابتلا شدن به دیابت است خودداری کنیم.
- با انجام روزانه یک ساعت ورزش و تحرک بدنی مانند انواع بازی های دارای حرکت ، فوتبال، طناب زدن و... از مبتلا شدن به اضافه وزن، چاقی و بیماری قند جلوگیری کنیم.

چه کسانی به دیابت مبتلا می‌شوند؟

همه افراد ممکن است به دیابت نوع دوم دچار شوند. با این وجود، عواملی وجود دارد که ممکن است شما را در خطر بیشتر ابتلاء به بیماری قرار دهد. این عوامل عبارت‌اند از:

• تجمع چربی در اطراف کمر و معده
• کم تحرکی و انجام ندادن حرکات ورزشی
• وزن بیش از حد
• سن بالای ۴۵ سال
• سابقه دیابت نوع دوم در خانواده
• ابتلاء به دیابت حاملگی
• فشار خون بالا
• تری گلیسیرید بالا
• پایین بودن تجمع لیپوپروتئین و کلسترول (پایین‌تر از ۳۵)

پیام های آموزشی در خصوص دیابت

• خانواده ها نقش مهمی در پیشگیری و کنترل دیابت نوع 2 دارند.
• افزایش آگاهی خانواده ها نقش موثری در پیشگیری از دیابت نوع 2 دارد.
• ابتلا به دیابت نوع 2 در بستگان درجه یک (پدر، مادر، خواهر، برادر) یکی از مهمترین عوامل خطر دیابت است.
• رواج رعایت شیوه مناسب زندگی شامل تغذیه سالم و انجام ورزش منظم در خانواده ضمن کمک به بهبود مراقبت بیمار دیابتی به پیشگیری از دیابت در سایر اعضای خانواده کمک می کند.
• ترویج فعالیت بدنی و تغذیه مناسب باعث افزایش کیفیت زندگی خانواده ها می شود.
• اگر در خانواده شما یک نفر مبتلا به دیابت نوع 2 است سایر اعضای خانواده هم در معرض خطر ابتلا هستند.
• افزایش دانش و بهبود شیوه زندگی اعضای خانواده نه تنها به کنترل بیماری دیابت کمک می کند بلکه ممکن است از ابتلای سایر اعضای خانواده به دیابت پیشگیری کند.
• بیش از 425 میلیون نفر از جمعیت 79-20 سال در جهان مبتلا به دیابت نوع 2 هستند.
• نیمی از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 از بیماری خود بی اطلاع هستند.
• هزینه های دیابت روی مبتلایان و خانواده ها اثر گذار است.
• رعایت رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت بدنی منظم از بیماری دیابت نوع 2 پیشگیری می کند.
• در مبتلایان به "پیش دیابت" کاهش 5 تا 7 درصدی وزن بدن در پیشگیری از بیماری دیابت بسیار موثر است.
• حداقل 11 درصد بزرگسالان (25 سال و بالاتر) کشورمان مبتلا به دیابت هستند و 25 درصد آنان از بیماری خود بی اطلاع هستند.
• بیش از 5 میلیون نفر در کشورمان مبتلا به دیابت نوع 2 هستند.
• 18 درصد از افراد بالای 25 سال ایرانی دچار اختلال قند ناشتا هستند. خطر ابتلا به دیابت در این افراد بیشتر است. تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم به پیشگیری از دیابت در این افراد کمک می کند.
• دیابت یکی از مهمترین علل بیماری های قلبی عروقی است.

روز جهانی دیابت در ایران

به ابتکار وزارت بهداشت ج.ا. ا و در راستای ارتقای آگاهی عمومی و توجه به معضل دیابت، از سال ۱۳۹۲ هر ساله یک هفته از آبان ماه به نام هفته ملی دیابت نامگذاری شده و فعالیت‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی، با مشارکت دانشگاه‌های علوم پزشکی، انجمن‌های دیابت سراسر کشور و شرکت‌های دارویی مرتبط در سطح کشور برگزار می‌شود.

تاریخچه هفته ملی دیابت ایران: