گرانی مصرف شیر را نصف کرد. براساس سبد غذايي پيشنهادي از سوي دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، هر ايراني در روز بايد حداقل ٢٥٠ گرم شير مصرف کند، اما رئیس اتحادیه صنایع لبنی ایران به «شهروند» می‌گوید اين ميزان اکنون برای هر فرد ١٣٨ گرم در روز و ٥٠ لیتر در سال است. او درحالی نسبت به کاهش سرانه مصرف شیر در ایران ابراز نگرانی می‌کند که آمارهای اعلامی از سوی مرکز آمار نشان می‌دهد که لبنیات در یک‌سال گذشته ٣بار طعم افزایش قیمت را چشیده است. یک حساب‌کتاب سرانگشتی نشان می‌دهد اگر هر فرد ایرانی قرار باشد طبق توصیه وزارت بهداشت رفتار کند، ماهانه چیزی حدود ٣٣هزار تومان و یک خانواده چهار نفره ١٣٢هزار تومان صرف خرید شیر کند. این درحالی است که حداقل دستمزد کارگران برای امسال یک میلیون و ١١٤هزار تومان تعیین شده است.
وقتی کارخانجات دست به دامن نوستالوژی‌ها می‌شوند
حالا برخی از کارخانجات صنایع لبنی سعی دارند تا با زنده کردن نوستالوژی‌های دهه شصتی‌ها و عرضه دوباره شیر در شیشه‌های یک لیتری بازار کساد این روزها را کمی رونق بخشند. اسماعیلی، دبیر اتحادیه صنایع لبنی می‌گوید: «عرضه شیر در شیشه هزینه بالاتری از بسته‌بندی‌های یک بار مصرف برای تولیدکنندگان دارد، با این وجود برای فروش بیشتر و ترغیب مردم به استفاده از شیر دست به این کار می‌زنند.» آنگونه که این فعال صنفی می‌گوید: «برخی از کارخانجات شیشه‌های فروش شیر را پس نمی‌گیرند و آنهایی هم که خریدارند و ناچارند شیشه را بازگردانند، هزینه بالایی را صرف شست‌وشوی آن می‌کنند.»
مصرف نوشابه ٤ برابر استاندارد جهانی، شیر یک‌چهارم
شهریور پارسال بود که زهرا عبداللهي، مدير کل دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت از کاهش ٣٧درصدی مصرف شیر بعد از اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها خبر داده بود. آمارها نشان می‌دهد که هر خانوار در سال ۱۳۸۹ هفته‌ای ۴.۵ لیتر شیر مصرف می‌کرد، اما با قطع یارانه، این میزان در سال ۱۳۹۰ تا هفته‌ای تقریبا ۳ لیتر پایین آمد و با ادامه روند نزولی، مصرف متوسط شیر در سال ۱۳۹۵ به هفته‌ای
۲.۳ لیتر کاهش یافت. یک نکته جالب در سال ۱۳۹۰ این است که همزمان با قطع یارانه شیر و کاهش شدید مصرف آن، مصرف ماست اندکی افزایش یافت.
اين مقام مسئول در وزارت بهداشت مصرف شير و لبنيات را در سبد غذايي ايرانيان بسيار کمتر از حد مطلوب تعريف مي‌کند: «هر ايراني سالانه فقط ٧٠ کيلوگرم شير مصرف مي‌کند، در حالي که هر فرد اروپايي سالانه ٣٠٠ کيلوگرم شير مي‌خورد و توصيه سازمان بهداشت جهاني اين است که هر فرد در سال حداقل ١٦٥کيلوگرم شير بخورد.» اما این روزها با گرانی لبنیات شرایط برای مردم سخت‌تر هم شده، به‌طوری که رئیس اتحادیه صنایع لبنی معتقد است سرانه مصرف شیر به کمتر از ٥٠ لیتر در سال رسیده است. ایرانی که با مصرف سالانه ٤٢ لیتر چهار برابر متوسط جهانی نوشابه مصرف می‌کند، حالا حدود یک‌چهارم استانداردهای جهانی و یک‌ششم اروپایی‌ها لبنیات می‌خورد. جالب است که بدانید ایرانیان سالانه ۳میلیارد لیتر نوشابه مصرف و حدود ٤هزار‌میلیارد تومان (معادل یک ماه یارانه در کشور) هزینه صرف خرید نوشابه می‌کنند. با توجه به پیامدهای عدم‌استفاده از فرآورده‌های لبنی در سلامت افراد، سرانه پایین مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی در کشور ایران باعث شده در حوزه سلامت هزینه بالایی جهت رفع پوکی استخوان بپردازد. درحالی‌که پوکی استخوان در دنیا بالای سن ٧٥سال اتفاق می‌افتد، این رقم در کشور ایران به زیر ٥٠سال رسیده، یعنی بیش از ٢٥سال پایین‌تر از کل دنیا که این مسأله باعث نگرانی است.
شیر امسال ۳ مرتبه گران شد
در سایه سکوت سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و اقدامات بی‌اثر تعزیراتی برای جریمه صنایع لبنی، قیمت شیر برای سومین‌بار در سال‌جاری برای مصرف‌کنندگان نهایی یعنی مردم گران شد.
٣ مرداد ماه سال‌جاری انجمن صنایع لبنی طی نامه‌ای به اعضای خود اعلام کرد که قیمت لبنیات با مجوز کارگروه تنظیم بازار رسما افزایش یافت که این افزایش قیمت در برخی از محصولات بسیار چشمگیر بود، به‌طور مثال نرخ (مصوب) شیر پرچرب یک‌لیتری (٣درصد چربی) از ٢٨٠٠ تومان به ٣٧٠٠ تومانی افزایش یافته است.
قیمت مصوب شیر بطری پرچرب در ٥ ماه ابتدایی سال‌جاری ٢٤٤٠ تومان بود تا بعد از این تاریخ، کارگروه تنظیم بازار با فزایش قیمت این محصول موافقت کرد و نرخ آن به‌طور رسمی به ٣٢٥٠ تومان رسید. به فاصله دو ماه بعد از این افزایش رسمی نرخ‌ها، دوباره قیمت این محصول افزایش یافت و به ٣٧٠٠ تومان و در برخی از برندها با قیمت متفاوت دیگری نیز به فروش رسید. اما این روزها دوباره قیمت این محصول افزایش یافته است و در برند‌های مختلف به نرخ‌های متفاوت ٣٩٠٠ تومان، ٤٣٠٠ تومان و ٤٥٠٠ تومان به فروش می‌رسد.
دلایل افزایش قیمت لبنیات
بنابر این گزارش صنایع لبنی نیز دلیل افزایش قیمت محصولات خود را افزایش هزینه‌های تولید ازجمله بالا رفتن نرخ شیرخام، دستمزدها، انرژی و غیره می‌دانند. آنگونه که اسماعیلی دبیر اتحادیه صنایع لبنی به «شهروند» می‌گوید: «میزان عرضه شیر این روزها نسبت به گذشته ٥٠درصد کمتر شده است و دامداران شیر خام را که براساس مصوبه سازمان حمایت باید به قیمت ١٥٤٠ تومان عرضه کنند، در برخی موارد به قیمت ٢٣٠٠ تومان هم می‌فروشند.» به گفته او«بسیاری از دامداری‌ها به دلیل گران‌شدن علوفه، دام‌های خود را به کشتارگاه‌ها فرستاده‌اند و همین مسأله موجب شده تقاضای شیر خام بیش از عرضه آن باشد.» او با بیان اینکه هزینه بسته‌بندی هم نسبت به پارسال رشد ١٠٠درصدی را تجربه کرده است، می‌گوید: «امروز از مجموع حدود ١٥٠٠ كارخانه توليد‌كننده محصولات لبني، بيش از نيمي از كارخانه‌ها تعطيل شده‌اند و باقي هم با ٥٠درصد زير ظرفيت اسمي كار مي‌كنند.»
از طرفی نیز باید توجه داشت که افزایش صادرات شیر خشک و لبنیات در سال‌جاری به کشورهای همسایه نیز خود تاثیر زیادی بر افزایش قیمت این محصولات در بازار دارد.
گرانی شیر قانونی است یا غیرقانونی
اما سوال اینجاست که آیا گرانی چندباره شیر و محصولات لبنی براساس مجوز سازمان حمایت بوده است. هرچند وزیر کشاورزی چند روز پیش از بررسی افزایش قیمت محصولات لبنی در ستاد تنظیم بازار خبر داده، اما تجربه نشان داده که کارخانجات صنایع لبنی معمولا به مصوبه‌های ستاد توجهی ندارند. هفتم آبان ماه یعنی حدود ٥ روز قبل بود که سازمان حمایت از ارسال پرونده تخلف ٩ شرکت لبنی به‌دلیل گرانفروشی و عدم تمکین از ضوابط ابلاغی و بی‌اعتنایی به اقدامات ارشادی، با مجموع تخلفی به ارزش ١٤٣میلیارد ریال برای رسیدگی و برخورد قانونی لازم به سازمان تعزیرات حکومتی خبر داد. تجربه نشان داده است که در برخی موارد صنایع لبنی حتی با وجود محکومیت، در دادگاه‌‌های تجدید‌نظر از پرداخت این جریمه‌های میلیاردی مشمول بخشیدگی شده‌اند و عملا اقدامات این سازمان تاثیر زیادی بر کنترل قیمت‌ها در بازار نداشته است.
البته فعالان این صنف می‌گویند وقتی که قیمت تمام‌شده تولید چند برابر می‌شود، نمی‌توان از تولیدکنندگان انتظار داشت که محصولی را به قیمت قبل عرضه کنند.
رئیس هیأت‌مدیره انجمن گاوداران در این‌باره به ایلنا گفته است: «دولت نمی‌تواند برای همه محصولات قیمت مصوب بدهد، آن هم در شرایطی که کنترلی بر افزایش قیمت مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات و قیمت تمام‌شده محصولات وجود ندارد. افزایش قیمت‌ها در هیچ زمینه‌ای قانونی نبوده، اما در شرایط فعلی این افزایش‌ها طبیعی است.»
به گفته او کشور در وضعیتی است که قیمت‌ها هر روز افزایش می‌یابد، با این وضع تولیدکننده نمی‌تواند به تولید ادامه دهد و در تامین مواد اولیه تولید هم به مشکل برمی‌خورد، لذا این افزایش قیمت‌ها غیرقانونی نیست.
