رابطه میان بزهکاری و زندگی خانوادگی منجر به پژوهش‌های گسترده شده و بسیاری از پژوهش‌ها نشان از وجود خشونت‌های خانوادگی دارد که در تمام سطوح و لایه‌های اجتماعی وجود دارد و پیامدهای آن طیفی گسترده از مشکلات رفتاری، اختلالات روانی، مشکلات جسمانی، فرار، خودکشی، اعتیاد تا بزهکاری را تشکیل می‌دهد. به علاوه کودکان گرفتار این مشکلات غالباً فرصت‌های جبران ناپذیری از نظر تحصیل و کار و زندگی را از دست می‌دهند و نه تنها خود متحمل مشکل می‌شوند بلکه هزینه‌های سنگینی نیز بر دوش جامعه تحمیل می‌کنند.
نوجوانان در معرض خشونت دچار آسیب می‌شوند
سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص تأثیر خشونت خانگی بر بزهکاری نوجوانان، اظهار می‌کند: خشونت یکی از موضوعاتی است که بشر از ابتدای خلقت در قالب قتل و داستان‌هایی مثل هابیل و قابیل با آن سر و کار داشته و اشکال دیگری از خشونت‌های اجتماعی مانند ضرب و جرح، دعواها و وندالیسم در اجتماع وجود داشته است، همچنین احتمال دارد خشونت‌ها به شکل‌های مختلفی مانند همسرآزاری، معلول آزاری و کودک آزاری در درون خانواده اتفاق بیفتد.وی اضافه می‌کند: افرادی که نظاره‌گر خشونت هستند یا خشونت بر آنها اعمال می‌شود، معمولاً تأثیرات منفی از این وضعیت می‌گیرند، حال اگر این اتفاق در شرایط بحرانی مانند کرونا، زلزله و سیل باشد یا در شرایط غیر بحرانی اتفاق بیفتد وضعیت بدتر خواهد بود نکته حائز اهمیت اینکه وقتی خشونتی نسبت به فردی اعمال می‌شود بدون تردید آن فرد دچار آسیب می‌شود.
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، تاکید می‌کند: با دیدن نزاع و درگیری در اجتماع به طور یقین آزرده خاطر شدن اولین واکنشی است که نسبت به آن اتفاق نشان می‌دهیم، به طور طبیعی کودکان و نوجوانان هم جزو گروه‌هایی هستند که وقتی نظاره‌گر خشونتی در خانواده هستند تحت تأثیر این فضا قرار می‌گیرند خشونت می‌تواند برای آنها پیامدهای منفی داشته باشد.
موسوی‌چلک، تصریح می‌کند: خشونت‌ها گاهی جسمی، برخی اوقات عاطفی و گاهی خشونت‌های جنسی هستند. در دوران شیوع کرونا افراد در یک تجربه قریب به دو سال مجبور شدند در خانه بمانند، در حالی که افراد خانواده آمادگی ذهنی مواجهه با این اتفاق و مهارت‌های لازم را برای عبور از خطرات این بحران را نداشتند.
ضعف مهارت‌ها در بحران بیشتر نشان داده می‌شود
وی می‌افزاید: مهارت‌هایی مانند تاب‌آوری، خودمراقبتی، حل تعارض، شاد زیستن، مهارت‌های ارتباطی، خلاقیت بخشی از مهارت‌هایی است که اگر افراد برخوردار از این مهارت‌ها بودند در دوران کرونا می‌توانستیم عوارض این بخش را کمتر شاهد باشیم، کودکان و نوجوان ۱۲ تا ۱۸ ساله معمولاً آسیب‌پذیر هستند و از خشونت خانگی تأثیر می‌پذیرند و به همین دلیل نوجوان مهارت لازم برای عبور از این شرایط را ندارد چرا که آموزش لازم برای عبور به سلامت از بحران را ندارد.رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران اظهار می‌کند: برخی خانواده‌ها هم مهارت‌های لازم را به نوجوان آموزش نمی‌دهند به همین دلیل گزارش‌هایی که مسئولان سازمان‌های مختلف ارائه می‌دهند عمدتاً حاکی از این است که در دوران کرونا تقاضای کمک یا تماس با خط‌های تلفنی مرتبط مراکز ارائه کننده خدمات در حوزه خشونت بسیار بیش از قبل شده و آمار پزشکی قانونی هم این موضوع را تائید می‌کند.
موسوی چلک تاکید می‌کند: البته نمی‌توانیم همه این موارد را به صورت الزامی به دوران کرونا ربط دهیم، اینکه افراد مهارت‌های لازم را نداشته‌اند ربطی به کرونا ندارد، ضعف‌ها و محدودیت‌ها در بحران‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهند و هر چه قدر مهارت‌ها بیشتر باشد به طور طبیعی حل تعارض بهتر انجام می‌شود و وقتی حل تعارض بهتر انجام شود بروز پدیده‌ای مانند خشونت نسبت به نوجوانان در خانواده برای جلوگیری از بزهکاری نوجوان در آینده نیز کمتر می‌شود.
اثرات منفی خشونت خانگی بر نوجوانان
سعید رحیمی روانشناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص تأثیر خشونت خانگی بر بزهکاری نوجوانان، اظهار می‌کند: خشونت خانگی تأثیر منفی بر نوجوانان می‌گذارد و در دوران کرونا این مسئله شدت پیدا کرده است، خشونت خانگی در قالب مشکلات پرخاشگری یکی از مصادیق آزار روانی کودکان در خانواده‌ها محسوب می‌شود و باعث آسیب‌های جسمی، روانی، هیجانی و شناختی به فرزندان نوجوان می‌شود عوامل سبب‌ساز خشونت خانگی ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است در برخی موارد مشکلات اقتصادی طور طبیعی فقر فرهنگی را هم به همراه دارد.وی اضافه می‌کند: در خانواده‌هایی که اختلال روانی والدین باعث خشونت خانگی می‌شود معمولاً این نوع والدین اعتیاد به انواع موادمخدر مانند هروئین و شیشه را دارند برخی والدین این دسته از خانواده‌ها که معتاد هستند شرایط را برای زندگی نوجوان خود بسیار سخت می‌کنند، خانواده‌هایی که سابقه طلاق دارند، خانواده‌هایی که والدین هر دو یا یکی از آنها دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند بسیار با فرزندان نوجوان درگیر می‌شوند.
این روانشناس کودک و نوجوان، تصریح می‌کند: این گروه از خانواده‌ها سبک‌های تربیتی نادرست مانند والدگری یا فرزندپروری سخت‌گیرانه و اغلب همراه با تهدید، تنبیه و کتک کاری دارند، مسئله دیگر گرایش به فضای مجازی بوده که سبب شکاف نسلی می‌شود، برخی از این خانواده‌ها به دلیل اینکه والدین آنها معتاد هستند فرزندان نوجوان هم در معرض اعتیاد قرار می‌گیرند و اعتیاد به فضای مجازی و اعتیاد به مواد مخدر را با هم دارند.
استرس از عوامل سبب‌ساز خشونت خانگی است
رحیمی می‌افزاید: یکی دیگر از عوامل سبب‌ساز خشونت خانگی استرس است و استرس ناشی از کرونا خشونت را تشدید کرده است، شاید علل اصلی بزهکاری یک عامل تشدیدکننده باشد و به طور طبیعی برای این گروه از فرزندان که خانواده‌های آنها آزار روانی و خشونت خانگی دارند این مسئله در خور توجه است.وی تاکید می‌کند: بزهکاری یکی از پیام‌های خشونت خانگی در خانواده‌ها است، بزهکاری در فرزندان نوجوانی که خانواده‌های آنها پرخاشگری، خشونت خانگی و آزار روانی دارند به طور طبیعی باعث نقض قوانین شهروندی می‌شود، معمولاً این گروه از نوجوانان سابقه‌دار می‌شوند و از ندامتگاه‌ها و زندان‌ها سر در می‌آورند، در بین نوجوانانی که در خانواده درگیر خشونت خانگی هستند بحث هویتی است، اولین خشونت و پرخاشگری که این والدین به فرزندان نوجوان به بهانه‌های متفاوت وارد می‌کنند باعث آشفتگی هویت آنها می‌شود و نوجوان سردرگمی در هویت پیدا می‌کند.
این روانشناس کودک و نوجوان اظهار می‌کند: این اتفاق یک بهم ریختگی و آشفتگی به وجود می‌آورد که حاصل استرس است، به طور طبیعی نوجوان در پاسخ به این استرس از همان ابتدا قوانین خانه را نقض می‌کند و این روند به نقض قوانین جامعه هم تعمیم پیدا می‌کند و نقض حقوق شهروندی و در سوابقی که معمولاً این دسته از نوجوانان دارند؛ می‌بینیم که این گروه از نوجوانان مرتب نزاع دارند و یا دست به سرقت می‌زنند.
راهکارهای کاهش خشونت خانگی
رحیمی در مورد راهکارهای کاهش خشونت، تصریح می‌کند: پرداختن به مسائل اقتصادی و فقر حاکم بر خانواده‌ها مهم است و باید مشکل اقتصادی این خانواده‌ها حل شود، نکته دوم مداخلات بهنگام روانشناختی برای خانواده‌های در معرض خطر است و احتمال دارد سابقه زیادی در ارتباط با این خشونت خانگی نباشد اما در برخی موارد در گزارش‌های همسایه‌ها یا تحقیق در مدرسه از سابقه این والدین حاکی از آن است که این خانواده با توجه به نوع کنش منفی که فرزند نوجوان آنها در کوچه، خیابان و در مدرسه دارد باید حتماً مداخلات روانشناختی برای آنها انجام شود تا از میزان و شدت خشونت خانگی و پیامدهای آن از جمله بزهکاری کاهش یابد.وی می‌افزاید: خانواده‌هایی که والدین آن معتاد هستند، سابقه درگیری و نزاع دارند، فقر اقتصادی بر آنها حاکم است یا سبک‌های نادرست فرزندپروری سخت‌گیرانه دارند و مزاحمت‌هایی برای افراد محله و کوچه ایجاد می‌کنند انجام مداخلات برای آنها به وسیله اکیپ‌هایی در قالب طرح مداخلات جامعه محور در بهزیستی و در سازمان‌های مربوطه تعریف شده و ضروری است این اقدام صورت بگیرد.
این روانشناس کودک و نوجوان تاکید می‌کند: آموزش مهارت‌های اجتماعی به نوجوانان این خانوداه‌ها لازم است، اگر رفتارهای نقض قوانین، مقررات و حقوق شهروندی در این خانواده‌ها مشاهده می‌شود باید توسط متخصصان در قالب کارگاه‌های تخصصی برای کمک به این نوجوانان مهارت‌های کافی در اختیار این دسته از نوجوانان قرار داده شود، مداخلات قانونی هم باید برای این خانواده‌ها زمانی که خشونت خانگی باعث آسیب به نوجوان می‌شود، انجام شود چرا که در این زمان ممکن است سایر اعضا هم آسیب ببینند یا احتمال دارد آسیب‌هایی به همسالان به دنبال داشته باشد.
رحیمی اظهار می‌کند: مواقعی نیاز است برای مقابله با این گروه از خانواده‌ها قوانین سخت‌گیرانه‌تر از طریق نیروی انتظامی و دستگاه قضائی اعمال شود تا اگر نیاز به دستگیری فرد خاطی (پدر یا مادر نوجوان) است با همکاری بهزیستی این کار صورت بگیرد و در شرایط خاصی آموزش‌هایی با برگزاری کلاس‌های خاص برای آنها فراهم شود و از این گروه از والدین تعهد بگیرند که میزان خشونت با نوجوان را کاهش دهند.
وی تصریح می‌کند: نیاز است فرد عامل خشونت علیه نوجوان در خانواده که پدر، مادر یا برادر بزرگ‌تر است به طور جدی تحت درمان دارویی و بستری در مراکز درمانی قرار گیرد تا با فراهم شدن این شرایط میزان خشونت و تعداد بزهکاران در اجتماع هم کاهش پیدا کند. در نهایت آموزش مهارت مدیریت استرس به خصوص در دوران کرونا می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا از شدت خشونت و پرخاشگری علیه فرزندان کم کنند و این روند به کاهش بزهکاران در جامعه کمک می‌کند، بنابراین آموزش کنترل استرس به نوجوانان از طریق مدارس، مراکز بهزیستی، مراکز خدماتی تخصصی روانشناسی می‌تواند به کاهش خشونت خانگی کمک کند و هر چه خشونت خانگی کمتر شود بزهکاران کمتری در اجتماع خواهیم داشت.
