مسیرهای نشت سوخت قاچاق

گزارش چندی پیش از قاچاق روزانه 40میلیون لیتر سوخت به شیوه‌های مختلف واکنش‌های متفاوتی را به‌دنبال داشت. حالا یافته‌های تازه  همشهری نشان می‌دهد بخشی از نفت کوره  و گازوئیل از طریق نیروگاه‌ها و سکوهای نفتی به شکلی سازمان‌یافته و با استفاده از روش‌ تجزیه و ترکیب، قاچاق می‌شود. چندی پیش علی مویدی‌خرم‌آبادی، رئیس ستاد مبازره با قاچاق کالا و ارز از انحراف در سوخت نیروگاه‌ها و ساماندهی آن خبر داده بود.

نشت نفت کوره از نیروگاه‌ها

از 30سال پیش تا‌کنون بین شرکت ملی نفت و نیروگاه‌ها در مورد چگونگی تحویل، و تغییر و تحول نفت کوره در نیروگاه‌ها اختلاف‌نظر وجود دارد؛ زیرا شرکت ملی پالایش و پخش، نفت کوره را بر مبنای شاخص لیتر و ریال تحویل می‌دهد اما نیروگاه‌ها و وزارت نیرو مبنای محاسبه تحویل نفت کوره را مگاوات تلقی می‌کنند؛ یعنی شرکت پخش به هنگام تحویل نفت کوره به نیروگاه‌ها اعلام می‌کند، مثلا 30هزار لیتر نفت کوره به ارزش فلان ریال را تحویل نیروگاه داده و نیروگاه ملزم است در ازای مصرف این میزان سوخت به میزان مشخصی مگاوات برق تولید کند. اما نیروگاه‌ها بدون ذکر شاخص لیتر و ریال به هنگام عملیات حسابداری اعلام می‌کنند به اندازه تولید مقدار مشخصی از مگاوات برق از شرکت پخش، سوخت نفت کوره تحویل گرفته‌اند.

 این اختلاف مبنای محاسبه که هنوز هم حل نشده موجب مابه‌التفاوت یک میلیارد لیتری نفت کوره‌ شده که به‌احتمال فراوان قاچاق می‌شود.

نفت کوره چگونه قاچاق می‌شود؟

هزار نیروگاه کوچک و بزرگ در کشور وجود دارد که به هر نیروگاه هر شب 30نفتکش حامل نفت کوره(سوخت جایگزین نیروگاه‌ها) ارسال می‌شود اما عملا فقط 15تا 20نفتکش 30هزار لیتری تخلیه و 10تا 15نفتکش دیگر با زدن مهر ورود و خروج از نیروگاه‌ها خارج و به استخرها و حوضچه‌های روباز بیابان‌های اطراف گرمسار و سمنان منتقل و تخلیه می‌شود. گفته می‌شود هر یک از این حوضچه‌ها متعلق به یکی از اعضای مافیای قاچاق فرآورده است.

در کنار این استخرها پالایشگاه‌های کوچک و بویلرهایی وجود دارد که با حرارت دادن نفت کوره، نفت سفید آن را تبخیر و به نوعی قیر غیراستاندارد تبدیل می‌کنند که به نرخ هر تن 110دلار به افغانستان و پاکستان صادر می‌شود. با این روند روزانه 4میلیون لیتر نفت کوره را در پوشش قیر یا ایزوگام قاچاق می‌کنند که در آن طرف مرزها با افزودن نفت سفید، دوباره به نفت کوره تبدیل می‌شود.

قاچاق گازوئیل با روغن تصفیه دوم

از سوی دیگر بخشی از گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها به استخرهای زیرزمینی حاوی روغن سوخته منتقل و مخلوط می‌شود. افزون بر اینکه گازوئیل تحویلی به جایگاه‌های عرضه سوخت مناطق جنوب کشور از طریق تریلرها، اتوبوس‌ها و سایر ماشین‌های سنگین «دو باکه» با استفاده از کارت سوخت‌های مهاجر، سوختگیری شده و در مخازن زیرزمینی مذکور تخلیه یا از شهرهای کوچک مرزی مستقیم قاچاق می‌شود.

گازوئیل آغشته به روغن سوخته در کارخانه‌های تصفیه دوم تجزیه و به 4فرآورده شامل نوعی حلال، روغن سبک 10، بنزن و گریس سبک تبدیل و با بسته‌بندی به نام‌های مذکور از طریق گمرک صادر می‌شود. این فرآورده‌ها در آن سوی مرز تحویل مافیا شده و با ترکیب آن گازوئیل به‌دست می‌آید. استفاده از این شیوه‌های نوین قاچاق باعث شده تا مسئولان در تشکیک آمار قاچاق روزانه 20میلیون لیتری گازوئیل دست بالا را داشته باشند.

   کنترل سیستمی ذخیره‌سازی‌ و مصرف سوخت

معاون پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت‌وگو با همشهری در مورد قاچاق گازوئیل از طریق سوخت دوم نیروگاه‌ها، گفت: به جز 3 نیروگاه بقیه نیروگاه‌ها از سوخت گاز استفاده می‌کنند؛ اگرچه برای نیروگاه‌ها سیستم سوخت دوم درنظر گرفته شده است. نیروگاه‌های گازسوز به سیستم خاص وزارت نفت متصل شده(به جز 3 نیروگاه غیرگاز سوز) و میزان تحویل و موجودی نفت کوره آنها به‌صورت سیستمی از طریق این وزارتخانه و با استفاده از سنسورهای موجود در مخازن نیروگاه‌ها قابل کنترل است. عبدالله هندیانی، افزود: با وجود این نمی‌توان نقش خطاهایی را که در حوزه اجرایی ذخیره‌سازی و مصرف سوخت و ارتباطات نیروی انسانی ایجاد می‌شود، نادیده گرفت.  او قاچاق نفت کوره از طریق تبدیل آن به قیر غیراستاندارد را رد کرد ولی در عین حال افزود: البته شرکت‌هایی را داشته‌ایم که با بررسی‌های سازمان استاندارد در این زمینه تخلف کرده‌اند و با آنها نیز برخورد شده است. او درباره امکان اختلاط گازوئیل با روغن سوخته، تبدیل آن به سایر فرآورده‌ها و قاچاق این فرآورده گفت: شرکت‌هایی را داریم که از وزارت نفت مجوز گرفته‌اند که با تصفیه روغن سوخته، محصول نهایی را صادر کنند؛ اگرچه ممکن است به این شیوه نیز قاچاق سوخت صورت گیرد اما اینکه همه آنها گازوئیل قاچاق می‌کنند، درست نیست. هندیانی در مورد امکان قاچاق گازوئیل از طریق انتقال با خطوط لوله پنهان گفت:  البته احتمال دارد  افرادی با سوءاستفاده، خطوط لوله پنهانی برای انتقال سوخت به لنج‌ها یا کشتی‌ها را ایجاد کرده باشند.