الف. تبیین تحولات شامات و سوریه: تحولات امنیتی و سیاسی در شامات شگفتی نبود. آینده‌پژوهان در چند سال اخیر پیشران‌های آینده‌سازی را در شامات ترسیم می‌کردند که نتیجه آن پیشران‌ها همین تحولات کنونی در منطقه شامات است.
کدام پیشران‌ها:
۱) تفوق ژئوپلیتیک بر ژئواکونومیک در شامات
۲) رقابت قدرت‌های بزرگ در شامات
۳) رقابت قدرت‌های منطقه‌ای
۴) تفوق پویایی‌های تنش‌زا بر پویایی‌های تنش‌زدا
۵) فعال‌بودن مسئله فلسطین
۶) مسئله کردی
۷) تهاجمی‌شدن سیاست خارجی ترکیه
۸) تهاجمی‌شدن و توسعه‌طلبی اسرائیل
۹) دولت تضعیف‌شده (failed State) سوریه مستظهر به قوای نظامی روسیه
۱۰) درون‌گرایی حزب‌الله متعاقب انفجار بندر بیروت
۱۱) کاهش پشتیبانی ایران از حزب‌الله متعاقب افزایش تحریم‌ها
۱۲) فرسودگی قدرت روسیه در جنگ اوکراین
پیشران‌های ۱۲گانه یادشده، منتظر یک رویداد بود تا به‌مثابه نخ تسبیح، تحولات هم‌افزایی را رقم بزند. این رویداد همان عملیات طوفان الاقصی بود که مانند حمله به پرهاربر و
۱۱ سپتامبر، پیشران‌های آینده‌ساز را آزاد کرد.
بنابراین تحولات اخیر در شامات را باید در بطن پیشران‌های فوق جست‌وجو کرد.
ب. دید‌‌بانی امروز: اگرچه اکنون در صحنه شامات عدم قطعیت‌ها بسیار است و عدم قطعیت‌ها در بطن خود مملو از تهدید و فرصت است، اما در همین صحنه می‌توان «عناصر معینی» را دید‌‌بانی کرد.
عناصر معین در شامات کدام‌اند؟
۱) ترکیه، آمریکا، اسرائیل و عربستان صحنه‌گردانان اصلی منطقه شامات هستند.
۲) لبنان، اردن، تشکیلات خودگردان و دولت جدید سوریه نیز بند واگن‌های چهار قدرت فوق هستند.
۳) پروژه اسرائیل «کرانیزه‌سازی» محیط پیرامونی‌اش است. ساختار امنیتی غزه اکنون مانند کرانه باختری شده و حماس هم با محمود عباس توافق کرده پس از آتش‌بس، اداره غزه در اختیار تشکیلات خودگردان قرار گیرد. اقدامات رژیم در سوریه و اشغال کامل جولان و نابودی زیرساخت‌های نظامی سوریه نیز کرانیزه‌سازی سوریه است. محاصره حزب‌الله در لبنان توسط ارتش لبنان و نیروهای سازمان ملل نیز در همین راستاست.
۴) سوریه برای ترکیه ارزش استراتژیک حیاتی دارد و با چنگ و دندان نفوذ خود در سوریه را حفظ خواهد کرد.
۵)آمریکا، ترکیه، اسرائیل، عربستان، اردن، لبنان و عراق به‌شدت مخالف بی‌ثباتی در سوریه هستند و به ثبات در داخل سوریه کمک می‌کنند تا در پرتو سوریه مهار و تضعیف‌شده منافع خود را تأمین کنند.
۶) اگرچه مدعیان قدرت در سوریه با یکدیگر اختلافات عمیقی دارند اما تاکنون علامتی که نشان از تنازع جدی قدرت در سوریه باشد، یافت نشده است.
۷) الجولانی تاکنون مواضع نسبتا عقلایی داشته است. تحریرالشام به دنبال ثبات و آرامش در سوریه است.
۸) آمریکا و ترکیه مانع از تقابل کردهای سوریه با تحریرالشام شده‌اند.
۹) تحریرالشام ایران و حزب‌الله را دشمن اصلی خود می‌داند و اسرائیل را دشمن فرعی. با این وجود در اظهارنظر درباره ایران و حزب‌الله تحفظ دارند.
۱۰) برخلاف پیش‌بینی‌ها تاکنون عوامل ثبات‌زا در سوریه نسبت به عوامل بی‌ثبات‌کننده برتری داشته است.
منبع: sharghdaily-953181
