سپهر سلیمی: دومین جمعه ماه میلادی اکتبر به عنوان روز جهانی «تخم‌مرغ» نام‌گذاری شده است. نخستین بار در سال ۱۹۹۶ توسط کمیسیون بین‌المللی تخم‌مرغ این روز نام‌گذاری شد تا آگاهی عمومی در مورد این ماده غذایی افرایش یابد. تخم‌مرغ به دلیل ارزان‌بودن، منبعی قابل توجه برای تأمین غذا در جهان شناخته می‌شود. در این یادداشت کوتاه از زاویه دیگری به این ماده نگاه خواهم کرد.
از جنبه حقوق حیوانات در مورد تخم‌مرغ ممکن است این تصور وجود داشته باشد که کمترین آسیب را به حیوانات وارد می‌کند. اما با نگاهی عمیق‌تر به این ماجرا، متوجه می‌شویم که این صنعت یکی از دردناک‌ترین روش‌های بهره‌کشی از حیوانات است.
در صنعت دام‌پروری برای تولید تخم‌مرغ، مرغ‌های مولد در قفس‌های بسیار کوچکی نگهداری می‌شوند که کمترین امکان حرکت را دارند. این قفس‌ها به این منظور ایجاد شده‌اند که از هرگونه حرکت اضافی مرغ جلوگیری شود تا غذای خورده‌شده به‌طور حداکثری صرف تولید تخم‌مرغ شود. برای اینکه مدفوع حیوان به‌راحتی خارج شود، کف قفس‌ها توری است و همین باعث ایجاد آزار مرغ‌ها می‌شود. در این سیستم یک حیوان زنده به بخشی از سیستمی تبدیل می‌شود که همچون ماشین وظیفه‌ای جز تولید محصول ندارد. بسیاری از این مرغ‌ها در طول زندگی خود حتی یک بار هم امکان بازکردن بال‌های خود را پیدا نمی‌کنند. صحنه قفس‌های مرغ تخم‌گذار یکی از دردناک‌ترین قاب‌ها از وضعیت حیوانات در دنیای امروز است.
اجداد این مرغ‌ها در طبیعت به‌طور متوسط سالانه ۱۰ تا ۱۵ تخم می‌گذاشتند و در این سیستم با دستکاری ژنتیکی به ۳۰۰ تخم در سال رسیده است. این نقض تمام حالات زیستی یک مرغ طبیعی است. در چنین شرایطی مرغ همواره در معرض آسیب و مشکلات جسمانی قرار دارد. بدن مرغ برای این حجم بهره‌کشی ساخته نشده است.
در صنعت تولید تخم‌مرغ، جوجه‌های نر که توان تولید تخم ندارند در نخستین ساعت زندگی کشته می‌شوند. این جوجه‌ها از آنجا که از نظر ژنتیکی برای تولید گوشت مقرون‌به‌صرفه نیستند حتی به‌اندازه هم‌نوعان نژاد گوشتی خود فرصت زندگی ندارند. این جوجه‌ها یا در اتاق گاز کشته می‌شوند یا به‌صورت زنده مدفون می‌شوند. طبق آمار سالانه حدود هفت میلیارد جوجه نر نژاد تخم‌گذار در ساعات اولیه زندگی کشته می‌شوند.
جوجه‌های ماده در همان ساعات اولیه مجبور به تجربه نوک‌چینی هستند. در این عمل قسمت تیز نوک حیوان قطع می‌شود تا حیوان در مواقع استرس امکان آسیب‌زدن به خودش یا مرغ‌های دیگر یا تخم‌مرغ را نداشته باشد. با توجه به وجود عصب و رگ خونی در این منطقه از نوک این عمل دردآور است.
عملکرد مرغ‌های تخم‌گذار پس از یک سال با کاهش تولید همراه خواهد بود و برای همین در مرغداری صنعتی در روشی که تولک اجباری یا پرریزی اجباری نامیده می‌شود که در این روش با قطع‌کردن غذای حیوان و مدیریت زمان نور و آب به بدن حیوان شوک وارد می‌شود تا دستگاه تولید تخم‌مرغ بازسازی شود و حیوان آماده تولید مجدد شود. در این روش گاهی تا بیش از ۱۰ روز دسترسی حیوان به غذا قطع می‌شود. این روش بسته به نژاد و شرایط اقتصادی تا چند مرتبه ممکن است در طول زندگی یک مرغ تکرار شود.
درباره اثرات محیط‌زیستی و ارزش غذایی تخم‌مرغ لازم است در یادداشت دیگری به آن پرداخته شود اما آنچه مشخص است، اینکه در شرایط فعلی برای این ماده غذایی هم جایگزین‌های غیرحیوانی بسیاری وجود دارد که هم سبب رنج و درد حیوانات نشود، هم آسیب کمتری به محیط زیست وارد کند و هم سالم‌تر باشد، کافی است عزمی جهانی برای نجات زمین و پایان بهره‌کشی از حیوانات وجود داشته باشد.
منبع: sharghdaily-947405